روزنامه وقایع استان مرکزی پایگاه رسمی اطلاع رسانی نشریه
چهارشنبه ۶ اردیبهشت ۹۶ شماره ۵۷۱
****
روشنک مشتاق -وقایع استان
****
در جهان پر تنش امروز که انسان ها به دلیـل مـشغله فـراوان، همواره احساس خستگی می کنند، اهمیت اوقات فراغت بر کسی پوشیده نیست. الگوی فراغت می تواند تاثیر مثبتی بـر وضعیت زندگی و میزان لذت بردن افـراد از زندگی داشـته باشد؛ این تاثیر به فرد محدود نشده، بلکه وجـود الگوهـای فراغت مناسب به برنامه کلان هر جامعه نیز کمـک خواهـد کرد .
اوقات فراغت فرصت آزادی است که برای کار خاصی مورد بهره برداری قرار نمی گیرد،ولی در عین حال می تواند مورد استفاده طیف وسیعی از فعالیت های مختلف باشد که به دلخواه شخص انتخاب و بدان پرداخته می شود،یکی از فعالیت هایی که در اوقات فراغت به آن پرداخته می شود، تفریحات است. امروزه تفریح و گذران مناسب اوقات فراغت وسیله ای موثر برای پرورش قوای فکری،جسمی و اخلاقی افراد بوده و عاملی برای جلوگیری از کجروی های اجتماعی محسوب می شود. نحوه گذراندن اوقات فراغت با توجه به عواملی از قبیل سن، شغل، میزان تحصیلات، علاقه، وضعیت در آمد، محل زندگی، تعداد اعضای خانواده، دسترسی به امکانات گذران اوقات فراغت و عوامل مختلف دیگر تاثیر می گذارد.
بررسی گزارش بانک مرکزی درباره قیمت تفریح خانواده‌های ایرانی و سهم آن درمخارج خانوار نشان می‌دهد که در فاصله سال های (٨۴ تا ٩۴) هزینه تفریح در سال ٨۴ رکورددار گرانی بوده و در سال‌های ٨۵، ٨٧، ٨٩ و ٩٠ نیز تفریح برای خانواده‌های ایرانی همچنان قیمت بالایی داشته و ٢,٧ تا ٢.٨ درصد از درآمد خانواده‌ها را به خود اختصاص داده است. در سال ۹۴ با افزایش دستمزد به بیشتر از نرخ تورم هزینه تفریح برای خانواده‌ها کمتر شده و به ٢درصد از درآمدشان رسیده است.
آمارهای بانک مرکزی نشان می دهد که مردم در سال ٩۴ درحالی که ٣١,٢درصد از درآمدشان را صرف اجاره‌بها و ارزش اجاری مسکن کرده‌اند، تنها ٢درصد از هزینه‌های یک‌سال خود را به امور تفریحی و فرهنگی اختصاص داده‌اند. در واقع مردم سالانه ١۵برابر تفریح‌شان برای مسکن هزینه کرده‌اند. با این وجود، افزایش عمومی قیمت‌ها موجب شده است هزینه تفریح درسبد خانوار بالا رود و مردم ناچار شوند برای تفریح خود مبلغ بیشتری خرج کنند.
مبنای پیدایش اوقات فراغت در مفهوم جدید آن به انقلاب صنعتی باز می گردد. هر چند که در جوامع سنتی نیز صورتی از فعالیت های فراغتی نظیر سیاحت،دور هم غذا خوردن،انواع و اقسام ورزش ها و…. به چشم می خورده است و مطالعات مردم شناسی در خصوص فرهنگ بومی جامعه ایرانی نشان می دهد که حتی مردم جامعه روستایی،در کنار مهم ترین اشتغالات روزمره، فرصت هایی را برای ورزش و رقابت سالم و ترویج روحیه نشاط و شادابی ایجاد می کرده اند. بیشتر فعالیت های اوقات فراغت، فرصتی را پیش می‌آورد که انسان مدرن از حالت رسمی بیرون آید و از شر آداب و رسوم و قید و بندهای زندگی عادی و کاری رهایی یابد و خوش بگذراند و یکی از فرض های مسلم عصر مدرن و پسامدرن این است که اوقات فراغت برای حوزه های عاطفی یا احساسی شخص فرصت هایی را فراهم می آورد تا بتواند بر عقل خویش چیره گردد و برای مدتی آن را کنار بگذارد.
گزارش‌های سالانه بانک مرکزی نشان می‌دهد در فاصله سال‌های ٨۴ تا ٩٠ هزینه تفریح در سبد خانوار ایرانی‌ها بالا بوده و به جز سال ٨٨ و ٩١ بیشتر از ٢.۵درصد درآمد خانوار را بلعیده است. این درحالی است که نرخ تفریح در سبد خانوار به تدریج از سال ٩٢ پایین آمده است که کنترل تورم و افزایش دستمزد به بیشتر از نرخ تورم می‌تواند دو عامل مهم این رخداد باشد.
اوقات فراغت سالمندان
اوقات فراغت به عنوان یک پدیده فرهنگی ـ اجتمـاعی تأثیرگذار بر ابعاد اقتـصادی، سیاسـی و اجتمـاعی، موضـوع مشترک تمـام اقـشار جامعـه اسـت، متأسـفانه سـالمندان و بازنشستگان در این رابطه به فراموشی سپرده شـده انـد.
سرشماری عمومی سال ۱۳۸۵ نشان داد سـالمندان ۳/۷ درصد از جمعیـت کـشور ایـران را تـشکیل مـی دهنـد کـه ایـن میـزان تـا ۲۰ سـال آینده افزایش چشمگیری می یابد. ایـن ارقـام نـشان می دهد اگر برنامه ریزان و سیاستگذاران کشور از هم اکنـون برنامه مدون و خاصـی نداشـته باشـند در ۲۰ سـال آینـده، کشور با بحران و معضل اساسـی بـرای رفـع مـشکلات و مسائل اقتصادی، بهداشتی، اجتماعی پیش آمـده بـرای ایـن قشر روبرو می شود. در سراسر جهان، از جمله ایران، اقـداماتی جهـت رفـع معضلات سالمندان آغاز شده است، از آنجـا کـه لازم اسـت هر نوع تصمیم گیری در این عرصه با توجه به مـشکلات و نیازهای ویژه سالمندان صورت گرفته، متناسب بـا شـرایط فرهنگی-اجتماعی جامعه باشد، آگاهی از وضعیت موجـود و شناسایی مشکلات و نیازهـای واقعـی سـالمندان قبـل از برنامه ریزی ضروری به نظر می رسد. سالمندی با بازنشـستگی و کـاهش درآمـد همـراه اسـت و کاهش درآمد فرد بر بسیاری از جنبه های زنـدگی وی تـأثیر می گذارد. بنابراین علت مادی یکی از موانع اصلی فعالیت هـای اوقـات فراغـت در مطالعات به شمار آمده است. بنابراین محدودیت درآمـد و مشکلات مالی از مسائلی است که می تواند مانند چتری بـر زندگی سالمندان سایه افکنـد. در ایـن میـان فعالیـت هـای اوقات فراغت نیز از این معضل بی بهره نمانده و تحت تأثیر قرار خواهد گرفت. نداشتن وقت کـافی یکی دیگر از موانع بـرای فراغت و پرداختن به تفریحات و فعالیت های لـذت بخـش برای سالمندان است. شـاغل بودن یکی دیگر از موانع تفریحات سالمندان است و علاوه بر آن، نداشتن حوصله، و فقدان فضا و امکانـات مناسـب و کـافی بـرای انجـام فعالیـت هـای اوقـات فراغـت جـزءمحدودیت های فراغت سالمندان می باشد. اهمیت بررسی وضـعیت اوقـات فراغـت و تفریحـات سالمندان از آنجاست که این قشر جامعه با توجه به عواملی چون ورود به دوره بازنشستگی، عدم اشتغال به کـار، تنهـا بودن، فقدان حمایـت اجتمـاعی، صـنعتی شـدن جوامـع و انفکاک عاطفی-روانی افـراد خـانواده در معـرض خطـر و تهدید قرار دارند .
اهمیت اوقات فراغت در زندگی انسان به اندازه ای است که برنامه ریزی صحیح برای آن از ضروریات به شمار می آید. سپری کردن اوقات فراغـت بـه نحـو مطلـوب برای شاداب ماندن سالمندان الزامی ست. حرکـت، ورزش و سرگرمی سبب رضایت سالمندان از زندگی شده، اعتمـاد به نفس آنان را تقویت می کند و آنان را از سکون، بی ثمری و احساس بـی اهمیـت بـودن نجـات مـی دهـد. آگـاهی از چگونگی وضعیت گذران اوقات فراغت سالمندان، نیازهای واقعی آنان را آشکار ساخته، به برنامه ریزان کمک مـی کنـد تا با توجه به خواست و نیاز سـالمندان برنامـه ریـزی کننـد. همچنین شناسـایی عمیـق تـر اعتقـادات و باورهـای سالمندان در زمینه اوقـات فراغـت مـی توانـد بـه طراحـی مـــداخلات بهداشـــتی و اجتمـــاعی مـــؤثرتر و ارتقـــای فعالیت های این قشر آسـیب پـذیر کمـک کنـد. بـا توجه به رشد جمعیت سالمندان کشور، آشـکار اسـت کـه اقدام جدی جهت روبه رو شدن با پدیده سالمندی در آینـده نزدیک ضرورت دارد تا سالمندان بتوانند از این دوران بالقوه شاد و مولد، لذت ببرند. با سالمند شدن جمعیت، وظیفـه تمامی گروه های جامعه از جمله خـانواده هـا و بخـصوص دولت این است که با برنامه ریزی برای ارتقـاء حیطـه هـای مختلـف سـبک زنـدگی سـالمندان، از جملـه تفریحـات و الگوی اوقات فراغت آنان، از بروز و عمیق شدن مشکلات سالمندان جلوگیری نمایند. نقش دولت و به ویژه مـدیران جامعه در نگاه کلان به طرح اوقات فراغت سالمندان جامعه، باید پر رنگ تر و مشخص تـر باشـد. برنامـه ریـزی بایـد بـه گونه ای باشد که سـبب ارتقـاء سـلامت جـسمی و روانـی سالمندان شود. تأمین امکانات و فضاهای مناسب تفریحـی و فعالیت های اوقات فراغت و ایجاد مراکز روزانه با رویکرد اجتمـاعی و کانون های بازنشستگی که سالمندان بتوانند در آنجـا تجمـع کرده و با همفکران و همسالان خود تعامل نمایند، تـشویق بـه عـضویت و شـرکت در کـانون هـای ویـژه سـالمندان، برگزاری مسابقات و برنامه های مذهبی، برگزاری برنامه های گردش و مسافرت های گروهی می تواند از مداخلات مـؤثر باشد. همچنین تـلاش در راسـتای نهادینـه کـردن فرهنـگ گردش و ورزش می تواند با ارتقـاء سـطح اوقـات فراغـت سـالمندان بـه بهبـود وضـعیت سـلامتی و سـبک زنـدگی سالمندان بیانجامد.
