هر آن چه باید از دوپینگ در ورزش بدانید؛ به بهانه حوادث بازی اخیر باشگاه آلومینیوم اراک با نفت مسجد سلیمان/مرگ ورزش

پنجشنبه ۶ مهر ۱۳۹۶   شماره ۶۹۱

***

وقایع استان

احمد سیاری

***

دو هفته قبل بود که باشگاه آلومینیوم پس از دیدار خانگی این تیم در مقابل نفت مسجد سلیمان ادعا کرد که در رختکن این تیم جنوبی سرنگ هایی پیدا شده است و مدعی شد با توجه به آمادگی عجیب بازیکنان نفت مسجدسلیمان و دوندگی بیش از حد آنها وجود سرنگ ها مشکوک بنظر می رسد. این اظهار نظر در کنار اینکه باشگاه آلومینیوم موضوع را تا حصول نتیجه روشن پیگیری خواهد کرد سر و صدای زیادی به راه انداخت و باعث عصبانیت سرمربی و مدیران باشگاه نفت مسجد سلیمان که متقابلا آنها هم تهدید به پیگیری این اتهام کردند.
در اینکه توان عجیبی را در شش هفته ابتدایی از تیم نفت مسجدسلیمان دیدیم شکی وجود ندارد، موضوع آنجا جالب می شود که این تیم دقیقا پس از موضع گیری مدیران باشگاه آلومینیوم در دیداری خانگی مغلوب خونه به خونه بابل شد. فعلا هیچ چیز مشخص نیست ولی این قائله فرصتی شد که بصورت کامل دوپینگ و چگونگی آن را برای خوانندگان باز کرده و به قوانین مربوط به آن بپردازیم. طبق تعریف کمیسیون پزشکی کمیته بین المللی المپیک دوپینگ عبارتست از تجویز یا مصرف یک ماده خارجی یا ماده درون زای بدن، با مقادیر غیر عادی و یا راه استعمال غیر طبیعی توسط شخص سالم با هدف افزایش کارآیی ورزشی.
دوپینگ به معنای استفاده از مواد متعلق به گروه داروهای ممنوع، محدود شده و یا استفاده از روشهای گوناگون غیرمجازی می باشد. به قول خوان آنتونیو سامارانش رئیس کمیته بین المللی المپیک، دوپینگ نوعی تقلب است که از جنبه های مختلف منجر به انحطاط و مرگ می شود. بله درست خوانده اید مرگ و به همین ســــادگی دوپینگ می تواند موجب مرگ ورزشکار گردد که به آن مرگ فیزیولوژیک می گویند چرا که دستکاری غیرقانونی در فرایند طبیعی باعث تغییرات شدید و گاهاً برگشت ناپذیری در بدن می شود. مرگ جسمی نظیر برخی موارد اسف بار مرگ ورزشکارانی که در سالهای اخیر مشاهده شده است، انحطاط روانی و شخصیتی ناشی از رضایت شخص به تقلب، نادیده انگاشتن توانایی ها و ظرفیت های شخصی و بزرگ کردن ناتوانی ها و معایب و بالاخره انحطاط اخلاقی به واسطه تخطی فرد از مقرارتی که تمام جامعه ورزش پایبند آن هستند. اینجا یک پرانتز باز می کنیم که اگر کلمه پارا دوپینگ به گوش شما خورد آن را بشناسید؛ در سالهای اخیر پدیده ای بنام«پارا دوپینگ» نیز پا به عرصه وجود نهاده است که عبارتست از دادن دارو به یک ورزشکار توسط حریف جهت کاهش کارآیی وی و یا بدنام کردن ورزشکار .
در سالهای اخیر همگام با پیشرفت دانش پزشکی و داروسازی در کنار استفاده صحیحی از کشفیات روزافزون این علوم، متاسفانه عده ای با افراد سودجویانه استفاده نابجا از داروها را در جامعه اشاعه می دهند. یکی از عرصه های این سودجویی کاربرد غیر از داروها در ورزش و ترویج آن بوده است که اهداف اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی در ورای این موارد استفاده نابجا وجود دارد. موارد فراوان کمبود مدال آوری، عوارض زیانبار گسترده جسمی و روحی گزارش شده از ورزشکاران و بالاخره موارد مرگ و میر قابل توجه ناشی از ارتکاب دوپینگ، حاکی از گسترش تکان دهنده این ضد ارزش در صحنه ورزش می باشد.
 تاریخچه دوپینگ: دوپینگ از واژه های هلندی به معنی آیین غسل تعمید مسیحی گرفته شده است. قدمت doop دوپینگ در ورزش به دو هزار سال قبل از میلاد برمی گردد، جایی که هومر در نوشته های خود به مصرف قارچ های غنی از پروتئین توسط گروهی از ورزشکاران یونان باستان اشاره نموده است و یا به روایتی دیگر واژه دوپینگ از زبان آفریقای جنوبی گرفته شده است. اشاره به یک نوشیدنی الکلی باستانی دارد که به عنوان محرک در مراسم رقص استفاده می گردید. بتدریج این واژه استقاده گسترده تری کرد و در ورزش امروز به معضلی تبدیل شده است. این واژه در دنیای امروز به معنای استفاده ورزشکار از مواد یا روش هایی است که به قصد افزایش کارآیی در ورزش انجام شد. برخی ورزشکاران از حدود ۴۰ سال پیش از هورمونهای جنسی مردانه و مشتقات آنها برای نیروزایی استفاده می کردند که امروزه بسیاری دچار عوارض آنها از جمله سرطان کبد شده اند. اخیرا داروهای جدیدتری مورد استفاده برخی ورزشکاران قرار می گیرد که هنوز حتی اثر بخشی آنها در افزایش نیروی جسمی مورد مطالعه علمی دقیق قرار نگرفته است و عوارض بسیاری از آنها هنوز ناشناخته اند. به همین دلیل برای حفظ سلامت جسمی ورزشکاران و پیشگیری از عوارضی که آنان ناآگاهانه دچار می شوند، کمیته بین الملی المپیک استفاده بسیاری از آنها را ممنوع کرده است و آزمایشات متعددی برای اطمینان از این امر برروی ورزشکاران رقابتهای رسمی انجام می دهد.
حال در این قسمت توانسته ایم بعضی رخدادهای مهم دوپینگ در تاریخ ورزش را برای شما گردآوری کنیم: اولین مورد مرگ ورزشکاران در سال۱۸۸۶ رخ داد که یک دوچرخه سوار به نام لینتون در اثر استفاده بیش از حد داروی تری متیل درگذشت.
در مسابقات المپیک یک دونده ماراتن به نام توماس هیکس در اثر مصرف برندی و استریکلین در شرف مرگ قرار گرفت. دهه ۱۹۵۰م، روس ها از هورمون های مردانه برای افزایش قدرت و نیرو استفاده نمودند و آمریکایی ها نیز استروییدها را به این منظور استفاده کردند. ۱۹۶۰ م، دوچرخه سوار دانمارکی در المپیک رم به علت مصرف بیش از حد آمفتامین ها فوت کرد.
۱۹۶۴م، افزایش قابل توجهی در ظاهر عضلات ورزشکاران در المپیک دیده شد که شک در مصرف داروها را برانگیخت.
۱۹۶۷م، کمیته بین المللی المپیک بعد از مرگ تامی سیمپسون به علت مصرف غیر از آمفتامین ها واکنش نشان داد.
۱۹۶۸م، این کمیته با تعریفی از دوپینگ لیست داروهای غیرمجاز را ارایه داد و بدین ترتیب انجام آزمایش در بازیهای المپیک شروع شد.
۱۹۸۸م، در المپیک سئول،تست بن جانسون از نظر مصرف استروئید های آنابولیزان خلع و از ورزش محروم گردید. همچنین دو وزنه بردار بلغاری که به مقام نخست المپیک دست یافته بودند به علت دوپینگ محروم شدند.
۱۱۹۹۴م، دیه گو مارادونا فوق ستاره فوتبال آرژانتین در مسابقات جام جهانی ۱۹۹۴ آمریکا به علت مصرف داروهای محرک از همراهی با تیمش محروم گردید و بدین ترتیب آرژانتین بدون مارادونا از آن دوره مسابقات حذف گردید.
 کاربرد غیر مجاز داروها در جوانان: دوران جوانی: مــــرحله قـدرت و آسیب پذیری زیاد شناخته شده است. طغیان احساسات جوانی و طلب شهرت و مقام می تواند جوانان ورزشکار را در برخی از موارد تشویق به کاربرد غیر مجاز دارو نماید. در نتیجه یک مطالعه بر روی جوامع غربی، داروها و موارد کاربرد غیرمجاز، برحسب میزان مصرف آنها به ترتیب الکل، ماری جوآنا، دخانیات، آمفتامین ها، داروهای توهم زا و کوکائین،ویتامین ها و بالاخره استروئیدهای آنابولیزان گزارش شده اند. به دلیل حساسیت سنی ویژه، ایجاد مقاومت درونی در جوانان از طریق ارائه آموزشهای مفید در خصوص داروها و عوارض مخاطره آمیز آنها، بهتر از منع مستقیم و اعمال مجازات های شدید است، گرچه اتخاذ شیوه های قانونی نیز در جای خود در مورد افراد ضرورت دارد.
 انواع دوپینگ: رایج ترین مصرف مواد و داروهای دوپینگی از طریق خوردن، نوشیدن یا تزریق این نوع داروها است. که به این نوع مصرف، نوع خوراکی، مصرفی یا تزریقی گفته می شود. اما نوع دیگر آن، دوپینگ خونی است. در این نوع دوپینگ، خون شخصی به شخصی دیگر (با گروه خونی یکسان) و یا خون همان شخص به خودش (بعد از یک دوره ذخیره) از طریق رگ تزریق می گردد. این کار باعث می شود تا توانایی انتقال اکسیژن در خون شخص تزریقی بالا رود تا بنابراین استقامت آن شخص نیز افزایش یابد. تزریق خون به یک فرد با سطح طبیعی گلبول قرمز در جهت افزایش هموگلوبین را دوپینگ خونی می گویند.هدف از این کار افزایش توانایی حمل اکسیژن در خون و بنابراین افزایش قدرت استقامتی آن شخص میشود.انتقال خون میتواند از یک دهنده با گروه خونی مشابه و سازگار (انتقال همسان)انجام شود و یا تزریق مجدد خون فرد به خودش بعد از یک دوره ذخیره صورت گیرد(انتقال از خود)بدین ترتیب افزایش ناگهانی توده گلبولهای قرمز با انتقال گلبولها به فرد موجب افزایش توان هوازی حداکثر و آمادگی جسمانی هوازی می گردد.با توجه به اینکه دوپینگ خونی مقاومت را افزایش می دهد استفاده از آن در ورزشهای استقامتی مثل اسکی،دو ماراتن و دوچرخه سواری گزارش شده است.دوپینگ خونی معمولا برای ورزش های استقامتی مثل دو میدانیو ماراتون، دوچرخه سواری و اسکی کارایی دارد.
 انواع داروهای دوپینگ: داروهای محرکهای سیستم اعصاب مرکزی: این داروها در درمان جهت افزایش هوشیاری، رفع خستگی،کاهش اشتها، درمان برخی اختلالات خواب آلودگی و نیز در فزون فعالیتی کودکان بکار میروند.داروهایی از این دسته که در ورزش مورد استفاده نابجا قرار می گیرند، شامل کوکائین، آمفتامین،کافئین و پروپانول آمین هستند. طبق بررسی های بعمل آمده بیش از میلیون ها نفر از جوانان کوکائین مصرف میکنند. محرکهای سیستم اعصاب مرکزی توسط ورزشکاران برای افزایش میزان انرژی، دقت و تمرکز حواس، تحریک رفتاری و بالابردن سطح هوشیاری استفاده می شوند. این داروها در حدود ۲۰ درصد از مجموع سوءاستفاده های دارویی را بخود اختصاص می دهند.
کوکائین برای اولین بار توسط فروید جهت درمان دسته ای از اختلالات عصبی بکار رفت، اما بدلیل بروز عوارض جانبی خطرناک و کشف داروهای جدیدتر با خصوصیات برتر، بزودی کنار گذاشته شد.کوکائین ابتدا ایجاد حالت سرخوشی و نشئه و پس از آن حالت ناامیدی می نماید. سرعت انعکاس های محیطی فرد در پاسخ به دارو بالا رفته ولی در کنار آن، فشار خون و تعدادضربان قلب نیز بطور قابل توجهی افزایش می یابد. از عوارض جانبی کــوکائین می توان به کاهش هماهنگی حرکات، هیجان، بی خــوابی، بی قراری، اضطراب، جنون، سکته های قلبی و نارسایی احتقانی قلب اشاره کرد.
بدلیل عدم احساس خستگی توسط ورزشکاران این خطر وجود دارد که این افراد ساعت های متمادی به فعالیت بدنی ادامه داده و عوارض جبران ناپذیری به بدن آنان وارد آید. عوارض قلبی و عروقی، اختلالات انعقاد خون، خشونت و بی رحمی، اعتیاد، تحریک عصبی و گرمازدگی از اثرات ناخواسته این داروها هستند. مرگ کورت انمار جانسون دوچرخه سوار دانمارکی در المپیک ۱۹۶۰ رم در اثر مصرف آمفتامین بوده است. داروی دیگر محرک سیستم اعصاب مرکزی،کافئین است.کافئین ماده ای است که در چای و قهوه بفراوانی وجود دارد. این دارو، علاوه بر خصوصیات کلی تحریک سیستم اعصاب مرکزی بدلیل افزایش مصرف اسیدهای چرب، می تواند انرژی زا هم باشد.کافئین در ترکیب برخی از داروهای مسکن و ضد سرماخوردگی وجود دارد.
در ورزشهای استقامتی، برخی از ورزشکاران از این دارو استفاده می کنند. از عوارض ناخواسته این دارو علاوه بر عوارض کلی، خاصیت مددی، آریتمی قلبی، عدم هماهنگی اعمال دقیق و برهم زدن وضعیت خواب و بیداری را می توان نام برد.
بدلیل احتمال مصرف نابجای هورمون تستوسترون توسط ورزشکاران برای فرار از نتایج آزمایش مثبت در سال۱۶۸۴ نسبت غلظت ادراری تستوسترون به ابی تستوسترون معادل۶ به۱ بعنوان حد مجاز شناخته شد و بالاتر از آن، نشانگر مصرف تستوسترون خارجی قلمداد گردید. (زیرا این ترکیب در بدن یک فرد عادی وجود دارد)خلع مدال طلای بن جانسون دونده کانادایی در المپیک۱۹۸۸سئول به دلیل مصرف نابجای داروی استانوزولول و ده ها مورد دیگر از این دست نشانگر وسعت مصرف این داروها در ورزش امروز می باشد. این داروها توسط ورزشکاران جهت افزایش کارآیی ورزشی، حجم و قدرت عضلانی، ایجاد ظاهری درشت و خشن نما و بالاخره افزایش حالت تهاجمی و کاهش احساس خستگی استفاده می شوند. بیشترین میزان مصرف ایــن داروها در رشته های بدنسازی، دومیدانی، کشتی، وزنه برداری و فوتبال گزارش شده است. اولین گروه از اثرات جانبی این داروها، عوارض مردانه(اندروژنی) ناشی از آنها است که شامل پیدایش و افزایش جوش صورت، طاسی، تحلیل رفتن شور جنسی، تحلیل بیضه ها، تحریک پذیری، حالت تهاجمی، ژنیکوماستی(بزرگ شدن پستانها) ایجاد صفات مردانه در زنان و بالاخره عقیمی می باشد. عوارض عضلانی اسکلتی این داروها شامل تسریع بسته شدن اپی فیز استخوان ها(خط رشد) در دوران نوجوانی و جوانی و بنابراین رکورد رشد، افزایش احتمال در رفتگی استخوان،عدم تناسب عضله با زردپی و بالاخره تخریب مفاصل می باشد.
 دلایل منع دوپینگ : دوپینگ خود به دلایل اساسی ممنوع شناخته شده است: دلایل فیزیکی:کاربرد داروها طیفی از اثرات جانبی ناخواسته و زیانبار را برای بدن فرد بر جای می گذاردکه می توانند در پاره ای از موارد برگشت ناپذیر باشد و از این رو،صدمات جبران ناپذیری را بر روی سلامتی ورزشکار وارد نمایند.
دلایل اخلاقی: دوپینگ با اهداف عالیه ورزش که سالم سازی جسم و روح می باشد منافات دارد. از طرف دیگر این پدیده زمینه ای برای کشانده شدن چوانان ورزشکار بسوی بلای خانمانسوز اعتیاد را فراهم می آورد.
دلایل قانونی: دوپینگ به دلیل ایجاد برتری غیر منصفانه در صحنه ورزش، بر خلاف مقررات جاری سازمان های اجرایی ورزش می باشد و ارتکاب آن جرم شناخته می شود.
 قوانین جاری در رابطه با دوپینگ : دوپینگ آگاهانه: سه سال محرومیت از شرکت در مسابقات رسمی برای اولین مورد تخلف.، محرومیت مادام العمر از شرکت در مسابقات رسمی برای دومین مورد تخلف. دوپینگ غیر آگاهانه: سه ماه محرومیت از شرکت در مسابقات رسمی برای اولین مورد تخلف، دو سال محرومیت از شرکت در مسابقات رسمی برای دومین مورد تخلف.
لازم به ذکر است که در تمامی موارد فوق الذکر،اگر فرد خاصی موفق به دریافت مدال شده باشد مدال وی باز پس گرفته می شود.
 روش انتخاب ورزشکاران برای آزمایش دوپینگ: روش انتخاب ورزشکاران برای انجام آزمایش،مطابق با قوانین جاری کنترل دوپینگ در هر رویداد ورزشی است. در بازیهای المپیک، بطور معمول مقامهای اول تا چهارم در هر رشته، به علاوه یک یا چند نفر که به صورت اتفاقی انتخاب می گردند، برای تست در نظر گرفته می شوند. دررشته های ورزشی رکوردی نظیر دو ومیدانی، وزنه برداری، شنا، نتیجه منفی آزمون برای ثبت رکورد ورزشکاران الزامی است. بنابراین در هر مکان و در هر زمانی این احتمال وجود دارد که هر ورزشکار برای آزمایش دوپینگ انتخاب شود. هر چند که در آن مسابقه موفقیتی کسب نکرده باشد.
 نمونه گیری برای آزمایش دوپینگ: در موارد معمول، آزمایش دوپینگ بر روی نمونه ادراری انجام می شود. درصورت مثبت شدن نمونه ادرار، برای تایید نتیجه از تجزیه نمونه خون استفاده می شود. در صورت شک به دوپینگ خونی و یا مصرف موادی که با آزمایش خون بهتر قابل شناسایی هستند نمونه خونی از فرد گرفته خواهد شد.