سه شنبه ۴ خرداد ۱۴۰۰  شماره ۱۴۲۴

پیامدهای بی عملی

مسئولان استان چه نقشی در تحمیل عقب ماندگی بر اراک دارند؟

امیر مولوی

ویژگی عصر ما، توسعه شهرنشینی و افزایش جمعیت شهرنشین است و بر اساس برآوردهای اولیه تا سال ۲۰۳۰ جمعیت شهری جهان ۳/۳ میلیارد نفر افزایش خواهد داشت که ۹۰ درصد از این رقم در نقاط شهری کشورهای در حال توسعه خواهند بود به همین دلیل است که قرن حاضر را قرن شهرها نام نهاده‌اند.
در کشور ما نیز طی ۴۰ سال گذشته شاهد بر هم خوردن توازن جمعیت روستایی و شهری بوده‌ایم و در این مدت حدود ۷۰ درصد جمعیت کشور در شهرها ساکن شده‌اند. این وضعیت در استان مرکزی نیز با همین اعداد و ارقام قابل مشاهده است.
شهرستان اراک به عنوان مرکز استان مرکزی، هم‌اکنون حدود نیمی از جمعیت استان را در خود جای داده است؛ شهری که در دهه ۴۰ شمسی به عنوان یکی از قطب‌های اقتصادی و مرکز توسعه ناحیه‌ای در نظر گرفته شده است.
استقرار صنایع بزرگ در اراک طی دهه‌های گذشته، از جمله عوامل رشد شهری اراک بوده است؛ هرچند توسعه شاخص‌های فرهنگی و اجتماعی، متناسب با این رشد قارچ‌گونه نبوده و عقب‌ماندگی‌های تاریخی را بر این شهر عارض نموده است.
انتظار عقلانی از جایگاه منطقه‌ای و موقعیت استراتژیکی اراک به عنوان مرکز استان، این است که به کانون محوری تمامی فعالیت ها در حوزه های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی استان و منطقه باشد.
اما به نظر می‌رسد تامین زیرساخت‌ها و امکانات لازم به منظور تحقق و تامین الزامات برای تحقق هدف فوق در این شهر وجود نداشته و ندارد و علاوه بر عقب‌افتادگی‌های فرهنگی و اجتماعی، شاهد ضعف زیرساخت‌های شهری و عمرانی در این شهر هستیم.
در چنین شرایطی برخی سیاستهای مدیریتی ناصواب و در مواردی بی‌عملی و بی‌تحرکی مسئولان امر موجب می‌شود این عقب‌افتادگی‌ها بویژه در حوزه زیرساخت‌های شهری به آینده نیز تسری یافته و به بیانی دیگر، عقب‌ماندگی شهر بازتولید شود.
در این حال برخی برنامه ریزی های توسعه ای شهر اراک در دوسال گذشته از دستور کار استان خارج شدند که حذف اجرا و حتی مطالعات ایجاد خطوط مترو و یا تراموا از طرح جامع حمل و نقل عمومی اراک از آن جمله است.
طرح بزرگراه امیرکبیر موسوم به ۵۵ متری پس ۱۳ سال کش و قوس گویا به همت و پیشنهاد مسئولان استان حذف و یک معبر جدید با عرض ۲۴ متر به جای آن نشست که به هیچ عنوان نمی تواند مزایای طرح قبلی را داشته باشد.
پیش از آن، اجرای طرح احداث بیمارستان هزار تختخوابی با سرمایه‌گذاری کره‌ای‌ها در اراک نیز گویا تحت تاثیر تحریم ها یا ضعف در پیگیری ها، منتفی شد.
علاوه بر موارد مذکور، بسیاری از طرح‌های عمرانی بر زمین مانده دیگری در اراک وجود دارند که بعضا وارد دهه سوم عمر خود از زمان کلنگ‌زنی شده‌اند و بعضی نیز حداقل بیش از یک دهه قدمت دارند. احداث دهکده المپیک اراک، اجرای طرح قطار حومه‌ای مهاجران- اراک-امیرکبیر، احداث کمربندی جدید، اجرای طرح گردشگری دره گردو، احداث شهرک صنایع مزاحم، دوخطه کردن راه‌آهن اراک- قم، قطار برقی اراک- تهران، آزادراه اراک- سلفچگان، آزادراه اراک- خرم‌آباد (در حوزه استان مرکزی)، تعریض محور اراک- توره، احداث مراکز بزرگ تجاری و خدماتی در میدان انقلاب، خیابان محسنی و مجموعه سیاحتی امیرکبیر، طرح تملک اراضی سایت اصلی دانشگاه اراک بعد از گذشت ۵۸ سال، احداث تقاطع غیرهمسطح ورودی سنجان با گذشت بیش از ۱۰ سال از تصویب اولیه، اجرای ادامه بلوار غدیر، راه‌اندازی خطوط BRT، اجرای طرح جامع میدان شهدا و عدم اجرای طرح‌های مناسب ترافیکی در بافت مرکزی شهر و دهها طرح و پروژه عمرانی، رفاهی، خدماتی، آموزشی و درمانی دیگر از آن جمله است که پازل عقب‌نشینی گام‌به‌گام توسعه اراک را شکل داده است.
این در حالی است که اراک و استان مرکزی رتبه چهارم تولید ثروت را در میان استانهای کشور به خود اختصاص داده است اما از نظر رقابت‌پذیری اقتصادی جزء استانهای نابرخوردار کشور به شمار می‌رود.
با آنکه شهر اراک در دهه‌های اخیر به شهری صنعتی و کانون فعالیتهای تولیدی و بویژه محل استقرار بزرگترین صنایع مادر کشور متصف بود بی‌توجهی و غفلت- شاید هم عامدانه- برخی مدیران، تصمیم‌سازان و برنامه‌ریزان استانی در سالهای گذشته موجب شد فضای لازم به منظور جذب و استقرار صنایع جدید بویژه صنایع پاک شهری و تکمیل زنجیره‌های تولیدی ذیل صنایع بزرگ مادر در این شهر شکل نگیرد و زمانی که مسئولان امر هر ماه و هر هفته مشغول بازدید و افتتاح پروژه‌های صنعتی در برخی مناطق شمالی تحت سیطره و سایه پایتخت بودند، دقیقا در همان زمان صبغه صنعتی اراک در حال از دست رفتن بود. در حالی که بخش‌های اقتصادی دیگر از جمله خدمات و گردشگردی نیز در این شهر کاملا به ورطه فراموشی سپرده شده بود و مجموع کم‌توجهی‌ها و غفلت‌ها از مرکز استان موجب شد نرخ بیکاری در این شهر صنعتی بنابر اعلام مسئولان استان به ۱۲ درصد افزایش یابد که به اعتقاد نگارنده این عدد با اغماض فراوان اعلام شده است و رقم واقعی بیکاری در اراک را باید بسیار فراتر از این عدد و رقم‌ها دانست.
علاوه بر کم‌داشت‌های متعدد در بخش‌های اقتصادی و خدماتی، عدم ایجاد و تقویت زیرساخت‌ها و امکانات فرهنگی در این شهر نیز از جمله عوامل موثر بر تشدید عقب‌ماندگی‌های این شهر بوده است.
طولانی شدن روند احداث تالار مرکزی، بلاتکلیفی چند ساله احداث و تکمیل کتابخانه مرکزی، باغ موزه دفاع مقدس، غیبت المان‌های فرهنگی استان و منطقه اراک در این شهر و نیز عدم برنامه‌ریزی به منظور استفاده از ظرفیت‌های بزرگ فرهنگی در توسعه اجتماعی و اقتصادی را باید بر این سیاهه ناکارآمدی‌های مدیریتی افزود.
از دست دادن رتبه استان از نظر شاخص‌های بهداشتی و درمانی و آمار دانشجویی را نیز باید پیامد چنین بی‌عملی‌ها و بی‌تحرکی برخی مسئولان امر دانست که بازنگری در سیاست های مدیریتی استان را ضروری می‌نمایاند.