معضلی به نام «کتاب سازی»

پنجشنبه ۲۵ آبان ۱۴۰۲ شماره ۱۷۶۶

وقایع استان در گفت و گو با مدیرعامل اتحادیه ناشران استان مرکزی به بررسی عوامل موثر بر رکود صنعت چاپ می پردازد

فاطمه چاپاری: در یادداشتی که در شماره قبلی با عنوان «مطالعه برای ایرانی ها یک ضرورت نیست» نوشتم، با مقایسه آمار چاپ کتاب در ایران و جهان متوجه شدیم که صنعت چاپ و نشر در ایران وضعیت خوبی ندارد و مردم کشور ما هنوز مطالعه را به عنوان یکی از ضرورت های زندگی خود احساس نکرده اند که این موضوع خود متاثر از عوامل مختلفی است، در این گزارش در گفت و گو با ابوالفضل بیرقی مدیرعامل اتحادیه ناشران استان مرکزی برخی از عوامل موثر بر این مساله را در سطح استان مرکزی بررسی خواهیم کرد.

با دانلود فایل پی دی اف کتاب ها حق نویسنده و ناشر را ضایع می کنیم
ابوالفضل بیرقی مدیرعامل اتحادیه ناشران استان مرکزی در اینباره می گوید: وضعیت چاپ نسبت به سال های گذشته بدتر شده است، قیمت کاغذ در طول دو سال اخیر ۴ برابر شده و از طرف مقابل قدرت خرید مردم هم پایین آمده، همچنین یکی از رقبای صنعت چاپ فضای مجازی است یعنی سرانه مطالعه پایین نیامده اما روش مطالعه عوض شده و متاسفانه می بینیم که نویسنده ای سال ها برای کتابی زحمت می کشد اما در نهایت فایل پی دی اف آن رایگان در فضای مجازی منتشر می شود و خیلی از افراد همان فایل را دانلود و مطالعه می کنند که این باعث تضییع حقوق نویسنده و ناشر می شود.
وی ادامه می دهد: ادراه کل فرهنگ و ارشاد استان برای بهبود این وضعیت می تواند یک مکان که دسترسی آسانی داشته باشد را به صورت رایگان یا با هزینه اندکی در اختیار ناشران استان قرار دهد تا کتاب های خود را به عموم عرضه کنند، در حال حاضر تمام ناشران در سراسر کشور با مشکل توزیع کتاب روبرو هستند.

باید در فضاهای عمومی شهر محلی برای توزیع کتاب ناشران استان در نظر گرفته شود
بیرقی توضیح می دهد: برای مثال هر یک از ناشران استان قم در ساختمان ناشران یک غرفه دائمی برای عرضه کتاب های خود دارند، در استان مرکزی ما حدود ۳۰ ناشر داریم که از این تعداد ۱۰ ناشر فعال هستند و بقیه در سال هایی که کاغذ دولتی بهشان تعلق می گرفت پروانه ای گرفتند و الان که یارانه ای بهشان تعلق نمی گیرد فعالیت ندارند و نمی توان برای ۱۰ ناشر یک ساختمان در نظر گرفت اما اگر در فضاهای عمومی شهر مثلا در پیاده راه امیرکبیر محلی برای توزیع کتاب های ناشران استان پیش بینی شود نقدینگی در حوزه کتاب استان و فرهنگ کتابخوانی در جامعه هم رشد خواهد داشت.
وی ادامه می دهد: تنها بخش کوچکی از چالش های حوزه چاپ و نشر را می توان در سطح استانی بررسی نمود و برای حل مشکلات این حوزه نگاه عمیق تری را باید به کار ببندیم در حال حاضر می توان گفت تورم مهم ترین مشکلی است که کاهش نقدینگی در صنعت چاپ و نشر را موجب شده و ما در این زمینه از مسئولان ارشاد گله ای نداریم چرا که حل این مشکل در توان اداره کل ارشاد و حتی وزارت خانه نیست.

کتاب نیاز ضروری جامعه ما نیست و بسیار هستند که حتی بن های کتاب را در بازار آزاد می فروشند
بیرقی اظهار می کند: حتی بن هایی که در سال گذشته در نمایشگاه بین المللی تهران هم توزیع می گشت به شکل محدودی به کتاب اختصاص داده می شد و بسیاری از افراد بن خود را در بازار آزاد می فروختند و این نشان می دهد که کتاب از نیاز های ضروری جامعه نیست و افراد حتی حاضر نیستند بن هایی که بهشان تعلق می گیرد را هم برای خرید کتاب استفاده کنند و آن را نقد می کنند تا خریدهای دیگری داشته باشند.

حمایت های دولتی مثل ارائه کاغذ دولتی یا بن کتاب زمینه ایجاد رانت را فراهم می کند
وی می افزاید: بنابراین من با حمایت های دولتی مثل ارائه کاغذ دولتی یا بن کتاب مخالفم چرا که این گونه فعالیت ها زمینه ایجاد رانت را فراهم می کند و بهتر است دولت در عوض یک فضای رقابت آزاد و کم هزینه در اختیار ناشران قرار دهد تا ناشران بتوانند توانمندی های خودشان را نشان دهند برای مثال ناشران کتب کمک درسی حمایت های دولتی دریافت نکرده اند اما به هر شکل توانسته اند خودشان را مطرح کنند.
مدیرعامل اتحادیه ناشران استان مرکزی خاطرنشان می کند: مردم علی رغم همه مشکلات اقتصادی موجود اگر با کتاب خوبی مواجه شوند برای آن هزینه می کنند و بهترین راه این است که فضایی برای معرفی کتاب ها به مردم ایجاد شود.
وی در خصوص نشر تخصصی کتاب می گوید: ناشران تهران تخصصی هستند اما ناشران در سایر استان ها حتی قم و اصفهان و شیراز نمی توانند به شکل کاملا تخصصی فعالیت داشته باشند زیرا محدودیت های شهرستان ها به گونه ای است که ناشران مجبورند سفارش های مختلف را برای چاپ بپذیرند.
بیرقی می گوید: مردم کتاب های خوب به عنوان مثال شاهکارهای ادبیات و .. را هنوز می خرند در حالی که بسیاری از کتاب ها عینا رونویسی شده هستند و کسی تمایلی برای مطالعه شان ندارد.

بسیری از کتاب های چاپ شده در سال های اخیر نوشته هیات علمی بی سواد دانشگاه ها و صرفا برای کسب امتیاز بوده که مخاطبی هم ندارد
مدیرعامل اتحادیه ناشران استان مرکزی تصریح می کند: در سال ۸۶ یکباره افراد زیادی حدودا ۴ هزار نفر به عنوان هیات علمی دانشگاه ها استخدام شدند که سواد کافی نداشتند و برای اینکه امتیازات لازم برای تمدید قرارداد خود را کسب کنند دست به کتاب سازی زدند و مثلا مطالب کتاب های دیگران را جمع آوری می کردندو با اعمال تغییرات جزئی به نام خود چاپش می کردند یا برخی بخش های مختلف یک کتاب را بین دانشجویان خود تقسیم می کردند و از آن ها می خواستند که به عنوان کار عملی یک فصل از کتاب را ترجمه کنند و بعد این کتاب را به نام خود چاپ می کردند و مطالعه چنین کتاب هایی هیچ لذتی برای مخاطب ندارد.
وی متذکر می شود: حالا در این میان اگر نویسنده ای هم اثر خوبی را به چاپ رسانده باشد اثرش بین این همه کتاب های تقلبی گم می شود و به راحتی مخاطب خود را پیدا نمی کند و نمونه هایی بوده که ما در ابتدا برای چاپ کتابی تردید داشته ایم اما بعد به دلیل محتوای خوبی که داشته تجدید چاپ شده است.

کمتر نویسندگانی هستند که بتوانند کتاب خوبی بنویسند که مخاطب از آن لذت ببرد.
بیرقی در پایان می گوید: اما به طور کلی علاوه بر مشکلاتی که اشاره شد مانند تورم، کاهش قدرت خرید و… کمبود نویسنده در کشور هم از جمله مشکلات صنعت چاپ و نشر است، کمتر نویسندگانی هستند که بتوانند کتاب خوبی بنویسند که مخاطب از آن لذت ببرد.