نگاهی به زندگی هنری « محمدعلی داوری» به بهانه اهدای تجهیزات عکاسی این عکاس پیشکسوت اراکی به موزه مفاخر/سرت سلامت عکاس باشی

یکشنبه ۱۵ مرداد ۹۶  شماره ۶۴۷

***

وقایع استان

سمیه انصاری فر

***

پیشکسوتان در هر حوزه و رده ای از اهمیت خاصی میان مردم برخوردار هستند، هرچند که گاه این گروه با کم شدن فعالیتشان اغلب به دلیل بالا رفتن سن از عرصه دور می شوند؛ ولی باید توجه داشت که به خاطر تجربه و علم در یک زمینه گنجینه سرشاری برای آموزش و الگوبرداری هستند.
یاد کردن از پیشکسوتان و استفاده از آنچه اندوخته سال ها تلاش آن هاست اقدامی است که هم می تواند در ارج به مقام و تقدیر از سال ها تلاش این افراد موثر باشد و هم می تواند در بهره بردن از ذخیره علمی و آموزشی آن ها موثر باشد. در کشور ما کم نیستند پیشکسوتانی که زمانی در عرصه های هنر، علم و ورزش یکه تاز بودند و روزهایی تیتر اخبار مختلف؛ ولی به جور زمانه کنار رانده شدند و حتی در گمنامی و غربت از میانمان رفتند. در استان مرکزی نیز نمونه هایی از این دست کم نبودند مردان و زنانی که در دوران حضورشان کمتر دیده شدند و وقتی از دست دادیمشان تازه متوجه شدیم چه سرمایه های انسانی غیرقابل بازگشتی بودند. پیشکسوتان اغلب فروتن هستند و متواضع، علم در کار خود و اخلاق را با هم دارند و همین منش آن هاست که می تواند آن ها را ماندگار کند؛ اما مساله مهم این است که باید از این گنجینه ها در زمان حیات و حضورشان استفاده کرد تا هم قوت قلب و قدرشناسی از آن ها باشد و هم اینکه از سال ها تجربه آن ها بهره برد. در اطراف ما کم نیستند پیشکسوتانی که به واسطه فعالیت های خود تاریخ فرهنگی، اجتماعی، ورزشی و یا سیاسی این شهر را یدک می کشند محمدعلی داوری یکی از این پیشکسوتان است، یکی از معروف ترین عکاسان شهر اراک که چند نسل از مردمان این شهر او را می شناسند و بسیاری از لحظات مردم و وقایع این شهر را ثبت کرده است. عکاسی همایون در خیابان امام خمینی رو به روی دبیرستان صمصامی را خیلی ها می شناسند و شاید بسیاری نیز پرتره هایی در آنجا گرفته باشند. محمدعلی داوری با بیش از ۶۰ سال سابقه عکاسی، یکی از استادان پیشکسوت عکاسی در اراک است که از حدود ۱۳ سالگی به عنوان شاگرد در عکاسی امید اراک مشغول به کار شد و عکاسخانه‌ی او با نام همایون همچنان در اراک فعال است. یکی دیگر از دلایل اهمیت و شهره او به خاطر عکاسی از سفرهای شاه به شهر اراک است. او تنها عکاسی بود که به همراه عکاس های همراه شاه از دیدارها و اقدامات شاه در سفرهایش به اراک عکاسی کرده است. او این روزها اقدامی ارزنده تجهیزات عکاسی خود را که بخشی از ناخودآگاه جمعی این شهر را به همراه دارد به موزه مفاخر اراک اهدا کرد. داوری در خصوص این تصمیم خود گفته است: حدود ۷۰ سال خاطرات، تلخی ها و خوشی های مردم را ثبت کردم و همواره در این مسیر دید و نگاه هنری را با روزمرگی مردم پیوند زدم.
وی ادامه داده است: من تمام داشته ها و یافته های خود را از آن مردم می دانم از همین رو ادوات و ابزار کار خود را برای ماندگاری در تاریخ شهر به اداره میراث فرهنگی اهدا می کنم تا در موزه نگهداری و قسمتی از تاریخ شهر باشد.
مدیرکل میراث فرهنگی استان مرکزی نیز در خصوص این هنرمند و پیشکسوت عکاسی گفت: هنر و گنجینه آقای داوری و عکاسی همایون یکی از ثروت های شهر محسوب می شود که متاسفانه آنطور که باید دیده نشده و مهجور مانده از همین رو بنا داریم قسمتی از موزه مفاخر اراک را به هنر و ابزار عکاسی ایشان اختصاص دهیم.
سید محمد حسینی افزود: تصویر گویاترین و صادق ترین رسانه و روایتگر است و عکاسان پاسداران وفادار خاطرات یک نسل هستند. در این میان محمد علی داوری یکی از سرشناس ترین و خوشنام ترین عکاسان شهر اراک بوده که نگاه تفننی آن زمان به عکاسی را تغییر داده و هنر ماندگاری را از خود به جای گذاشته است.
وی گفت: تکریم پیشکسوتان وظیفه ذاتی هر مسئول و مدیری است زیرا جامعه امروز به هویت و الگوسازی محتاج است که در این میان هنرمندان بهترین الگوسازان برای نسل های آینده هستند.
حسینی ادامه داد: آقای داوری در این عرصه هنری از پیشتازان نیز بوده و در حدود ۵۰ سال پیش، پارچه و سرامیک را به نور حساس کرده و بر روی آن به چاپ عکس پرداخته که این مسئله حاکی از ذوق و سلیقه وی است زیرا در آن زمان عکاسی به هر روی هنری لوکس و تا حدودی دست نیافتنی برای اقشار جامعه بوده اما وی با این دست اقدامات از زمان خویش پا را فراتر گذاشته و دست به ابداع زده اند.
دو سال پیش بود که کتابی از خاطرات شفاهی محمدعلی داوری با عنوان عکاس همایونی به کوشش یوسف نیکفام تدوین و منتشر شد. در بخشی از کتاب می خوانیم: « استاد محمدعلی داوری سالهاست عکاسی می کند و یکی از عکاسان شناخته شده، زبده و ماهر شهر اراک است. او از نوجوانی به این هنر علاقه مند می شود و با استعداد و هنر سرشارش با ذهنی خلاق به ارتقای عکاسی در این شهر کمک مؤثری کرده است… عکسهای محمدعلی داوری اهمیت فراوانی در تاریخ عکاسی شهر اراک دارند. او اولین عکاسی است که در عکاسخانه از فلاش استفاده می کند و نیز اولین عکاس حوادث، اتفاقات و تصادفات شهر است. عکاسی بر روی پارچه، فلز و اجسام دیگر نیز نشانگر خلاقیت و هنر او در ایجاد جلوه های نوآورانۀ بصری در عکس است… او استاد پرتره است. »
در ادامه بخشی از پرسش و پاسخ های میــان نیک فام و داوری را از خاطرات عکاسی سفر شاه به اراک را می خوانیم:
«شما کدام سفر شاه را عکاسی کردید؟
سفر دوم شاه به خاطر اصلاحات ارضی را عکاسی کردم. همراهان شاه با قطار آمدند. شاه با هواپیما به فرودگاه اراک آمد. در اصلاحات ارضی زمین‌های ما را نیز گرفتند و به کشاورزان دادند.
شما از کجا با شاه همراه شدید؟
من از زمانی که از پلکان هواپیما پیاده شد عکاسی کردم تا پایان مراسم.
کسی هم کمکتان می­‌کرد؟
نه. خودم تنها بودم.
بعد از فرودگاه، شاه کجا رفت؟
برای استراحت رفت به هتل کوچکی که در شهرصنعتی بود. در حین استراحت خیلی کم عکاسی کردم.
همراهانش چه کسانی بودند؟
وزیر کشاورزی حسن ارسنجانی و فرماندار اراک جلیل ناصح از همراهان شاه بودند. در ده پول، طاق نصرت بسته بودند. هوا هم خیلی گرم بود. ارسنجانی خیلی مرد رکی بود و حتی به شاه می‌گفت بعضی ها دروغ می گویند و گزارش درست نمی‌ دهند! یک بار هم حواسش نبود و پایش را روی پایم گذاشته بود که گفتم: «قربان ببخشید! این پای آدم است و پای شما روی پای من است» که خندید. این هم شوخی‌ای بود از او.
شاه دیگر به کجا رفت؟
شاه از فرودگاه اراک با هلی کوپتر به ده پول شازند رفت و مورد استقبال رسمی قرار گرفت. در مراسم عده زیادی از روستاییان جمع شده بودند که شاه اسناد مالکیت زمین‌هایشان را داد. من هم عکس می­‌گرفتم. در پایان مراسم شاه آمد که سوار هلی­‌کوپتر شود که خلبان گفت که هوا مساعد نیست و اجازه پرواز نداد. خلبان گروهبان یک بود. شاه از هلی­‌کوپتر پیاده شد و سوار اتومبیل مشکی رنگی شد و عکس‌هایی هم گرفتم. حدود ده دقیقه بعد خلبان آمد و گفت هوا مساعد شده و می‌­توانیم پرواز کنیم. شاه پیاده شد و دوباره سوار هلی­‌کوپتر شد و رفت. ما هم برگشتیم به اراک و تا فرودگاه رفتیم.
فرح با شاه نبود، درست است؟
بله نبود.
این سفر دوم شاه است. پس از چاپ عکس‌ها آنها را چه کار کردید؟
تحویل ساواک اراک دادم.
هیچ وقت خبرنگار رسمی روزنامه‌ها بودید؟
نه. من هیچ وقت به طور رسمی خبرنگار نبودم، بلکه غیر رسمی برای آنها عکاسی می‌کردم و به آنها عکس می دادم.
سفرهای دیگر شاه را هم عکاسی کردید؟
بله. بقیه سفرها را هم من عکاسی کردم. ورود شاه به ماشین‌سازی و آلومینیوم‌سازی و بیمارستان قدس را هم من عکاسی کردم.
برخورد شاه با شما و دیگران چگونه بود؟
من که غریبه بودم برایش عکاس‌های دیگری هم همراهش بودند. عکاسی شهلا و هما از تهران آمده بودند. از اراک فقط من بودم که ارتباطاتی هم با بقیه عکاس‌ها برقرار کردم.»
یوسف نیکفام که برای کتاب خود گفتگوهای مفصلی با این عکاس داشته است در خصوص این عکاس به وقایع استان گفت: استاد داوری یک عکاس خلاق است و همین ویژگی ها او را ماندگار کرده است.
وی افزود: آقای داوری تنها عکاسی بوده است که تمامی سفرهای محمدرضا شاه به اراک را عکاسی کرده و دیگر اهمیت کار وی در تاریخ عکاسی اراک این است که اولین عکاسی است که از فلاش در عکاسخانه خود استفاده کرده است.
مولف کتاب عکاس همایونی بیان کرد: داوری همچنین اولین کسی است که از حوادث، اتفاقات و تصادفات شهر عکاسی می کرده است.
وی افزود: این عکاس خبره که همیشه به دنبال نوآوری و ارتقا کیفی آثارش بوده است ، در جوانی تصمیم می گیرد از فضای عکاسی شهر اراک دور شود و برای کسب تجربه و دانش روز به تهران برود و این تاثیر در بازگشتش از تهران بر روی آثارش به خوبی مشهود می شود.
نیکفام داوری را استاد پرتره می داند و در این باره گفت: نمونه پرتره های او با عکاس های حرفه ای پرتره در کشور رقابت می کند، زیرا این عکاس در پرتره هایش به اصول عکاسی مانند کادربندی، نورپردازی و ژست شخصیت در هنگام ثبت عکس اهمیت فراوانی داده است.
بی شک عکس‌های محمدعلی داوری اهمیت فراوانی در تاریخ عکاسی شهر اراک دارند و باید از عکس های او به عنوان تاریخ مصور معاصر این شهر یاد کرد.