چهارشنبه ۲۰ شهریور ۱۳۹۸   شماره ۱۱۴۵

بندر خشک در استان مرکزی ایجاد می شوند

پایانه اشتغال آفرین

۲ هزار و ۵۰۰ شغل مستقیم در صورت ایجاد بندر خشک در استان مرکزی فعال می شود

علی امیدی

مدیر فرودگاه اراک از پیش‌بینی ایجاد ۲ هزار و ۵۰۰ شغل مستقیم در صورت ایجاد بندر خشک در استان مرکزی خبر داد. رحیم حسین‌نسب با اشاره به روند پیگیری ایجاد بندر خشک در استان مرکزی اظهار کرد: متولی اصلی این مهم وزارت راه و شهرسازی بوده و در آن سازمان‌ها و نهادهایی دیگر همکارر و درگیر هستند، سال گذشته طی جلسه‌ای استان مرکزی و شهرستان اراک به عنوان مرکز لجستیک بندر خشک انتخاب و دیده شد.
وی افزود: طرح ایجاد بندر خشک ۳-۴ سال پیش مطرح و پیگیری شد، هم‌اکنون طرح توجیهی ایجاد بندر خشک در شهرستان اراک تهیه و به وزارت راه‌وشهرسازی ارسال شده و منتظر جلسه‌ای با مسؤولان ذی‌ربط در وزارت راه وشهرسازی و مسئولان استان برای تصویب این طرح هستیم.
مدیر فرودگاه اراک تصریح کرد: مسئولان استان به جد پیگیر ایجاد بندر خشک در استان بوده، سازمان صنعت، معدن و تجارت استان متولی پیگیری و رسیدگی به امر بودند و شورای حمل و نقل استان با محوریت راه و شهرسازی پیگیر این موضوع است.
حسین‌نسب بیان کرد: با توجه به این‌که بندر خشک در زمینه حمل و نقل مطرح است وزارت و راه‌وشهرسازی می‌تواند راه آهن و یا خود مجموعه راه و شهرسازی استان را به عنوان متولی این امر انتخاب کند.
وی با بیان اینکه صنعتی بودن استان عاملی اصلی انتخاب سازمان صنعت، معدن و تجارت به عنوان متولی پیگیری این موضوع از سوی وزارت راه ‌وشهرسازی بوده است، ادامه داد: بنا به نظر متخصصان فنی این امر، ایجاد بندر خشک در استان مرکزی می‌توان ۲ هزار و ۵۰۰ اشتغال مستقیم ایجاد کند، با تحقق این موضوع می‌توان شاهد اتفاقات و رخ‌دادهای خوبی در حوزه صنعت استان نیز باشیم.
حسین‌نسب با اشاره به برنامه‌های آموزشی فرودگاه اراک نیز گفت: پروژه‌های آموزشی فرودگاه به قوت خود ادامه داشته و باتوجه به تفاهم‌نامه ۳ جانبه سازمان هواپیمایی کشور، شرکت فرودگاه‌ها و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری می‌توان شاهد اتفاقات خوبی در حوزه هوانوردی عمومی باشیم.
وی افزود: برای توسعه هوانوردی عمومی افزایش علاقمندی مردم به صنعت، افزایش سرمایه‌گذاری‌ها و توسعه ساخت‌وسازهای این صنعت بسیار اثرگذار است.
مدیر فرودگاه اراک تصریح کرد: باتوجه به این که یکی از محورهای اصلی تحریم‌ها در زمینه صنعت هوانوردی است می‌توان با اتفاقات خوبی که استارت آن نیز زده شده با تکیه بر دانش و استعدادهای داخلی مانند دیگر بخش‌های علمی و صنعتی کشور شاهد توسعه صنعت هوانوردی کشور و ساخت هواپیماهای و پرندگان بزرگ در داخل کشور باشیم.

درباره بندر خشک بیشتر بدانیم
کانتینر به عنوان ابزاری برای بسته‌بندی کالا در اواسط دهه ۱۹۵۰ میلادی به عرصه حمل ونقل کالا وارد شد و تا امروز بخش عمده ای از اقتصاد و تجارت بین‌المللی را به دلیل ویژگی‌های منحصر به فرد خود برعهده گرفته است. در ۲۰ سال گذشته میزان رشد استفاده از کانتینر شدت تصاعدی یافته است، به طوری که حجم تردد آن در بین سال‌های ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۸ دو برابر شد و به میزان ۱۷۵ میلیون TEU)کانتینر ۲۰ فوتی استاندارد) رسید. این روند همچنان ادامه دارد و با توجه به رشد ابعاد کشتی‌های بزرگ حامل کانتینر که قابلیت جابه‌جایی ۱۲ هزار و ۱۵ هزار TEU را دارند، علاوه بر تداوم افزایش میزان حمل‌ونقل کانتینری در دنیا، لزوم به‌کارگیری تمهیدات مناسب به منظور مواجهه با کالای بسیاری زیادی که در بنادر جابه‌جا می‌شود و امور مربوط به تخلیه، بارگیری، گمرک و همچنین ارسال آن‌ها به مراکز تولید و جذب کالا را بیش از پیش عیان می‌نماید.
نمونه‌ای از این تمهیدات موفق در دنیا، تجربه ایجاد بنادر خشک یا Dry Port بوده است. چراکه مهم‌ترین مشکلی که امروزه بنادر ساحلی به علت رشد سریع استفاده از کانتینر در حمل‌ونقل دریایی با آن مواجه هستند، فقدان فضای کافی به منظور انبارسازی و همچنین وجود نداشتن دسترسی مطلوب به مقاصد کالا به علت استفاده از شیوه‌های سنتی انتقال کالا است. شیوه‌های سنتی انتقال کالا از بنادر تاکنون بدین‌گونه بوده‌اند که جریان انتقال کالا در بین بنادر و مقاصد مختلف کالا، فقط در تعداد زیادی جاده و چند خط راه‌آهن منتهی به بنادر جاری بوده است.
این در حالی است که افزایش استفاده از کانتینر در حمل‌ونقل دریایی از یک‌سو و رشد قابل توجه کشتی‌های بسیار بزرگ حامل کانتینر، باعث افزایش قابل توجه میزان کالا در بنادر و در نتیجه تراکم تردد در بنادر و مسیرهای منتهی به آنها و همچنین کمبود فضای مناسب به منظور تخلیه، بارگیری و انبارسازی کانتینرها شده است.
بنابراین بدیهی است که پهلوگیری کشتی‌های بزرگ حامل کانتینر، سرازیر شدن حجم قابل توجهی از کالا به بنادر، توسعه کارخانجات و صنایع جدید، افزایش میزان عرضه و تقاضای کالای مرتبط با حمل‌ونقل دریایی، گسترش بندر و مسیرهای انتقال کالا به بنادر را ضروری می‌کند که این امر خود باعث افزایش تردد کالا و کاهش فضا می‌شود؛ بنابراین باید نوسازی در بنادر و ساختار دسترسی به پس‌کرانه در دستور کار قرار گیرد.
یکی از راه‌کارهایی که برای برون‌رفت از وضعیت موجود در دنیا ارایه شده و بهره‌وری بالای آن نیز در بوته آزمایش مورد سنجش قرار گرفته، ایجاد پایانه‌های ترکیبی با عنوان «بندر خشک» بوده است. بنابراین در تعریف این مفهوم جدید صنعت لجستیک می‌توان گفت: بندر خشک پایانه‌ای ترکیبی در پس‌کرانه است که به بندری ساحلی متصل است. تجهیزات لازم و کافی برای مواجهه با تردد ناشی از چندین شیوه حمل ونقل اعم از جاده‌ای، ریلی و هوایی در آن در نظر گرفته شده است و مشتریان می‌توانند کالای خود را با استفاده از این شیوه‌های مختلف به آن ارسال کنند و یا از آن تحویل گیرند. علاوه بر خدمات پایه‌ای که پایانه‌های سنتی کالا در پس‌کرانه ارایه می‌دهند، خدماتی نظیر انبارسازی کالا، نگهداری از کانتینرهای خالی، تعمیرات کانتینر، امور گمرکی، ترخیص و پشتیبانی کالا نیز در بنادر خشک ارایه می‌شوند.
البته میزان دسترسی به بندر خشک و همچنین کیفیت واسط‌های جاده‌ای و ریلی، میزان عملکرد هر پایانه را مشخص می‌سازند. در نتیجه، این امر بسیار مهم است که حمل‌ونقل قابل اطمینان و برنامه‌ریزی شده میان بندر ساحلی و بندر خشک وجود داشته باشد.
تفاوت اصلی بنادر خشک و پایانه‌های سنتی در جابه‌جایی دروازه‌های بندر ساحلی تا بندر خشک در پس‌کرانه است، که از دیدگاه مراکز تولید و جذب کالا همچون واسط مناسبی به سوی بندر و خطوط کشتی‌رانی است. بنابراین مفهوم بندر خشک فراتر از استفاده صرف از شیوه‌های حمل‌ونقل ریلی و رودخانه‌ای به منظور حمل‌ونقل پرظرفیت در نواحی دور از ساحل است.

طبقه بندی بنادر خشک
با توجه به موقعیت قرارگیری و خدماتی که ارایــه می شوند ، بنادر خشک به سه دسته بنادر خشک دور از ساحل، با فاصله متوسط از ساحل، و نزدیک به ساحل تقسیم می شوند .
-۱ بندر خشک دور از ساحل
این نوع از بنادر خشک معمول ترین نوع با طولانی ترین سابقه هستند. مهم ترین دلیلی اجرای آن میزان فاصله و اندازه جریان کالایی است که حمل ونقل ریلی و رودخانه ای را در نتیجه ارزیابی های اقتصادی قابل اجرا می سازد.
در مقایسه با شیوه سنتی انتقال ریلی کالا به و از بنادر، تفاوت این شیوه اساساً به خدمات ارایه شده در این بنادر در زمینه مسایل گمرکی و همچنین کاهش ارتباطات مستقیم جاده ای به ساحل و در نتیجه کاهش راه بندان مسیرهای منتهی به بندر ساحلی می شود. با توجه به این که هرقطار به طور تقریبی می تواند جانشین ۴۰ کامیون شود، آثار زیست محیطی پیرامون جـاده هـای مـنـتـهـی بـه بـندر ساحلی نظیـــر میزان آلاینده های هوا، آلودگی صوتی و غیره نیز کاهش می یابند.
-۲ بندر خشک با فاصله متوسط از ساحل
این نوع از بنادر خشک در فاصله مشخصی از بندر ساحلی قرار می گیرد، و از طریق دسترسی جاده ای، به مراکز تولید و جذب کالای بسیاری متصل است . این نوع بندر خشک به عنوان یک محل تلاقی خدمات مختلف ریلی و بخشی از وظایف اداری و فنی بندر ساحلی (به عنوان نمونه پویش گرهای مجهز به اشعه ایکس به منظور واحدهای ایمنی و بازرسی گمرکی) است .
-۳ بندر خشک نزدیک به ساحل
با توجه به رشد استفاده از کانتینر در حمل ونقل دریایی، مهم ترین مشکلاتی که بنادر ساحلی با آن ها مواجه هستند، فقدان فضای کافی و دسترسی مناسب به مراکز تولید و جذب کالا است . به منظور مواجهه با این میزان تقاضا در بنادر ساحلی می توان با افزایش ظرفیت آن ها به وسیله ایجاد بندر خشک نزدیک به ساحل در محدوده های نزدیک به ساحل یا حاشیه شهرهای ساحلی به رفع مشکلات موجود پرداخت. با افزایش ظرفیت بندر توانایی ارایه خدمات بیش تر و سریع تر می شود و در نتیجه کشتی های بزرگ تر حامل کانتینر به این بندر مراجعه می کنند.
این نوع بنادر خشک محل تلاقی مسیرهای جاده ای بسیاری از مراکز تولید و جذب کالا در خارج از شهر ساحلی مذکور و همچنین مسیر ریلی ویژه به بندر بدون استفاده از معابر شهری و اخلال در عملکرد آن ها است .
در مقایسه با شیوه سنتی انتقال کالا به بنادر، در این شیوه هیچ گونه ارتباط جاده ای مستقیم با بندر وجود ندارد و توسط مسیر ریلی ویژه میان بندر خشک و بندر ساحلی این امر انجام می گیرد. خارج سازی تردد وسایل نقلیه جاده ای سنگین باعث کاهش تاثیرات زیست محیطی در شهر مذکور می شود.

اهداف راه‌اندازی بندر خشک
افزایش خدمات بندر در منطقه داخلی کشور
کاهش تقاضای نیاز به استفاده از اراضی حاشیه ساحل
افزایش کارایی حمل‌ونقل
بهبود وضعیت زیرساخت‌های مرتبط با حمل‌ونقل
بهبود وضعیت مالی و اقتصادی منطقه جغرافیایی
افزایش سرمایه‌گذاری مستقیم کشورهای خارجی
تسریع توسعه اقتصادی و یکپارچه‌سازی لجستیکی مناطق داخلی کشور
بهبود فرآیند توسعه پایدار
کاهش آثار مضر زیست‌ محیطی صنعت لجستیک

تاثیرات راه اندازی بنادر خشک
مهم ترین مزایایی را که از راه اندازی بنادر خشک حاصل می شوند را می توان در عبارات زیر برشمرد:
کاهش کلی هزینه های حمل ونقل
ترغیب به استفاده از راه آهن و در نتیجه خسارت کمتر به محیط زیست
تقویت وضعیت بنادر در زنجیره های حمل ونقل
تقویت راه حل های ترکیبی حمل ونقل
کاهش نیاز به خرید اراضی گران قیمت در نواحی شهری حاشیه بندری
احتمال کاهش قابل توجه گره های تردد در معابر شهری و دروازه ای به علت انتقال شیوه حمل ونقل جاده ای به ریلی
کاهش مشکلات ناشی از مسایل مرتبط با محیط زیست در شهرهای ساحلی
یکپارچگی محوطه های بندری با شهرها
توسعه نواحی داخلی کشور و ایجاد فرصتهای مختلف شغلی به ویژه در کشورهای توسعه نیافته و احتمال افزایش سرعت مراحل گمرکی برای کالاهای حمل شده به وسیله احداث بنادر خشک مجهز به خدمات گمرکی.
مفهوم بنادر خشک که با توجه به اهداف انتخاب و مزایای مختلف آن راهکار مناسبی در مواجهه با مشکلات ناشی از تراکم ترافیک بنادر و همچنین ارایه سایر خدمات بندر در خارج از آن است، گزینه مناسبی به منظور ارتقاء سطح حمل ونقل دریایی کشور در مقایسه با کشورهای همسایه است و از سویی دیگر موجب توسعه و سرمایه گذاری در بخش حمل ونقل ریلی خواهد گردید.
مزایای دیگر آن نظیر تاثیرات زیست محیطی نیز مفید فایده خواهد بود. اصولاً ایجاد بنادر خشک به کاهش فاصله موجود در بین شیوه های حمل ونقل جاده ای و ریلی منجر می شود. بنادر خشک نقش مهمی در توسعه حمل ونقل کالا و منطقه قرارگیری آن ایفا می کنند.
نکات مهمی که در مسیر اجرایی بنادر خشک در کشور مطرح هستند، شامل تدوین مقررات جامع، انتخاب نوع مناسب از بنادر خشک، ارایه خدمات رفاهی و تفریحی، مسایل مهم مرتبط با حمایت مسئولین و نهادهای دولتی، مشارکت و سرمایه گذاری بخش های دولتی و خصوصی، هماهنگی در میان نهادهای مختلف در زمینه سیاستگذاری در ابعاد محلی، منطقه ای و ملی و رفع مشکلات اداری و دیوان سالاری هستند. بدیهی است که توجه به موارد مذکور و اجرا ی آن ها موجب تسریع روند ایجاد بنادر خشک و همچنین حمل ونقل ترکیبی در کشور خواهد شد.
با توجه به اینکه یکی از تاثیرات بندر خشک ارتقاء حمل و نقل ترکیبی عنوان شده بود به زایای این شیوه حمل و نقل اشاره می کردد: یکی از هزینه های قابل تأمل وتأثیر گذار درقیمت کالای صادراتی هزینه حمل و نقل می باشد و هر تولید کننده که قادر باشد این هزینه را به حداقل برساندتوان رقابتی خود را درمقابل سایر تولید کنندگان مشابه افزایش و در نتیجه کالاهای بیشتری را به سایر کشورها صادر می نماید . یکی دیگر از شاخص های مؤثر در صادرات کالا سرعت زمان حمل یعنی اینکه محموله در چه فرصت زمانی مناسب به مقصد برسد، می باشد. مفهوم سرعت حمل ونقل عبارت از توان عملیات حمل ونقل توسط شرکتهای حمل ونقل با توجه به امکانات موجود که شامل عملیات از مبدأ تا مقصد برای صاحبان کالا بسیار بــا اهمیت می باشد و آخرین شاخص برای یک صادر کننده ایمنی است . یعنی اینکه کالاهای صادراتی با احتمال کمترین میزان خسارت وارده ودر حد صفر از مبدأ تامقصدحمل گردد.حال برای یک چنین عملیاتی شیوه های مختلف حمل ونقل جاده ای ، ریلی ، هوایی دریایی وحمل ونقل از طریق لوله وجود دارد که هر یک از این نوع حمل و نقل بر اساس شرایط جغرافیایی مناطق مختلف دارای کارایی و کارکرد بخصوص می باشد .
اگر کشوری یا منطقه ای بتواند شرایطی فراهم نماید که از انواع حمل ونقل بهره مند گردد یعنی اینکه از هر نوع یک خصیصه را داشته باشد عملیات حمل ونقل با سرعت بیشتر ، ایمنی بالاتر و هزینه کمتر قابل اجرا خواهد بود و این تحت عنوان حمل ونقل ترکیبی از آن نام می برند .
حمل ونقل ترکیبی یا چندوجهی نوعی روش حمل و نقل نیست بلکه نظام هماهنگ کننده روشهای مختلف حمل ونقل برای محموله ها و انسانهاست که در آن بازده مجموع کل بزرگتر از بازده هر یک از بخشها است.
متداولترین روشهای حمل ونقل که درحمل ونقل ترکیبی یا مرکب مورد استفاده قرار می گیرند حمل ونقل جاده ای – ریلی و دریایی است. این نوع حمل ونقل درجهان تقریباً نوع جا افتاده و پیشرفته می باشد. ارسال محموله های پستی درجهان نمونه بارز این نوع حمل ونقل می باشد. مهمترین سودمندی حمل ونقل مرکب آن است که صاحب کالا تنها با یک حمل کننده ای که در ابتدای مسیر قرارگرفته است وارد مذاکره و عقد قرارداد می شود بجای اینکه با چند مؤسسه قراردادی منعقد نماید در این شکل از عملیات پیگیری جریان حمل آسانتر است وصاحب کالا براحتی می تواند ازطریق تنها یک مؤسسه که مسئولیت حل ونقل اورا از مبدأ تامقصد به عهده گرفته برجریان عملیات وچگونگی آن نظارت نماید.البته این شیوه دارای دشواریهای خاص خود نیز می باشد چرا که یک مؤسسه برای این منظور باید وسایل و ابزار حمل ونقل ترکیبی را داشته باشد ضمن اینکه مهمترین مسئله مدیریت وتجربه وتخصص دراین بخش می باشدکه عدم هریک از دو موضوع فوق باعث بروز مشکلات ونارسایی در سیستم خواهد شد.