نگاهی به جشنواره مد و لباس که به تازگی در اراک برگزار شد/بازی بدون برنده

سه شنبه ۲۶ تیر ۱۳۹۷  شماره ۸۸۶

***

وقایع استان

سارا حسین نژاد

***

پوشاک و لباس از مهم ترین نیازهای بشر است. شاید در ابتدا قرار بود پوشاک و لباس تنها انسان را از گزند گرما و و سرما در امان نگاه دارد. ولی به تدریج نوع فرهنگ و اعتقادات نیز در نحوه پوشش جای پیدا کرد و کم کم حتی دوخت و دوز لباس به یک هنر صنعت تبدیل شد و هم اکنون در روزگاری که ما زندگی می کنیم صنعت پوشاک و مد یکی از مهم ترین صنایع دنیا است. کمپانی های بزرگی در جهان به تولید مدل های مختلف پوشاک مشغول هستند و برندهای معتبری وجود دارند که مخاطبان و مشتریان از سراسر دنیا دارند. مثلا کسی در اروپا لباسی به تن دارد که در تن یک نوجوان در یکی از شهرهای کوچک کشوری در آسیا نیز دیده می شود. بنابراین لباس دیگر همچون گذشته پرچم هویتی و ملی نیست هرچند که می توان نمادهایی از فرهنگ و سنت یک جامعه را با استفاده از ظرفیت طراحان با مدهای روز تلفیق و آن ها را بومی کرد که البته نیاز به کار کارشناسی و حمایتی دارد. در این میان به وضوح مشخص است که کشور ما در این صنعت غول آسا چه در تولید و بافت پارچه و چه در طراحی و تولید انبوه هیچ جایگاه و برندی ندارد و تنها می تواند به پیشینه غنی خود در گذشته افتخار کند که لباس های محلی و قومی ایرانیان و ترکیب بندی رنگ و مدل های مختلف آن خود گواه این موضوع است.
بدون شک دلایل مختلفی وجود دارد که کشور ما در حوزه طراحی کاربردی لباس در اجتماع ناموفق است. در دویست سال گذشته حوزه پوشش در کشور ما با چالش رو به رو بود از ورود لباس تا اجبار به یک دست شدن لباس ها در دوره دیگر بدون شک تاثیر وقایع سیاسی، اجتماعی بر نوع پوشش ایرانیان بسیار بوده و شاید همین باعث شده که این حوزه در کنار اختلاف سلیقه های فردی با چالش و تناقض های بسیاری رو به رو باشد و حتی در عرصه داخلی نیز نتواند مخاطب خود را راضی نگاه دارد چه برسد به عرصه بین المللی. برخی علت این موضوع را وجود قوانین و محدودیت ها در حوزه پوشش می دانند؛ البته اینکه عرف و قوانین ممکن است بر سلیقه و نگاه طراح اثر بگذارد و او نتواند به درستی آنچه در ذهن است را بیرونی کند وجــود دارد ولی مسئله اصلی را باید در لایه های مدیریتی و اقتصادی جستجو کرد.
مد و لباس یک چرخه است که از طراح شروع و به تولید کننده، توزیع و نهایتا مصرف کننده، ختم می شود. این چرخه در کشور ما به دلایل مختلفی کامل نیست. اولین دلیل شاید این باشد که در حوزه لباس دغدغه ارزش از دغدغه تولید بیشتر است.
تا حدود دهه بعد از انقلاب مسئله مد و لباس خیلی در کشور ما مهم نبود و به مد و طراحی های آن توجه نمی شد ولی کم کم این موضوع مورد توجه قرار گرفت و ساماندهی این حوزه به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی واگذار شد. بعد از آن با تشکیل کارگروه ساماندهی مد و لباس فرهنگسازی ترویج مد و لباس ایرانی- اسلامی و مقابله با مدهای غربی و پوشش های غیرمتعارف و ترویج مد و لباس ایرانی در دستور کار قرار گرفت بعد از آن بود که جشنواره مد و لباس و به تبع آن نمایشگاه های مد و لباس در سطح کشوری و استانی برگزار شدند تا فرصتی باشد که طراحان لباس ایرانی کار خود را ارائه دهند. اما همانطور که گفته شد با وجود برگزاری این جشنواره ها اتفاق موثری در این بخش نیفتاد و این لباس ها فرصت تولید انبوه و ورود به عرصه اجتماع را نداشتند. تجربه نشان داده است که این جشنواره و نمایشگاه ها تاکنون نتوانسته است به فرهنگ‌سازی در عرصه مد و لباس بدل شود و نداشتن صرفه اقتصادی و بیش از حد تجملی بودن نمونه‌ها، یکی از دلایل عدم تحقق این هدف است.
شاید یکی از دلایلی اصلی این است که هنوز مصرف کنندگان برای طراحان از اولویت برخوردار نیستند و فضای رقابتی جشنواره ها باعث شده تا آن ها بیشتر به دنبال برنده شدن باشند تا طراحی لباسی که کاربردی باشد.
در استان مرکزی نیز ما شاهد برگزاری چنین جشنواره هایی بوده ایم. پنجمین جشنواره مد و لباس در استان مرکزی به تازگی در اراک برگزار شد و در نهایت با نمایش آثار برتر به کار خود پایان داد. به گفته برگزار کنندگان ۱۰۰ اثر به این جشنواره رسیده و داوری شده است.
اما آنچه در مورد برگزاری این جشنواره و نمایشگاه حائز اهمیت بود این است که همچون دوره های قبل این جشنواره بیشتر جنبه تشریفاتی داشت و شاید خیلی حضور مخاطب در آن مورد توجه نبود. بخشی از آثار برتر این جشنواره در فرهنگسرای آیینه در قالب نمایشگاهی با نام مد و لباس و با داعیه اولویت طراحی و هنر در بدترین و بی سلیقه ترین شکل ممکن برگزار شده بود. کاش کمی دست اندرکاران برگزاری این جشنواره در تفکیک بخش های مختلف نمایشگاه سلیقه به خرج می دانند و تلاش نمی کردند در فضایی محدود هر چه به دستشان می آید را بچینند.
اگر این نمایشگاه بغیر از مسئولین بازدیدکننده دیگری داشته باشد که از قشر عموم مردم باشد نه خود طراحان و دانشجویان رشته های لباس بدون شک با سئوال هایی مواجه خواهد شد. بعنوان مثال ضرورت وجود بخش لباس ها تعزیه در این نمایشگاه چیست یا ارتباط آن با مد و لباس بهتر نبود در نمایشگاه مرتبط تری نمایش داده می شد یا بخش قومی و محلی چقدر معرف سنت و فرهنگ استان مرکزی بود؟
در بخش اصلی نمایشگاه که نمایش اثار برتر جشنواره بود یعنی مانتوهای مجلسی، اجتماع و چادر نیز با اتفاق تازه ای رو به رو نبودیم. مخاطب در این بخش یا با طرح های تکراری مواجه است و یا طرح هایی که آنقدر زرق و برق دارد که نمی تواند برایش کاربردی باشد هرچند شاید برخی در پاسخ بگویند انتخاب لباس سلیقه ایست و این طرح ها ممکن است از دید برخی زیبا باشد قطعا همینطور است؛ ولی وقتی ما چند مدل خاص را بعنوان الگو معرفی می کنیم باید این نکته که قرار است برای مخاطب عام مورد توجه باشد را نیز در نظر بگیریم بغیر از آن در چنین جشنواره ای چقدر ظرفیت برای ارتباط طراحان با تولیدکنندگان در نظر گرفته شد و یا نه حتی اگر قرار نیست این لباس ها به تولید انبوه برسد یک مخاطب چطور می تواند برای خرید لباس مورد پسندش اقدام کند احتمالا به اداره ارشاد مراجعه و بگوید من فلان لباس را می خواهم چند؟
البته خرده ای به طراحان وارد نیست آن ها می دانند که این لباس ها و طرح هایشان قرار نیست هرگز به تولید انبوه برسد و عموما کار آن ها در همین جا به پایان می رسد و آن ها خودخواسته خود را بخشی از بیلان کاری چند ارگان می کنند زیرا خود آن ها نیز به چنین رزومه ای نیازمند هستند.
بهرحال باید دید برگزار کنندگان نمایشگاه ها که دم از هنر ایرانی – اسلامی و ضرورت برپایی این نمایشگاه ها در مصاحبه های خود می زنند چقدر تلاش دارند که به تولید این لباس ها که از نظر آن ها با معیارها مطابق است کمک کنند یا نه، تنها هدف برگزاری یک جشنواره و نمایشگاه است. نکته بعدی در خصوص ایده پردازان این جشنواره است که آیا از خود استان بوده اند یا یک دستورالعمل کشوری داشته اند؟ در این نمایشگاه بغیر از مانتو و چادر چیز دیگری دیده نمی شد آیا تنها پوشش ایرانی اسلامی به مانتو و چادر ختم می شود پس نقش روسری و حتی کیف و کفش در آن کجاست؟ سئوال بعدی این است آیا لباس و مد اسلامی تنها برای خانم هاست و آقایان نیازی به پوشش ایرانی اسلامی ندارند. نقش پوشش مردان در این حوزه چیست؟
آنچه مشخص است این است که شاید در ابتدا این جشنواره ها با رویکرد معرفی طرح ها و مدل های مختلف مورد توجه بوده است ولی به مرور از مسیر اصلی خود خارج و تنها به افتتاحیه و اختتامیه یک نمایشگاه و جشنواره تبدیل شد.
اگر واقعا هدف نهایی ارائه الگوی لباس و مد ایرانی اسلامی بود پاسخ دهند که کدام یک از طرح های چند دوره گذشته این جشنواره هم اکنون در اجتماع مورد توجه مردم است و استفاده می شود. نکته دیگر این است بسیاری از طرح های موجود در همین نمایشگاه ها اگردر جامعه پوشیده شوند با تذکر رو به رو می شوند پس کاش به جای برگزاری این نمایشگاه های بی فایده فکر اساسی تری کرد.
در بیشتر کشورهای پیشگام و موفق در عرصه مد و لباس طراحان مورد حمایت دولت و سرمایه گذاران خصوصی و نهادهای فرهنگی هستند و در برابر آن طراحان کالای مرغوب تحویل می دهند به هر حال دولت موظف است در حوزه فرهنگ و هنر به عنوان حمایت کننده بسترساز باشد.