شنبه ۲۹ شهریور ۱۳۹۹   شماره ۱۳۲۳

روزنامه «وقایع استان» همواره کوشیده است با انتشار مطالبی آگاهی بخش سطح دانش مخاطبانش را بالاتر ببرد. یکی از مواردی که بسیاری با آن روزانه مواجه می شوند مباحث حقوقی و قضایی است. در ستون قانون ما بر آن شدیم تا شما را با نکات حقوقی و قضایی آشنا کنیم که ممکن است با آن روبرو شوید. هر هفته قانون را در ستون «قانون» دنبال کنید. امید است که ستون «قانون» در نهایت عاملی شود برای افزایش دانش و آگاهی حقوقی و بهره مندی از تمامی حقوق قانونی که باعث زندگی خوب و راحت تری برای شهروندان خواهد شد.

مهدی حقدوست
کارشناس ارشد رشته حقوق بین الملل و مدرس دانشگاه

نکات حقوقی کاربردی (۶۲)
تنظیم وصیت نامه و تقسیم ارث

نکته -۱ قتل عمدی مُوَرِّث
مطابق با ماده ۸۸۰ قانون مدنی و ماده ۴۵۱ قانون مجازات اسلامی: قتل مانع ارث بردن است. بنابراین وارثی که مُوَرِّث خود را عمداً بکشد، از او ارث نمی برد.
نکته -۲ قتل مُوَرِّث به حکم قانون
مطابق با ماده ۸۸۱ قانون مدنی: در صورتیکه قتل عمدی مُوَرِّث توسط وارث، به حکم قانون یا برای دفاع باشد، مانع ارث بردن وارث نمی شود.
نکته -۳ قتل خطای محض یا شبه عمدی (غیرعمدی) مُوَرِّث
مطابق با مواد ۲۹۱، ۲۹۲ و ۴۵۱ قانون مجازات اسلامی:
-۱ در صورتیکه قتل مُوَرِّث، از نوع خطای محض یا شبه عمدی باشد، وارثی که مرتکب قتل شده است، از مبلغ دیه مُوَرِّث خود، ارث نمیبرد، ولی از مابقی اموال او ارث می برد.

-۲ جنایت در موارد زیر خطای محض محسوب میشود: الف- در حال خواب و بیهوشی و مانند آنها واقع شود. ب- بوسیله صغیر و مجنون ارتکاب یابد. پ- جنایتی که در آن مرتکب نه قصد جنایت بر مجنی علیه را داشته باشد و نه قصد ایراد فعل واقع شده بر او را، مانند اینکه تیری به قصد شکار رها کند و به فردی برخورد نماید. ت- در مورد بندهای (الف) و (پ) هرگاه مرتکب آگاه و متوجه باشد که اقدام او نوعاً موجب جنایت بر دیگری میگردد، جنایت عمدی محسوب میشود.
-۳ جنایت در موارد زیر شبه عمدی محسوب میشود: الف- هرگاه مرتکب نسبت به مجنیٌ علیه قصد رفتاری را داشته، ولی قصد ارتکاب جنایت واقع شده یا نظیر آن را نداشته باشد و از مواردی که مشمول تعریف جنایات عمدی میگردد، نباشد. ب- هرگاه مرتکب، به موضوع جنایت جهل داشته باشد، مانند اینکه جنایتی را با اعتقاد به اینکه موضوع رفتار وی شیء یا حیوان و یا افراد مشمول ماده ۳۰۲ ق.م.ا. است به مجنیٌ علیه وارد کند، سپس خلاف آن معلوم گردد. پ- هرگاه جنایت به سبب تقصیر مرتکب، واقع شود، مانند حوادث رانندگی، مشروط بر اینکه جنایت واقع شده یا نظیر آن مشمول تعریف جنایت عمدی نباشد.
نکته ۴ – تعلق ارث به کافر
مطابق با ماده ۸۸۱ مکرر قانون مدنی:
۱ – کافر از مسلمان ارث نمی برد.
۲ – ولی اگر در بین ورثه شخص کافری که فوت شده، وارث مسلمانی باشد، ورثه دیگر کافر از او ارث نمی برند. حتی اگر از لحاظ طبقه و درجه مقدم بر وارث مسلمان باشند.
نکته ۵ – تعلق ارث به طفل نامشروع
مطابق با ماده ۸۸۴ قانون مدنی:
۱ – طفل نامشروع از پدر و مادر و اقوام آنها ارث نمی برد.
-۲ ولی اگر حرام بودن رابطه ای که طفل ثمره آن است، نسبت به یکی از پدر یا مادر ثابت شود و نسبت به دیگری به واسطه اِکراه یا شُبهِه، زنا نباشد، طفل فقط از این طرف که اِکراه یا شُبهِه بوده و اقوام او ارث می برد و بالعکس.
نکته ۶ – محرومیت از ارث (حَجب)
مطابق با ماده ۸۸۶ قانون مدنی: حَجب ( یعنی مانع یا حجاب برای ارث بردن ورثه) حالتی است که یک وارث به واسطه، بودن وارث دیگر، از بردن ارث بطور کلی یا بصورت جزئی محروم می شود.
نکته ۷ – انواع محرومیت از ارث (حَجب)
مطابق با ماده ۸۸۷ قانون مدنی: حَجب در دو حالت واقع می شود:
حالت اول- وقتی کـــه وارث از اصل ارث محروم می شود. مانند: برادرزاده متوفی که با بودن برادر یا خواهر متوفی، از ارث محروم می شود یا برادر اَبِی که با بودن برادر اَبَوِینی از ارث محروم می شود.
حالت دوم- وقتی که سهم الارث وارث از حداکثر به حداقل کاهش می یابد. مانند: کاهش سهم الارث مرد از یک دوم به یک چهارم در صورتیکه همسرش فرزند داشته باشد و همچنین کاهش سهم الارث زن از یک چهارم به یک هشتم در صورتیکه شوهرش فرزند داشته باشد.
نکته ۸ – دلیل محرومیت از ارث
مطابق با ماده ۸۸۸ قانون مدنی:
-۱ محرومیت از اصل ارث، به دلیل نزدیکتر بودن وارث از لحاظ خویشاوندی به متوفی است. بنابراین ورثه طبقه قبلی، ورثه طبقه بعدی را از ارث محروم می نمایند.
-۲ مگر در مورد ماده ۹۳۶ ق.م. و موردی که وارث دورتر بتواند به سِمَت قائم مقامی مُوَرِّث خودش، از متوفی ارث ببرد، که در این صورت وارث نزدیک به همراه وارث دور، هر دو ارث می برند. مانند: وقتی که پدر خانواده فوت نماید و اموال وی بین فرزندانش تقسیم نشود. سپس یکی از آن فرزندان فوت نماید. در این حالت سهم الارث آن فرزند متوفی، به ورثه اش ارث می رسد. («مُوَرِّث» یعنی ارث گذارنده، کسی که مرده باشد و برای ورثه خود اموالی را به ارث گذاشته باشد)
نکته -۹ ورثه طبقه اول
مطابق با ماده ۸۸۹ قانون مدنی:
-۱ در بین ورثه طبقه اول، اگر متوفی فرزند بلاواسطه نداشته باشد، فرزندانِ فرزندان (نَوِه ها و …) هر قدر که پایین بروند، قائم مقام پدر یا مادر خود بوده و با هر یک از پدر و مادر متوفی که زنده باشند، ارث می برند.
-۲ ولی در بین فرزندان متوفی، فرزندان نزدیکتر به متوفی، فرزندان دورتر را از ارث محروم می نمایند. به عبارت دیگر فرزندان بلاواسطه متوفی که ورثه درجه اول در طبقه اول محسوب می شوند، فرزندانِ فرزندان یعنی نوه ها که ورثه درجه دوم در طبقه اول هستند را از ارث محروم می نمایند.
نکته ۱۰ – ورثه طبقه دوم
مطابق با ماده ۸۹۰ قانون مدنی:
۱ – در بین ورثه طبقه دوم، اگر متوفی برادر یا خواهری نداشته باشد، فرزندانِ آنها هر قدر که پایین بروند، قائم مقام پدر یا مادر خود بوده و با هر یک از اجداد (پدربزرگ و مادربزرگ) متوفی که زنده باشند، ارث می برند.
۲ – ولی در بین اجداد یا فرزندانِ برادران و خواهران، نزدیکتر به متوفی، دورتر را از ارث محروم می کند. به عبارت دیگر پدربزرگ و مادربزرگ و برادران و خواهران متوفی که ورثه درجه اول در طبقه دوم محسوب می شوند، پدر و مادر پدربزرگ و پدر و مادر مادربزرگ و فرزندانِ برادران و خواهران که ورثه درجه دوم در طبقه دوم هستند را از ارث محروم می نمایند.
۳ – همچنین مفاد این ماده در مورد ورثه طبقه سوم نیز جاری می باشد.
نکته ۱۱ – ورثه ای که از اصل ارث محروم نمی شوند
مطابق با ماده ۸۹۱ قانون مدنی: پدر، مادر، پسر، دختر، زن و شوهر به هیچ عنوان از اصل ارث محروم نمی شوند.
نکته ۱۲ – ورثه ای که سهم الارث آنها از حداکثر به حداقل کاهش می یابد
مطابق با ماده ۸۹۲ قانون مدنی: محرومیت از قسمتی از فَرض، در موارد ذیل است:
الف- وقتی که متوفی فرزند یا فرزندِ فرزند داشته باشد، در این صورت: ۱- پدر و مادر متوفی از بردن بیشتر از یک سوم اموال محروم می شوند، مگر در مورد مواد ۹۰۸ و ۹۰۹ که ممکن است هر یک از پدر و مادر بعنوان قِرابت یا ردّ، بیشتر از یک ششم اموال را ارث ببرد. ۲- شوهر از بردن بیشتر از یک چهارم و زن از بردن بیشتر از یک هشتم محروم می شود.
ب- وقتی که برای متوفی چند برادر یا خواهر باشد، در این صورت: مادر متوفی از بردن بیشتر از یک ششم اموال محروم می شود، مشروط بر این که: اولاً- لااقل دو برادر، یا یک برادر با دو خواهر، یا چهار خواهر باشند؛ ثانیاً- پدر آنها زنده باشد؛ ثالثاً- از ارث ممنوع نباشد، مگر به سبب قتل؛ رابعاً- پدر و مادری یا پدری تنها باشند. ادامه دارد …