نگاهی گذرا به جهان سوم/۳

شنبه ۹ دی ۱۳۹۶   شماره ۷۵۴

حسن خدادادی
دکتری مدیریت

بخش سوم
زلزله ها و اثرات آنها یعنی آتشفشانها در مناطقی اتفاق می افتند که در آنجا قطعات متحرکی که پوسته زمین را تشکیل می دهند به یکدیگر برخورد می کنند و هنگامی که زیر پا روی یکدیگر می لغزند فشار زیادی به وجود می آورند و از بخت بد تقریبا همه این مناطق در کشورهای جهان سوم واقعه هستند، از ستون فقرات آمریکای لاتین، در طول زنجیر جزایر اقیانوس آرام ، لبه جنوبی هیمالیا تا ترکیه.
بعضی از مردم نواحی یاد شده حسی در کف پای خود دارند که به آنها می فهماند چه موقع زلزله خواهد آمد. پل هرسیون می گوید، در منطقه بالی اندونزی مشاهده کردم مردم ناگهان به خارج از سالن دویدند. بعد از آن زمین لرزه خفیفی اتفاق افتاد که به راحتی افراد غیر بومی متوجه نمی شدند. حال در میان کشورهای پیشرفته فقط ساحل غربی امریکا و بخشی از ایتالیا و یوگسلاوی و ژاپن زلزله خیز هستند. میزان تلفات و خسارات حاصل از بلایای طبیعی در کشورهای فقیر مانند مالیاتی است که مردم هر سال باید بپردازند. فقط حوادث یک ساله را بین سالهای ۱۹۷۵ تا ۱۹۷۶ در شمال شرقی هندوستان ۲۳۳/۰۰۰ نفر را بی خانمان کرد و خساراتی معادل سیصد میلیون لیره به بار آورد . در گواتمالا زلزله ای رخ داد که ۲۴/۰۰۰ نفر را به هلاکت رساند و ۱/۲۰۰/۰۰۰ نفر را که حدوداً بیش از یک پنجم جمعیت بود بی خانمان کرد. در فیلیپین توفان الگا سبب بی خانمانی ۸۰۰/۰۰۰ نفر شد. ماه های ژوئن و ژوئیه ماههای زلزله خیز در آسیاست، بیست دهکده در ایریال غربی در کشور اندونزی منهمدم شد و ۸۵/۰۰ نفر در بالی بی خانمان شد در ایالت تانگشتان چین که معادن فراوان دارد ۵۰۰/۰۰۰ نفر بر اثر زلزله کشته شدند. ماه اوت ماه سیلابهاست در پاکستان در اثر طغیان رود سند ۳۷۰ نفر کشته بر جای می گذارد و سد بولان در بلوچستان شکست و ۲۵ دهکده با خاک یکسان شدند و سیلاب منطقه ای به مساحت ۵/۰۰۰ مایل مربع را فرا گرفت.
در طول این سال مثل همه سالهای غم انگیز در تاریخ بشریت برنامه های عمرانی تا حد زیادی عقب افتاد. هزینه ترمیم خسارات بی نهایت بود. فقط بین سال های ۱۹۶۱ تا ۱۹۷۴ سیلاب- توفان – گردباد در آسیا ۱۵ میلیارد لیره استرلینگ خسارت وارد کرد است و ۲۸۰/۰۰۰ نفر را کشته است و ۴۸۵ میلیون نفر را بی خانمان ساخته است . گذشته از این ۱۳۹ میلیون هکتار زمین را نیز سیلاب فرا گرفته و ۳۵ میلیون خانه منهدم شده است. ضایعات در پنج کشور آمریکای مرکزی در فاصله همان سالها هزینه ای معادل ۲/۳ % درآمد خالص ملی این کشورها به بار آورده است که اگر این مبلغ در کشــاورزی یــا صنعت سرمایه گذاری می شد در پیشرفت این کشورها بسیار موثر می افتاد.
البته همه این ضایعات به سبب ظلم طبیعت نیست. بی عدالتی بشر در این گونه ضایعات سهمی دارد. فقر بر علت و نتیجه ضایعات اثر می گذارد زیرا فقر عامل اصلی از بین رفتن جنگل و به صورت صحرا درآمدن زمین است که خود خشکسالی و سیل را شدیدتر می کند.
فقر و ازدیاد جمعیت سبب می شود که مردم در مناطق خطرناک مانند خرابه هایی که در زمینهای شیب دار واقعه هستند زندگی کنند. مردم فقیر می توانند خانه محقر نا محکمی که از چوب و گل و نی ساخته شده است برای خود فراهم کنند و این نوع خانه ها مستعد خراب شدن در توفانهای شدید است و به نظر می رسد که تناوب ضایعات شدید طبیعی در آینده بیشتر خواهد شد.
بر اساس مطالعات انجام شده در دانشگاه برد فورد نشان می دهد که حد متوسط افزایش این ضایعات در فاصله سالهای ۱۹۱۹ تا ۱۹۵۱ پنج درصد در فاصله سالهای ۱۹۵۱ تا ۱۹۶۸ یازده درصد و در فاصله سالهای ۱۹۶۸ تا ۱۹۷۱ بیش از هفده درصد بوده است. به نظر نمی رسد که قهر طبیعت تا این حد در حال افزایش باشد افزایش ضایعات احتمالا قربانیانش را بیش از پیش آسیب پذیر می کند.
با توجه به تمام جوانب می توان گفت که محیط طبیعی به سود کشورهای در حال رشد نیست . پایین بودن سطح باروری خاک و پائین بودن سطح تولید و دست رنج انسان سبب جلوگیری از رشد می شود و همراه با موانعی مانند بارانهای نامنظم و ضایعات از به وجود آمدن مازاد درآمد کشاورزی به مقدار قابل توجه و به طور مستمر جلوگیری می کند و این مازاد درآمد کشاورزی است که اولین شرط لازم پیشرفت است.