مدیریت زیست بومی شهر

یکشنبه ۱۶ مهر ۱۴۰۲  شماره ۱۷۵۲

وقایع استان در گفت و گو با سیاوش آقاخانی کارشناس محیط زیست بررسی می کند؛ به هم ریختن چرخه غذایی در اکوسیستم شهری با غذا دادن به حیوانات

فاطمه چاپاری: هر نوع اکوسیستمی از ارگانیسم های گوناگون با تاثیرات متقابل بر هم و محیطشان تشکیل شده است، اکوسیستم شهری نیز از اجزای زنده مثل انسان ها، درختان و حیات وحش شهری و اجزای غیرزنده یا همان کالبد شهری تشکیل شده است که از فعل و انفعالات هم‌ متاثر می شوند. به هم خوردن این چرخه اکولوژی می تواند چالش های بزرگی را به همراه داشته باشد از همین رو در دنیای امروز مفهومی تحت عنوان حق بر شهر مطرح شده که بر لزوم فراگیری، دسترسی و دموکراسی در فضاهای شهری تاکید دارد، در این تعریف به دموکراسی تنها در حوزه های اجتماعی پرداخته نمی شود بلکه صحبت از بایو دموکراسی یا دموکراسی زیستی هم در میان است که از جمله حق‌های مترقی و پیشرفته‌ای به شمار می رود که در آن حیوانات یا همان حیات وحش شهری نیز به اندازه انسان ها حق زندگی در فضاهای شهری را دارند. متاسفانه نگاه های غیرعلمی و اشتباه در این زمینه باعث شده تا برخی شهروندان با غذا دادن به حیوانات موجبات به هم خوردن چرخه غذایی در حیات وحش را فراهم آورند که این باعث رشد غیرطبیعی جمعیت حیواناتی چون گربه و سگ می شود و گاها مشاهده شده نهادهایی چون شهرداری هم در برخوردی نادرست برای مقابله با این مشکل دست به کشتار این حیوانات می زنند، متاسفانه سازمان های مردم نهاد هم در این زمینه به آگاهی بخشی علمی و درست به مردم نپرداخته اند. در نتیجه این گونه مواجهات امروز شاهد صحنه هایی در شهر هستیم که مشابه آن در ده سال گذشته رخ نمی داد، رفتار غریزی حیوانات با مداخله های انسانی تغییر کرده علی رغم رشد غیرطبیعی جمعیت گربه ها رفت و آمد موش ها در جداول شهر دیده می شود و گربه هایی که به غذا گرفتن از دست انسان عادت کرده اند به خود زحمت نمی دهند که برای بقا دنبال شکار باشند این موضوع شاید در نگاه اول خیلی سطحی به نظر برسد اما محیط زیست شهری را عمیقا دچار مشکل می کند.
یک کارشناس محیط زیست در اینباره به خبرنگار وقایع می گوید: حق شهر به معنای حق زندگی در اکوسیستم شهری در دنیا دامنه های جدیدی پیدا کرده و امروز مفهومی با عنوان بایودموکراسی یا همان دموکراسی زیستی در جهان مطرح است که در آن حق حیات نه تنها برای انسان به عنوان اشرف مخلوقات بلکه برای سایر گونه های جانوری از جمله درختان و حیات وحش شهری نیز مورد توجه قرار می گیرد و برای آن قانون نگاری می شود.
سیاوش آقاخانی ادامه می دهد: خوشبختانه در دین مبین اسلام هم دستورات شرعی ارزشمندی در زمینه حقوق حیوانات مطرح شده است.
وی اظهار می کند: اما متاسفانه با افزایش شهرنشینی و موج مهاجرت گسترده به شهرها و توسعه روز افزون شان بحث دموکراسی زیستی درگیر نگاه های افراطی و تفریطی شده است.
به گفته این کارشناس محیط زیست؛ گاهی شاهد بوده ایم که شهرداری ها در قبال سگ های بدون صاحب اقدامات نامناسبی را صورت داده اند که چالش های اجتماعی و جریحه دار شدن افکار عمومی را به دنبال دارد، از طرفی هم علاقه افراطی به حیوانات و مداخله نادرست برخی افراد با نگاه حیوان دوستی باعث شده مشکلاتی در حوزه مدیریت شهری از جمله غذا دادن به حیوانات به شکل ناصحیح را شاهد باشیم. برای حل این مشکل دو بخش باید مورد توجه قرار بگیرد، یک:‌‌ آموزش های شهروندی، دو: جرم انگاری و قانون نگاری مناسب در این مورد است که سازمان های مردم نهاد و دستگاه های سیاست گذار می توانند در این خصوص نقش موثری داشته باشند.
وی توضیح می دهد: به عنوان مثال غذا دادن به حیوانات علاوه بر مشکلات شهری رژیم غذایی حیوانات ما را هم دچار چالش می کند و ما شاهد مشکلات بسیاری از جمله افزایش برخی گونه های جانوری در شهر هستیم که موجب مشکلاتی می شود.
آقاخانی می گوید: این در حالی است که در حوزه شهری هم ما با قوانین قدیمی که از نیم قرن پیش تدوین شده اند، حیات وحش شهری را مدیریت می کنیم و از ظرفیت اکولوژیکی شهر که به عنوان یک موضوع مهم در دنیا مطرح هست و چرخه غذایی حیات وحش شهری را تعریف می کند و همان طور که برای پرندگان و درختان شهر حق حیات قائل است برای سایر گونه های زنده شهری که مشکلات بهداشتی جدی ایجاد نمی کنند هم ظرفیت نگاری می کند، غافل شده ایم.
این کارشناس محیط زیست خاطرنشان می کند: این موضوع باید با توازن درستی در بخش مدیریت شهری و شهروندان مورد توجه قرار بگیرد و این نقش را سازمان های مردم نهاد بر عهده دارند.
وی ادامه می دهد: متاسفانه هنوز در حوزه شهری ظرفیت های علمی و قانونی لازم در این زمینه را نداریم و نمی دانیم برای نمونه برای مدیریت سگ های بدون صاحب یا جلوگیری از رشد جمعیت گربه های شهری چه باید کرد؟ یا در قبال موش ها به عنوان یک حیوان موذی که اکوسیستم شهر را به هم‌می ریزند چه باید بکنیم؛ همچنین در خصوص پرنده های شهری که یک نماد مهم و مشخص از سلامت شهری به شمار می روند.
آقاخانی تصریح می کند: شنیدن صدای پرندگان در شهر نشان از شرایط خوب آب و هوایی و چرخه درست غذایی در اکوسیستم شهر دارد، در حالی که متاسفانه سال ها است در محدوده های شهری اراک صدای خودرو جای صدای پرندگان را گرفته است.
وی تاکید می کند: همه این موارد ناشی از عدم اجرای دموکراسی زیستی است که در این زمینه ما سازمان های مردم نهاد نیز به درستی کار نکرده ایم و به قدری درگیر چالش های روزمره شهری مثل آلودگی هوا شده ایم که دیگر از وظایف اصلی مان در حوزه آموزش شهروندان، پیگیری قانون نگاری و نگاه علمی به حیات وحش شهری غافل مانده ایم و متاسفانه سیاست گذاران حوزه شهری هم این دغدغه را ندارند.
این کارشناس شهری اشاره می کند: این موضوع به طور گسترده در حوزه مدیریت پسماندهای شهری، گونه های گیاهی، طراحی ساختمان ها و آبراهه ها در شهر باید دیده شود تا بتوانیم به احیای اکولوژیکی شهر بپردازیم. دانش اکولوژی شهری که دموکراسی زیستی از پیامدهای آن است باید به عنوان یکی از مطالبات اصلی شهروندی مطرح شود.
وی در پایان می گوید: در حال حاضر سیاست های خوبی چون شهر دوستدار بانوان، شهر دوستدار کودک، شهر دوستدار سالمندان در اراک پیگیری می شود اما اکولوژی شهری می تواند همه این موارد را کنار هم بیاورد؛ به شکل یک پکیج تحت عنوان شهر سالم. در این زمینه یک تغییر نگاه در مدیریت شهری مبتنی بر مدیریت زیست بومی شهر لازم است.