یادی از فراموش شدگان

شنبه ۱۲ شهریور ۱۴۰۱  شماره ۱۶۱۵

وقایع استان به بهانه روز ملی صنعت چاپ در گفت و گو با دو تن از مدیران چاپخانه های اراک به بررسی مشکلات این صنف پرداخته است

چاپخانه موسوی اولین چاپخانه شهر اراک

اداره کل ارشاد اسلامی هیچ گونه تسهیلات یا حمایتی برای بروزرسانی دستگاه های چاپخانه ارائه نمی دهد

چاپخانه داران شهر اتحادیه صنفی ندارند چاپخانه ها با مشکلات مالیاتی روبرو هستند

عباس لعل بار: در سال ۱۳۸۲ روز ۱۱ شهریور به عنوان روز ملی صنعت چاپ نامگذاری شد، در حالیکه فعالان این عرصه در کشور از سال ها پیش به کار چاپ مشغول بودند و هنوز هم اگر چه با رونق کمتر به فعالیت در این عرصه می پردازند. هرچند سخن به میان آوردن از چاپ، ورق زدن روزنامه و کتاب را برایمان تداعی می کند اما این صنعت گستره بزرگتری دارد و چاپ اسکناس، مقواها و نایلون های بسته بندی، سربرگ های اداری و… را در برمی گیرد. هر چند با پیشرفت فناوری و دنیای اینترنت و کامپیوتر این صنعت در برخی ابعاد کارکردهای خود را از دست داده اما استفاده از چاپ در برخی زمینه ها همچنان اجتناب ناپذیر است.
برای نمونه بسیاری معتقداند که رسانه های مکتوب اقبال خود را از دست داده اند این در حالی است که در دنیا بسیاری از نشریات تخصصی بدون اینکه خود را از امکانات دنیای مجازی اینترنت محروم سازند همچنان به روش مکتوب منتشر می شوند چرا که امکان خواندن بسیاری از مطالب که به شکل تخصصی و در تعداد واژگان بیش از حد متوسط نگارش شده و خواننده نیاز دارد بارها به آن مراجعه کند، در صفحات گوشی و تبلت امکان پذیر نیست. گذشته از آن مردم همچنان به نگهداری مطالب مهم در قالب صفحات کاغذی اعتماد بیشتری دارند چرا که ممکن است یک سایت خبری پس از مدتی از دسترس خارج شود یا هارد کامپیوتر به علل مختلف پاک شود.

مردم همچنان به کتاب های کاغذی علاقه بیشتری نشان می دهند
در حوزه کتاب نیز همین موضوع صحت دارد، سال‌ها برخی از تحلیلگران اقتصادی، پایان بازار کتاب را پیش‌بینی می‌کردند اما این اتفاق تا به امروز نیفتاده است، زیرا افرادی با وجود کتاب‌خوان‌های الکترونیکی، اینترنت و شبکه‌های تلویزیونی همچنان به کتاب‌های چاپی علاقه نشان می‌دهند. کتاب‌های الکترونیکی که پیش‌بینی می‌شد با استقبال نسل امروزی مواجه شوند، سهم فروششان در بازار ثابت مانده است. همچنین برخی از ناشران کتاب های صوتی در ایران معتقد اند بازار کتاب چندان به این محصولات روی خوش نشان نداده است و یکی از مهم ترین علل این اتفاق را بی‌علاقگی مردم به استفاده از کتاب های صوتی عنوان می کنند. این ها همه نشان از این دارد که دنیای گوشی و تبلت های هوشمند اگر چه امکانات بسیاری را در اختیار انسان گذاشته که می توان به خوبی از آن بهره برد اما هرگز نمی توان این تجهیزات را جایگزین کامل و مناسبی برای چاپ کاغذی دانست.

صنعت چاپ استان حال خوشی ندارد!
واژه چاپ، چاپخانه و دستگاه های پر سر و صدای چاپ افست را به یادمان می آورد که کلمات را روی صفحات کاغذی نقش می کند، بر هیچ کس پوشیده نیست که با توجه به نزدیکی شهرهای قم و تهران که از قطب های اصلی چاپ در کشور به شمار می روند، به شهری چون اراک صنعت چاپ در این شهر چندان رونقی ندارد اما فعالان این عرصه معتقدند مشکلاتی چون بیرون رفتن اوراق چاپی از استان، گرانی کاغذ و کاهش تقاضا و همچنین عدم حمایت مسئولان برای بروزرسانی دستگاه های چاپ و .. از عمده مشکلاتی است که مزید بر علت شده و صنعت چاپ در این استان را رو به زوال کشانده است.
وقایع استان در گفت و گو با مدیر چاپخانه دهخدا به عنوان اولین چاپخانه دار اراکی بعد از انقلاب و همچنین مدیر چاپخانه بهمن به عنوان تنها چاپخانـه ای کــه سال ها به طور تخصصی به نشریات پرداخته است ضمن مروری بر فعالیت چاپخانه ها در این شهر از گذشته تا امروز به بررسی مشکلات فعالان این عرصه نیز پرداخته است.

چاپخانه موسوی اولین چاپخانه شهر اراک
جلیل جعفری اولین کسی است که بعد از انقلاب در شهر اراک به کار چاپ پرداخته است وی که فعالیت خود را از سال ۱۳۳۲ با تاسیس چاپخانه دهخدا آغاز نموده است به خبرنگار روزنامه وقایع استان می گوید: چاپخانه موسوی دور خیابان باغ ملی متعلق به عموی بنده بود و اولین چاپخانه در اراک به شمار می رفت که روزنامه نامه اراک نیز در این چاپخانه به چاپ می رسید. من از ده سالگی کارم را در چاپخانه موسوی آغاز کردم، آن زمان چاپ با حروف چینی انجام می شد که بعد از آن ماشین های چاپ جایگزین چاپ سربی شدند و ماشین چاپی که در اصطلاح عامیانه به آن ماشین چاپ ملخی می گفتیم مورد استفاده قرار گرفت که نمونه اش در چاپخانه موجود است و پس از آن دستگاه چاپ افست به بازار آمد.
وی ادامه می دهد: من با اتمام تحصیل و خدمت سربازی اقدام به تهیه دستگاه های چاپ و تاسیس چاپخانه دهخدا در سال ۱۳۳۲ به عنوان اولین چاپخانه اراک بعد از انقلاب کردم و از این تاریخ رسما کار خود در صنعت چاپ را آغاز نمودم.
جعفری اظهار می کند: اراک به دلیل نزدیک بودن به تهران و قم در صنعت چاپ دچار یک سری عقب ماندگی ها شده است، کسی ریسک نمی کند تـا دستگاه هایی با این هزینه سنگین را خریداری نماید و در چاپ به طور تخصصی کار کند.

چاپخانه های اراک بیشتر به چاپ اوراق تجاری، اداری و مقواهای بسته بندی رو آورده اند
مدیر چاپخانه دهخدا می افزاید: کار ما در حال حاضر بیشتر به سمت چاپ مقواهای بسته بندی و اوراق تجاری و اداری حرکت کرده است، در چاپ هر کسی باید به تخصص خود بپردازد برای مثال فرآیند چاپ کتاب چند بخش را در بر می گیرد و تخصص های لازم برای صفحه آرایی و غیره در لیتوگرافی را می طلبد و پس از آن مراحلی اعم از چسب شدن برگه های کتاب، صحافی جلد که شامل سلفون کشی، روکش چرم و .. است را در بر خواهد گرفت و باید به صورت تخصصی انجام شود و از آن جا که در اراک درخواست برای چاپ کتاب کم است و با توجه به نزدیکی این شهر به قم و تهران که از قطب های اصلی چاپ کشور به شمار می روند در اینجا کسی به صورت تخصصی به کار چاپ کتاب نمی پردازد.

بیرون رفتن اوراق چاپی از استان مهم ترین مشکل چاپخانه ها است
وی بیرون رفتن کارهای چاپی از اراک را از عمده مشکلات چاپخانه داران اراکی عنوان می کند و معتقد است: کارپردازان چاپ اوراق اداری خود را به چاپخانه های خارج از اراک می سپارند که این مساله در کنار گرانی کاغذ و کاهش مشتری تاثیر بسیار زیادی در از رونق افتادن کار چاپخانه هــا در اراک داشته است و انتظـــار می رود اداره کل ارشاد اسلامی استان برای حل این مشکل تدبیری بیاندیشد.
سعید فرجی از دیگر چاپخانه داران شهر است که در بین اهالی رسانه نام آشنا است چرا که سال ها است به طور تخصصی به چاپ روزنامه و نشریه در اراک پرداخته است وی به صورت حرفه ای کار خود را با تاسیس چاپخانه بهمن در سال ۱۳۷۳ آغاز نموده است.
فرجی صحبت هایش را با روایت داستان چـاپ روزنامه های اراک از گذشته تا به امروز آغاز می کند و می گوید: در ابتدا روزنامه نامه اراک در این شهر چاپ می شد آن هم به این صورت که کار حروف چینی در تهران انجام می گرفت و سپس به چاپخانه موسوی اراک برای چاپ تحویل داده می شد. پس از آن روزنامه ای به نام سروش در اراک به چاپ رسید که بعد از توقیف آن، روزنامه لاله سرخ منتشر شد. در گذشته روند چاپ روزنامه که در حال حاضر ممکن است در عرض دو ساعت انجام شود، یک هفته طول می کشید چرا که حروف چینی کار بسیار زمانبری بود. با روی کار آمدن دستگاه های چاپ افست طراحی و تایپ با کامپیوتر این روند سرعت گرفت و همزمان بنده هم با تاسیس چاپخانه بهمن در سال ۱۳۷۳ کار خود را به صورت مستقل و رسمی در این حرفه آغاز نمودم. البته در سال ۸۸ اقدام به خرید اولین دستگاه چاپ افست کردم که با آن روزنامه چاپ کردیم و با اضافه کردن دستگاه های دیگر به طور تخصصی به کار چاپ روزنامه در اراک پرداختیم اما به تدریج با از رونق افتادن کار نشریات و در پی آن گرانی کاغذ و کاهش تیراژ روزنامه ها چرخه اقتصادی چاپخانه نیز دچار مشکل شد.

صنعت چاپ در اراک فراموش شده است
وی اظهار می کند: صنعت چاپ در شهر اراک به کلی فراموش شده و مسئولان و متولیان این صنعت در شهر نسبت به آن بی اهمیت برخورد می کنند و اداره ارشاد به عنوان متولی اصلی چاپخانه ها در شهر هیچ گونه حمایتی از این صنف نداشته است. در حالی که چاپ یک صنعت استراتژیک به شمار می رود عامل رشد علم در هر نقطه از زمین بوده است و امروز نیز در هر گوشه نظر بیافکنید نیاز به آن را احساس خواهید کــرد از بسته بندی محصولات اساسی چون دارو گرفته تا چاپ اسکناس، سربرگ های اداری، دفتر و کتاب و .. همه و همه بدون چاپ معنا نخواهد داشت.

اداره کل ارشاد اسلامی هیچ گونه تسهیلات یا حمایتی برای بروزرسانی دستگاه های چاپخانه ارائه نمی دهد
فرجی می گوید: اولین دستگاه چاپ را که خریداری می‌کردم با هماهنگی اداره کل ارشاد بدون دغدغه برای ضمانت و .. وامی به من داده شد چرا که معرف من ضامن من محسوب می شد اما در حال حاضر چاپخانه بهمن که در مقایسه با چاپخانه های شهر اراک بیشترین و بروزترین دستگاه ها را دارد در مقایسه با چاپخانه های تهران و قم از فرسوده ترین چاپخانه ها به شمار خواهد رفت، این باعث کاهش کیفیت کار و به دنبال آن کاهش تقاضا خواهد شد و خود ناشی از عدم حمایت نهادهایی چون اداره کل ارشاد اسلامی است، ما بارها برای تعویض دستگاه های خود اقدام نموده ایم و از اداره کل ارشاد اسلامی و استانداری درخواست حمایت داشتیم چرا که تعویض دستگاه های گران چاپ سرمایه بسیاری می خواهد و بدون حمایت های این چنینی ممکن نیست اما متاسفانه هیچ گونه حمیات یا تسهیلاتی به ما تعلق نگرفت و ما روزبروز در حال زوال هستیم.
وی ادامه می دهد: از سویی با گرانی کاغذ و از رونق افتادن کار روزنامه ها تیراژ روزنامه های سراسری کاهش پیدا کرد و به دنبال آن روزنامه های و نشریات محلی که با مشکلات بیشتری روبرو هستند رو به رکود رفته اند و از همین رو بنده که کار اصلی ام چاپ روزنامه و نشریات بود خسارت بسیاری را متحمل شدم چرا که دیگر چاپخانه ها که به طور تخصصی به این کار نمی پرداختند تاثیر چندانی هم از آن نگرفتند اما چاپخانه بهمن در این مدت بسیار متضرر شد.

چاپخانه ها با مشکلات مالیاتی روبرو هستند
وی با گلایمندی از اداره مــالیات و دارایی اضافــه می کند: طبق قانون تمام نهادهایی که از ارشاد مجوز می گیرند از مالیات معاف اند، سال گذشته مجلس تایید نموده که چاپخانه ها از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف اند اما هنوز این مالیات ها اخذ می شود، قانون تصویب شده اما اداره دارایی می گوید قانون به ما ابلاغ نشده ما توقع داریم اداره ارشاد اسلامی که متولی چاپخانه ها است پیگیر حل این مشکلات باشد اما متاسفانه ما تنها با بی تفاوتی مسئولان روبرو بوده ایم.

سال ها است هیچ مراسمی به مناسبت روز ملی صنعت چاپ در اراک برگزار نشده است
فرجی اظهار می کند: در شهرهای دیگر روز صنعت چاپ از چاپخانه دارها تقدیر می شود اما از چهار سال پیش که با حضور تعداد محدودی از چاپخانه دار ها مراسمی برگزار شد دیگر هیچ اقدامی انجام نشده در صورتی که ما توقع داریم مدیرکل ارشاد اسلامی با مدیران چاپخانه های شهر جلسه ای را برای پیگیری مشکلاتشان ترتیب دهد.
مدیر چاپخانه بهمن بیان می کند: ما سالانه ده الی ۱۵ عنوان کتاب چاپ می کنیم و تا بحال برای انتشارات جهاد دانشگاهی، اداره کل ارشاد و دیگر ناشران و نهادها این کار را کرده ایم، اما تیراژ کتاب نیز به علت تقاضای کم و گرانی کاغذ کاهش یافته است و از هزار جلد به بیست جلد رسیده است، صنعت چاپ در اراک در حال مرگ است به دلیل بالا بودن هزینه تامین دستگاه های چاپ کمتر کسی به دنبال این شغل می رود.

پس از سال ها همکـاری با مطبوعات شـاهد بی مهری بعضی از مدیران نشریات بوده ایم
وی با شاره به بی مهری هایی که از سوی بعضی از مدیران نشریات استان دیده است اضافه می کند: از روی علاقه شخصی خودم به دنیای مطبوعات تا کنون با حدود ۳۰ نشریه استان همکاری داشته ام و تا به حال پیش نیامده نشریه ای به دلیــل نپرداختن هـــزینه چاپ نشود و این در حالی است که وقتی نشریه ای بدهی هایش برای هزینه چاپ روند صعودی پیدا می کند به جای پرداخت بدهی می رود سراغ چاپخانه های قم، این نامردی نیست؟!

ادارات استان اوراق چاپی خود را به بیرون از استان ارسال می کنند
فرجی بیان می کند: بیرون رفتن اوراق چاپی از استان از مشکلات اصلی ما است، مسئولان به کارپردازان خود می گویند اوراق اداری خود را در قم چاپ کنند، استانداری چاپ اوراق خود را به شرکت های تبلیغاتی می سپارد که آن ها هم برای چاپ این اوراق به قم مراجعه می کنند. این باعث از رونق افتادن کار چاپخانه ها خواهد شد در اراک از بین حدود ۳۰ چاپخانه تنها ۵ چاپخانه فعال هستند و بقیه در حال رکود اند و این معدود چاپخانه ای که فعال باقی مانده اند نیز درآمدشان را صرف هزینه های خود می کنند، چاپ استان در کما به سر می برد. در حال حاضر بیرون رفتن اوراق چاپی از استان، گرانی، کمبود کار، کاهش کار مکتوب از عمده مشکلاتی است که چاپخانه داران شهر با آن روبرو هستند.

چاپخانه داران شهر اتحادیه صنفی ندارند
فرجی در پایان یک گلایه می کند و می گوید: سال ها در عرصه مطبوعات فعالیت داشته ام و هر ساله یکی از مدعوین مراسم روز خبرنگار بنده بودم اما امسال هیچ یادی از ما نکردند و تنها می خواهم به مسئولان یادآوری کنید روزی به نام صنعت چاپ وجود دارد. ما چاپخانه داران اراک یک اتحادیه مستقل صنفی نداریم و هیچ نهادی هم برای تحقق این امر حمایت نمی کند و با این تعداد محدود چاپخانه در شهر و قوانین مجمع امور صنفی این کار ممکن نیست و چاپخانه که یک صنعت کلیدی به شمار می رود ذیل اتحادیه کتابفروشان و لوازم تحریری فعالیت می کند.