کاری که قلیان با ما می کند/آوار دود بر سر سلامتی

پنجشنبه ۳ آبان ۱۳۹۷  شماره۹۶۲

***

وقایع استان

مهدیه مهدوی

***

قلیان یک لوله آبی است که برای کشیدن تنباکو از طریق آب سرد استفاده می‌شود. تنباکو در کاسه‌ای که در بالای آن قرار می‌گیرد و از طریق زغال‌هایی که روی کاسه تنباکو قرار داده می‌شود، داغ شده و دود از طریق آب که در پایین آن قرار دارد، فیلتر می‌شود. تنباکوی مورد استفاده برای قلیان، تنباکویی مرطوب و چسبناک است که در عسل و شیره خیسانده می‌شود و بطور معمول با طعم های مختلفی از قبیل سیب، هلو، نارگیل، انبه، نعناع و توت‌فرنگی به فروش می رسد.
از جنبه‌های نگران‌کننده قلیان این است که سابقا در کشورهایی مثل پاکستان و هند توسط افراد سالخورده‌ای که در روستاها زندگی‌ می‌کردند استفاده می‌شد اما اخیرا بیشتر در مناطق شهری ایران به شکل همه گیر مورد استفاده قرار می‌گیرد.مهمتر اینکه رستوران‌های شهری زیادی آن را برای مشتریان خود سرو می‌کنند.
مصرف قلیان در میان جوانان نگرانی‌های زیادی را به وجود آورده چرا که برخی جوانان به مشتریان ثابت سفره‌خانه‌های سنتی و مکان‌های عرضه قلیان تبدیل شده‌اند و عده‌ای دیگر نیز برای خالی نبودن عریضه هر از گاهی به بهانه تفریح دسته‌جمعی به مصرف قلیان روی می‌آورند به طوری که انگار قلیان عادت امروز جوانان شده است.
اینک بیشتر نوجوانان و جوانان برای گذران وقت، مدت زمان زیادی را با دوستان و هم سن و سالان می‌گذارند و در کنار هم به تفریحات مختلفی می‌پردازند به طوری که متأسفانه در چند سال اخیر نوجوانان و جوانان کشیدن قلیان را به عنوان یک تفریح تلقی می‌کنند.
براساس بررسی‌های صورت گرفته در سال‌های اخیر میزان مصرف قلیان در بین نوجوانان و جوانان به شدت افزایش یافته است به طوری که این موضوع نه تنها در بین پسران بلکه در بین دختران نیز رواج یافته و عرضه قلیان در سفره‌خانه‌ها، چای‌خانه‌ها و باغ رستوران‌ها بیش از قبل شده و به عنوان منبع درآمدی برای آنها محسوب می‌شود.
اما آنچه تعجب‌برانگیز است استفاده و مصرف قلیان و عرضه آن توسط افرادی سودجو در اماکن تفریحی و گردشی است. متأسفانه هنگامی‌که به اماکن گردشی و تفریحی گام می‌گذاریم، گروه‌های نوجوان و جوان را می‌بینیم که هر کدام قلیانی را در کنار خود دارند و به اصطلاح با کشیدن آن در کنار هم تفریح می‌کنند و در این بین از تنباکوهای مختلف با اسانس‌های مختلف حرف می‌زنند، اما بیش از این آنچه مایه تأسف است اینکه برخی از جوانان و نوجوانان در کنار خانواده‌ها و والدین خود به راحتی قلیان مصرف می‌کنند و حتی برخی از والدین نیز به آن می‌بالند.
تجربه نشان داده در جامعه ما هر امری هر چه بیشتر مورد ممنوعیت واقع شود، گرایش به مصرف آن بیشتر می‌شود. این مسئله‌ای واضح است.
درست است که قلیان از زمان‌های دور به عنوان یک سنت در بین خانواده‌های ایرانی مرسوم بوده اما تنها توسط افراد بزرگان خاندان آن هم به ندرت استفاده می‌شده است در حالی که امروزه بین نوجوانان و جوانان مصرف آن بیش از اندازه شده و بدون اینکه از مضرات آن آگاه باشند مصرف قلیان بین نوجوانان و جوانان روز به روز بیشترمی‌شود.
در بین قشر تحصیلکرده و دانشجو هم همین مقوله صادق است. ما نمی‌توانیم مسأله افزایش مصرف دخانیات را لایه‌بندی کنیم و بگوییم فقط یک قشر درگیر این داستان است و قشرهای دیگر نه.
در دانشجویان ما هم به تبع سایر حوزه‌های اجتماعی گرایش به مصرف سیگار بسیار بالا رفته است، عوامل بسیاری هم دارد. نخستین عاملی که می‌تواند زمینه افزایش مصرف سیگار در دانشجویان را افزایش دهد باز شدن فضای ارتباطی اوست.
بسیاری از جوان‌های ما به آینده امیدواری چندانی ندارند چرا که مقوله بیکاری،گرانی،تورم، نداشتن امنیت اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی را می‌بینند. این‌ها همه باعث نوعی سرخوردگی می‌شود. اینکه درسال‌های اخیر چه اتفاقی افتاده علتش همین مشکلات اجتماعی است و عامل مهم دیگر کمبود فضاهای تفریحی است.
به گزارش وقایع استان به نقل از ایسنا ،رییس مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات با بیان اینکه میزان مصرف سیگار در زنان یک دهم مصرف در مردان است، گفت: این در حالی است که میزان مصرف قلیان در هر دو جنس تقریبا برابر است و این موضوع یک زنگ خطر است.
دکتر غلامرضا حیدری درباره میزان مصرف دخانیات در زنان اظهار کرد: بنا بر تحقیقاتی که در زمینه مصرف دخانیات در چند سال اخیر انجام شده است، مصرف سیگار یک تا چهار درصد زنان در سطح کل کشور را در برمی‌گیرد.
وی ادامه داد: همچنین مطالعاتی درباره مصرف قلیان در زنان انجام شده است. طبق این مطالعات، حدود ۲۰درصد از زنان تجربه مصرف قلیان را داشته و حدود ۳۰درصد از آن‌ها به صورت تفریحی قلیان می‌کشند.
حیدری درباره تفاوت مصرف سیگار و قلیان در زنان و مردان نیز ادامه داد: مصرف روزانه سیگار در زنان حدود یک دهم در مردان است. این در حالی است که تفاوت مصرف قلیان درزنان و مردان بسیار ناچیز است وتقریبا این میزان مصرف برابراست. روند مصرف قلیان در یکی دو دهه گذشته در مردان ثابت شده، اما در زنان روند افزایشی اندکی را داشته‌ایم که یک زنگ خطر است.
رئیس مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات با بیان اینکه احتمال بیماری‌های ناشی از مصرف دخانیات در زنان و مردان به یک میزان است، افزود: در عین حال زنان دارای قدرت باروری و تولید مثل هستند. مصرف دخانیات در زنان موجب کاهش تخمک‌گذاری و برهم خوردن سیکل باروری آن‌ها می‌شود و تولیدمثل آن‌ها را به خطر می‌اندازد.همچنین مصرف دخانیات در دوران بارداری هم به مادر و هم جنین آسیب می‌رساند.
یک سری باورهای نادرست و واقعیت درباره کشیدن قلیان وجود دارد که آنها را برای شما دوستان بیان می کنیم:
بــاور غلط اول: از آنجا که تنباکوی قلیان از طریق آب فیلتر می‌شود، کلیه مواد مضر آن تصفیه می‌شود.
واقعیت اول: کشیدن تنباکو از طریق آب، مواد سرطان‌زای آن را تصفیه نمی‌کند. این دود می‌تواند به اندازه دود سیگار اثر مخرب بر روی ریه و قلب داشته باشد.
بــاور غلط دوم: استنشاق دود قلیان ریه‌ها را نمی‌سوزاند، به همین دلیل مضر نیست.
واقعیت دوم: دود قلیان وقتی استنشاق می‌شود، ریه‌ها را نمی‌سوزاند، زیرا از طریق آبی که در پایین آن قرار دارد خنک می‌شود. با اینکه دود خنک می‌شود، اما هنوز هم حاوی مواد سرطان‌زایی است که برای بدن مضر است.
بـاور غلط سوم: کشیدن قلیان سالم‌تر از کشیدن سیگار است.
واقعیت سوم: دود قلیان به همان اندازه دود سیگار مضر است. قلیان به طریقی متفاوت دود تولید می‌‌کند: دود سیگار از سوختن تنباکو ایجاد می‌شود، در حالی که دود قلیان از طریق گرم شدن تنباکویی که در کاسه‌ی بالای آن قرار دارد از طریق زغال تولید می‌شود. محصول نهایی آن یعنی دود یکسان است که حاوی مواد سرطان‌زا است.
بـاور غلط چهارم: کشیدن قلیان به اندازه کشیدن سیگار اعتیادآور نیست، زیرا نیکوتین در خود ندارد.
واقعیت چهارم: تنباکوی قلیان هم مثل تنباکوهای معمولی حاوی نیکوتین است. در واقع، در یک جلسه ۶۰ دقیقه‌ای قلیان، فرد در معرض حجم دودی ۱۰۰ تا ۲۰۰ مرتبه بیشتر از یک سیگار قرار می‌گیرد.
بـاور غلط پنجم: تنباکوی گیاهی قلیان سالم‌تر از تنباکوی معمولی است.
واقعیت پنجم: این هم مثل کشیدن سیگار گیاهی یا «طبیعی»، فرد را در معرض مواد سرطان‌زا قرار می‌دهد.

 کشیدن قلیان چه ضررهایی برای سلامتی دارد ؟
مصرف قلیان آشکارا نشان داده است که تاثیرات مضری بر دو عضو حیاتی بدن به نام ریه‌ها و قلب دارد. سرطان ریه، سرطان مری، بیماری انسدادی ریوی مزمن، آمفیزم، پایین بودن وزن هنگام تولد نوزاد، افزایش حملات آسم و ذات‌الریه برخی از خطرات مربوط به کشیدن قلیان هستند.
میزان و عمق دَم درحرکت دادن آب قلیان بسیارمهم است و قلیان با وجود اینکه کمتر مصرف می ‌شود، اما حجم دودی که از طریق آن وارد بــدن می‌ شود، ۱۰ تا ۲۰ برابر دود ناشی از مصرف سیگار است.
سایر خطراتی که در کشیدن سیگــار مشـاهده نمی شود، ولی در کشیدن قلیان وجود دارد، بیماری‌های عفونی مثل هپاتیت ب (در اثر استفاده مشترک از شیلنگ قلیان) و افزودن الکل یا داروهای روان‌گردان به تنباکوی قلیان است.
دود تنباکو حتی بعد از اینکه از آب رد می‌شود هنوز حاوی سطح بالایی از ترکیبات سمی مثل مونوکسیدکربن، فلزات سنگین و موادشیمیایی سرطان‌زا است.
تحقیقات همچنین نشان داده است که پس از ۴۵ دقیقه استفاده از دود قلیان، مونوکسید کربن، نیکوتین پلاسما و ضربان قلب به شدت بالا می‌رود.
استفاده از قلیان در کنار سرطان ریه با افزایش احتمال ابتلا به سرطان دهان و مثانه نیز همراه است.
یک تحقیق نشان داده است که کشیدن قلیان خطر ابتلا به سل ریوی را افزایش می‌دهد.
مخصوصا کودکان در مقابل تاثیرات مضر قلیان آسیب‌پذیر هستند. اگر در محلی باشند که در آن قلیان کشیده می‌شود، احتمال ایجاد عفونت‌های ریوی، آسم و سندرم مرگ ناگهانی کودک در آنها افزایش می‌یابد.
متأسفانه به اکثر تنباکو‌هایی که در سال های اخیر به بازار آمده اسانس‌هایی اضافه می‌ شود که این اسانس ها علاوه بر تحریک دستگاه تنفس موجب حساسیت و آلرژی می‌ گردد، بنابراین علاوه بر بیماری‌های ذکر شده، رینیت آلرژیک و سرفه‌های مزمن همراه با خلط را برای فرد به همراه دارد.
این تصور، تصوری کاملا غلط است که اگر دود قلیان وارد ریه نشود و فقط از راه دهان خارج شود، آسیبی به ریه‌ها نمی رساند، چون دود از طریق مخاط دهان و حنجره جذب بدن گشته و آثار سوء خود را می ‌گذارد.
حتی در هوایی که دود قلیان آزاد می ‌شود، افرادی که قلیان نمی‌ کشند و در معرض دود قرار گرفته اند، در طولانی‌ مدت دچار عوارض آن خواهند شد.
اگر فویل آلومینیومی که در قلیان استفاده می‌شود کیفیت خوبی نداشته باشد، با زغال در حال سوختن واکنش داده و موادسرطان‌زایی تولید می‌کند که خواه ناخواه موجب سرطان می‌شود.
افرادی که قلیان می‌کشند باید از این واقعیت مطلع باشند که دود قلیان چون از آب رد می‌شود و مرطوب است مدت زمان بیشتری در ریه‌ها می‌ماند. برخی میکروب‌ها، عمدتاً باکتری‌هایی که موجب سل می‌شوند، در لوله قلیان وجود دارند.
میزان دی‌اکسیدکربن که از طریق قلیان استنشاق می‌شود در مقایسه با سیگار بسیار بالا است و این مسئله باعث می‌شود که کشیدن یک قلیان برابر با ۷ تا ۱۰ سیگار باشد.

 کشیدن قلیان چطور بر میزان اسپرم مردان تاثیر می‌گذارد ؟
شواهدی وجود دارد که اعلام می‌کند قلیان می‌تواند میزان اسپرم را در مردان کاهش دهد.
کشیدن قلیان می‌تواند تحرک و طول ‌عمر اسپرم را کاهش داده و موجب تغییرات ژنتیکی شود که بر بچه تاثیر می‌گذارد. از آنجا که قلیان حاوی فلزات سنگینی چون آرسنیک، کروم، سرب و کبالت است، این‌ها موجب کاهش تولید اسپرم می‌شوند.

 کشیدن قلیان و سیگار چه تاثیراتی بر زنان باردار و جنین دارد ؟
از آنجا که لوله قلیان حاوی میکروارگانیسم‌های عفونی زیادی است و زنان باردار سیستم ایمنی ضعیفی دارند، احتمال گرفتن بیماری بیشتر خواهد بود. قلیان هم مانند سیگار می‌تواند احتمال وضع‌حمل پیش از موعد، و حتی مرده به دنیا آمدن نوزاد و سایر مشکلات را افزایش دهد. همچنین می‌تواند بر رشد جنین نیز تاثیر منفی داشته باشد.
دود قلیان غلظت اکسیژن را در بدن مادر کاهش داده و نهایتاً موجب تنگی نفس جنین شده و او را به سمت مرگ می‌کشاند.
بیشترین تاثیر سوءمصرف سیگار بر روی جنین، در سه ماهه دوم و سوم بارداری است، زیرا در این زمان اندام های جنین به تدریج تشکیل می شوند و در صورت استعمال سیگار، رشد اندام ها مختل و جنین با عقب ماندگی مواجه می شود.
استعمال سیگار حتی پیش از بارداری هم مضر است و بر تخمک های زن تاثیر منفی دارد و قدرت باروری آن ها را کاهش دهد.
استعمال سیگار موجب می شود تا هنگام زایمان، جنین با استرس مواجه شود و با آغاز درد زایمان، ضربان قلب جنین کاهش یابد و نتواند انقباضات رحم را تحمل کند. به این ترتیب زایمان با مشکل مواجه شده و نوزاد باید به روش سزارین متولد شود.
استعمال سیگار توسط اطرافیان مادر باردار هم اثراتی سوئی بر جنین دارد و تنفس دود ناشی از سیگار اطرافیان نیز بسیار خطرناک است.
دود قلیان نیز برای جنین بسیار مضر است و به دلیل این که پیش از استعمال با بخار آب مخــلوط می شود، بسیار خطرناک تر از دود سیگار است.

 مصرف سیگار و قلیان موجب پوکی استخوان می شود
مصرف سیگار و قلیان موجب اختلال در جذب کلسیم و ساخت استخوان، یائسگی زودرس، کاهش وزن و تخریب هورمون های جنسی می شود که به تسریع پوکی استخوان می انجامد. مصرف الکل نیز با کم کردن فعالیت سلول های سازنده استخوان موجب پوکی استخوان می شود.

 مصرف دخانیات بهبود زخم را به تاخیر می اندازد
در سیستم گوارشی و در بیمــارانی که مبتلا به سوء هاضمه هستند می توان گفت مصرف دخانیات، به صورت استنشاقی یا طرق دیگر، در ایجاد زخم های گوارشی، تشدید برگشت اسید معده به مری و ایجاد سرطان های دستگاه گوارش موثر است .همچنین در بیمارانی که دچار زخم های سیستم گوارشی هستند، مصرف دخانیات بهبود زخم را به تاخیر می اندازد و پاسخ به درمان را کند می کند. به بیمارانی که از سوء هاضمه رنج می برند توصیه اکید می شود، حتما برای افزایش تاثیر درمان و کاهش عود بیماری، به طور جدی مصرف مواد دخانی را ترک کنند.