نگاهی به یکی از آیین های کهن استان /قوچ گدار؛ نماد افزایش نعمت است و لطف پروردگار

یکشنبه ۱۱ مرداد ۹۵ شماره ۴۳۰

وقایع استان:
آیین ها استمرار یک خاطره اند و در حقیقت نوعی سنت برگزیده که با برخورداری از قالب های فکری، مذهبی، هنری به عنوان یک تفکر زاینده و پیش برنده از تمامی ظرفیت های لازم برای اعتلای جامعه برخوردار هستند و به دلیل تولد بومی در خرده فرهنگ ها و بهره مندی از جوهره ناب اصالت اسیر کهنگی نمی شوند.
حفظ، ترویج و اشاعه آیین های سنتی تا جایی که با باورها و اعتقادات جامعه، هنجارهای اجتماعی و قانونی، تعلیمات اخلاقی و دستورات دینی منافاتی نداشته باشند به عنوان بخش اجتناب ناپذیر هر فرهنگ است و کارویژه مهم آن جلوگیری از تحریف و انحراف فرهنگی، تقویت احساس تعلق و هویت قومی است.
سنت در لغت گرچه به معنای سیره و روش است اما از نظر محتوایی آیین ها و رفتار هایی گفته می شود که بر روی آن در هر جامعه ای اجماع وجود دارد و اگرچه ریشه آداب سنتی در گذشته مردمان هر دیار است اما، پبوست های اجتماعی و فرهنگی را در زمان حال تقویت کرده و به عنوان گفتمان پذیرفته شده و باور جمعی توده مردم، رنگ اصالت فرهنگی را بر رفتارها و نقش های هر جامعه می زند.
در بازشناسی آیین های سنتی می توان گفت حوزه ای از مناسک آیینی و رفتاری است که درون خود نگهبانانی دارند که کارشان تفسیر، تبیین و ترویج سنت ها است.
یکی از کارکردهای مهم آیین های سنتی تقویت همگرایی و خرد جمعی خرده فرهنگ ها است و از آنجا که این مفاهیم در ظرف مناسک و رفتارهای خاص ریخته می شود در تخلیه هیجان های هر جامعه، بهبود روابط عاطفی، تکالیف لایه های اجتماعی و باورهای پذیرفته شده هر قوم نقش اساسی دارد.
سبقه تاریخی استان مرکزی به زمان حکومت مادها می رسد و هم اینک در جای جای این دیار تاریخ ساز با تمدن هفت هزار ساله یادگارهایی از بناهای فرهنگی و تاریخی موجود است و درکنار آن داشته های معنوی و آیین سنن نیز سینه به سینه حفظ شده است.
آیین های عاشورایی، پرده خوانی، بیل گردانی، قوچ گدار، باران خواهی، کوسه ناقلدی، عروس گلین و جشن تیرگان و آب پاشان نمونه هایی از داشته های آیینی استان مرکزی است که از گذشته ها به یادگار است و در گوشه و کنار این دیار به مناسبت ها و در زمان های خاص به صورت خودجوش از سوی مردم اجرا می شود. آیین قوچ گدار در شهر تاریخی نیم ور یکی از این آیین ها است که روز جمعه در این شهر برگزار شد.
شهر نیم ور یکی از شهرهای تاریخی استان در بخش مرکزی شهرستان محلات استان مرکزی ایران قرار دارد. قدمت این شهر به دوران ساسانیان و اشکانیان بازمی‌گردد. شواهد و مدارکی نیز با قدمتی که به ۲۳۰۰ سال قبل از میلاد مسیح بازمی‌گردد نیز در این منطقه کشف شده‌است. این شهر دارای آثار تاریخی متعدد و کوه‌های سنگی دارای معادن سنگ غنی تراورتن، فلوئورین و سنگ‌های تزیینی است. از این رو صنعت غالب در این شهر مربوط به سنگ است. بر پایه اطلاعات مرکز آمار ایران، این شهر با داشتن جمعیتی بالغ بر ۶۰۰۰ نفرهجدهمین شهر استان مرکزی است.
آیین قوچ گدار؛ جشن باروری و زایش
آیین قوچ گدار (باروری و زایش ) در اوایل پاییز با حضور کشاورزان، دامداران و دوستداران آیین های کهن ایرانی، هنگامی که گله های گوسفند از چراگاه به آغل باز می گردند در فصل زاد و ولد توسط دامداران شهر نیم ور برگزار می شود. مهدی لعل بار محقق و نویسنده کتاب نیم ور از آواز آب تا سکوت سنگ در خصوص این آیین به خبرنگار وقایع می گوید: قوچ گدار یکی از آیین های قدیمی با قدمت هزاران ساله است که در برخی منابع زرتشتی هم به آن اشاره گردیده است. این آیین در سال های گذشته توسط بسیاری از دامداران شهرستان محلات اجرا می شده اما امسال برای احیای این سنت و فرهنگ دیرینه به صورت متمرکز اجرا شد.
وی در ادامه جزییات برگزاری این آیین را برای وقایع چنین شرح می دهد: قوچ گدار، جشنی بسیار ریشه دار و کهن که در باستانی ترین نوشته های جهان به نیکی از آن یاد شده است و برپاکنندگان آن نیز ستوده شده اند.هنگامی که فصل تابستان به پایان می رسد و گله از چراگاه به آغل باز می گرد، فصل جفت گیری که همان لبتدای پاییز است فرا می رسد. این آیین کهن که سالهاست توسط دامداران شهر نیم ور برگزار می شود بنام قوچ گدار معروف است.
قوچ گدار از دو واژه قوچ به معنای گوسفند نر و واژه گدار به معنی سینه کش و سربالایی تپه تشکیل شده است.در این روز قوچ ها از سربالایی کوه یا تپه که در این ایام محل آن منطقه آب بالا در جنوب نیم ور است به سمت میش ها در پایین تپه هدایت می شوند.زمان این مراسم در اول پاییز در نظر گرفته می شود تا فصل زایش گوسفندان به فصل سرما (انتهای اسفند) و پس از آن موکول شود.
قوچ گدار نمادی است از فراوانی، افزایش نعمت و ازدیاد نعمت پروردگار برای بندگان و آفریدگانش است.
برای برگزاری این جشن بانی آن که همان صاحب گله می باشد محلی مناسب را در نظر می گیرد و از دوستان و آشنایان دعوت می کند.مراسم معمولا از صبح آغاز می شودو از مهمانان با چای، شربت و میوهو شیرینی پذیرایی می شود.
مراسم با سازو دهل که ساز محلی است شور و حال خاصی دارد همراه با این ساز محلی، چوپی نیز می گیرند. چوپی یک بازی محلی است که همراه با رقص پا و رقص چوپ بر روی دو دست انجام می شود. افراد در طول روز چند بار چوپی بازی می کنند و میهمانان نیز آنها را تشویق می نمایند.
علاوه بر آن آوازهای سنتی و نواهای چوپانان نیز خوانده می شود. قوچ ها را در این روز رنگ می کنند و آنها را با آِینه یا نوارهای رنگی تزیین می کنند.این کار به رونق مراسم و زیبایی آنها می افزاید.
آمیخته شدن گله قوچ با میش ها پس از گذر آنها از یک گدار همراه با هلهله و شور و شوق خاص میهمانان همراه می باشد. صدای تیراندازی هوایی و غوغای حاضرین نیز به هیجان مراسم اضافه می کند.
همچنین میهمانان با اناری که بر سر قوچ ها می زنند، از خداوند برآورده شدن آرزوهای خود را می کنند.
بعد از آن منتظر می مانندتا در اسفند ماه بره های خود را بدنیا بیاورند و در بهار و تابستان رشد کنند و از شیر آنها برای تهیه لبنیات استفاده کنند.