چهارشنبه ۸ آبان ۱۳۹۸   شماره ۱۱۷۱

«وقایع استان» به مناسبت شب هالووین، به بررسی علل گرایش برخی افراد جامعه به برگزاری این جشن می‌پردازد

ضیافت ارواح

کوروش دیباج

هـــالووین (بــه انگلیسی: Halloween) عبارتی که شاید یک دهه پیش از بسیاری از عموم افراد جامعه معنی آن را می‌پرسیدم اصطلاح پزشکی، بیماری و یا دست انداختن تلقی می‌کردند، ولی گویی این جشن همچون روز ولنتاین، بالماسکه و سایر جشن‌هایی که هیچ ارتباطی با فرهنگ عموم و فولکلور کشور ما ندارد، در این سال‌های اخیر پررنگ شده‌اند، جدا از بحث‌های آسیب‌شناسی فرهنگی که بارها در رسانه‌ها به آن پرداخته‌اند و بی‌توجهی عموم مردم به این هشدارها، این جشن و نمادهای آن هرساله بیش از سال‌های گذشته در فضای عموم جامعه و مغازه‌ها و فروشگاه به چشم می‌خورد و به‌جرات می‌توان گفت فروش وسایل این جشن یکی از پردرآمدترین شغل‌ها شده است.
اگر شما درباره جشن‌هالووین اطلاع ندارید، باید گفت این‌یک جشن مسیحیت غربی و بیشتر سنتی هست که مراسم آن سه شبانه‌روز ادامه دارد و در شب ۳۱ اکتبر (نهم آبان) برگزار می‌شود. بسیاری از افراد در جهان در این شب با چهره‌های نقاشی شده، لباس‌های عجیب یا لباس‌های شخصیت‌های معروف، چهره و ظاهری که به نظرشان ترسناک باشد خود را آماده جشن می‌کنند؛ همچنین کودکان برای قاشق زنی برای جمع‌آوری نبات و آجیل به در خانه دیگران می‌روند. این جشن را مهاجران ایرلندی و اسکاتلندی در سده نوزدهم با خود به قاره آمریکا آوردند.
از نمادهای هالووین یک کدوتنبل است که درون آن را خالی کرده و برای آن چشم وابرو و دهان به صورتی ترسناک درمی‌آورند و با روشن کردن شمع در درون کدوتنبل به آن جلوه‌ای ترسناک می‌دهند.
هالووین، بزرگ‌ترین جشن در آمریکا و برخی کشورهای غربی بعد از کریسمس، برگرفته از جشن پاگانیستی «ساوین» و آداب‌ورسوم سِلت‌هایی است که معتقد بودند ارواح مردگان در این تاریخ به زمین برمی‌گردند.این جشن از آمریکای شمالی گرفته تا اروپا و از خاورمیانه گرفته تا شرق آسیا به شکل‌های گوناگون و با سنت‌های متفاوتی همراه است که برخی از آن‌ها ریشه مذهبی و برخی ریشه فرهنگی دارند و برخی دیگر برگرفته از آیین‌های پاگانیستی هستند.
وقایع استان با توجه به نزدیک شدن این روز و تبلیغات گسترده فضای مجازی، فروشگاه لوکس و حتی بعضی از قنادی‌ها برای فروش وسایل و ملزومات این شهر به بررسی دلیل استقبال برخی افراد جامعه بالأخص جوانان به این جشن که هیچ سبقه تاریخی و فرهنگی با کشورمان ندارد پرداخته است.
از جلوی مغازه فروش لوازم قنادی و تم تولد رد می‌شوم، ازدحام عجیبی در جلو درب و داخل مغازه حکم‌فرماست، با خود فکر می‌کنم حتماً یکی از اقلام ضروری همچون شکر با قیمت مناسب در حال فروش است، ولی نوع ظاهر و لباس‌های افراد به من می فهماند که حدسم اشتباه است، منتظر می‌ایستم تا فضای داخل مغازه خلوت و بتوانم داخل شود، ناگه به عبارت تم هالووین موجود است مواجه می‌شوم، درمی‌یابم این شلوغی برای این جشن است.
وارد مغازه می‌شوم، فضای مغازه پرشده از ماسک‌های عروسکی ارواح، اسکلت، کدوتنبل و… و جمعیتی که باذوق این ماسک‌ها و کلاه‌ها را بر روی سر می‌گذارند، قیمت ماسک‌ها،کلاه‌ها و… نسبتاً بالا است و هر فرد عادی در نگاه اول می‌گوید، چه کسی پول بابت این وسایل تونل وحشت می‌دهد، ولی انگار تنها بیگانه جمع من هستم و هر کس به حد توانش در حال خرید این وسایل است.
خانم جوانی را می‌بینم که از مغازه‌دار می‌پرسد، کجا می‌توانم یک کیک فوندانت هالووین سفارش دهم و مغازه‌دار آدرس پیجی در اینستا را به او می‌دهد، از مغازه‌دار می‌پرسم خدا را شکر کاسبی خوب است، و او با خنده پاسخ می‌دهد، در این ایام کاسبی خوب است وگرنه در طول سال بازار راکت است.
از او می‌پرسم سال‌های گذشته این‌چنین فروش داشتی، در پاسخ می‌گوید نکند مامور مالیات هستی، به او اطمینان می‌دهم جهت حس کنجکاوی می‌پرسم، وی پس از اطمینان در پاسخ می‌گوید: در این سه سال اخیر بالأخص امسال فروش این لوازم باوجوداینکه قیمت‌ها بالا است خوب بوده و مردم بالأخص جوانان و بچه‌ها استقبال خوبی از این لوازم می‌کنند.
این مغازه‌دار ادامه می‌دهد: این جشن همچون جشن یلدا و نوروز برای بسیاری از افراد از اهمیتی برای برگزاری آن روبرو شده است، به‌گونه‌ای که حتی پدربزرگ و مادربزرگ‌ها از ما وسایل این جشن را می‌گیرند و قصد دارند این جشن را در کنار اعضای خانواده خود برگزار کنند.
از یکی افراد داخل مغازه که به همراه فرزندش در حال انتخاب ماسک است، می‌پرسم، برگزاری این جشن برای شما چقدر اهمیت دارد،وی در پاسخ می‌گوید: چندان اهمیت خاصی ندارد ولی این جشن هم همچون سایر جشن‌ها بیشتر هدفش شادی و دورهمی است و در آن نوعی هیجان وجود دارد.
از او می‌پرسم نمی‌توان دور همی بدون برگزاری این جشن برگزار کرد، وی پاسخ می‌دهد، چرا امکان دارد،ولی این متفاوت بودن جشن، لباس‌ها و حتی تم آن‌یک نوع هیجان و جذابیت بصری به حضار می‌دهد، و به‌نوعی روزمرگی را از ما دور می‌کند.
قانع نمی‌شوم از مغازه بیرون می‌آیم، چند صد متر آن‌طرف‌تر سبزی‌فروشی را می‌بینیم که جدا از ارائه سبزی و میوه تازه یک گاری پر از کدوتنبل گردآورده است و جمعی از افراد در حال براندازی این کدوها هستند، با شیطنت از او می‌پرسم، اگر کدو را از شما خریداری کنم تزئینش را انجام می‌دهید، سبزی‌فروش می‌گوید بستگی دارد چه تزئینی بخواهید.
می‌گویم تم هالووین می‌خواهم، وی درحالی‌که چشمم از ذوق برق می‌زند، می‌گوید بلی انجام می‌دهیم با بهترین تزئینات ولی هزینه تزئینش را ‌می گیرم، از او درباره قیمت تزئین می‌پرسم قیمتی متغیر از ۳۰ الی ۷۰ هزار تومان ارائه می‌دهد. از او می‌پرسم انصافاً کسی بابت تزئین کدو پول می‌دهد و او دفتر آبی‌رنگی به من نشان می‌دهد که برای پنجشنبه تاکنون بیش از ۲۶ نفر نوبت برای تزئین کدوی خود گرفته‌اند.
از او می‌پرسم حتماً تمام آن‌ها دانشجوها و جوانان مجرد برای پارتی‌های شبانه هستند، وی پاسخ می‌دهد، خیر بسیاری از افرادی که سفارش داده‌اند خانواده‌ها و حتی زوج‌های جوانی است که باهم ازدواج‌کرده‌اند.
برای بررسی بیشتر با هر جامعه‌شناسی که می‌شناختم وارد گفتگو شدم، ولی اکثر آن از مصاحبه درباره این موضوع سرباز زدند به همین منظور به سراغ میلاد مشایخی،روانشناس بالینی رفته و نظر او را در رابطه با دلیل استقبال افراد جامعه به‌ویژه جوانان ازاین‌گونه جشن‌ها جویا شدم.
وی بابیان اینکه گاهی مناسبت‌های جهانی ذهن جامعه ایرانی را به سمت خود جلب می‌کند گفت: در چند سال اخیر به دلیل شیوع فضای مجازی بافرهنگ غرب بیشتر آشنا شده‌ایم به‌عنوان‌مثال در ۱۰ سال گذشته عموم مردم از جشنی به نام ولنتاین، هالووین و… خبر نداشتند اما امروزه شاهد پررنگ‌تر شدن این مناسبت‌ها در ایران هستیم و به عقیده بنده اگر به همین منوال پیش برویم در چند سال آینده باید شاهد مناسبت‌های جهانی حتی غیراخلاقی در ایران باشیم.
مشایخی ادامه داد: نباید صرفاً اصل جشن را زیر سؤال برد بلکه باید دنبال علل گرایش به این مناسبت‌ها بود، در علم روانشناسی شادی یک انرژی هیجانی محسوب می‌شود که باید تخلیه شود اما وقتی محلی برای تخلیه این انرژی نداشته باشیم قطعاً شاهد رشد گرایش جوانان به این مناسبت‌ها حتی به‌صورت زیرزمینی خواهیم بود.
این روانشناس بالینی تصریح کرد: ما در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که به داشتن نیروی جوان افتخار می‌کند اما متأسفانه به دلیل عدم ساماندهی درست جوانان، این فرصت تبدیل به تهدید شده است.
مشایخی ادامه داد: گاهی همکاران بنده، نوک پیکان اشتباهات را به سمت جوانان می‌گیرند که درست نیست، درواقع باید بررسی کنیم قشری با سطح بالای هورمون نشاط، آدرنالین بالا چگونه باید انرژی خود را درراه مثبت تخلیه کند. چه فضایی برای جوانان فراهم‌شده که با هزینه کم بتواند تخلیه انرژی در جهت مثبت داشته باشد؟
وی ادامه داد: متأسفانه شیوه برگزاری جشن‌های سنتی و آیینی ما با احترام کاملی که برای آن‌ها قائل هستم ارضاکننده روح جامعه بالأخص جوان قرن ۲۱ نیست، ما نمی‌توانیم جوان را به مسابقه بیل گردانی و پرتاب خروس ببریم یا به جشن‌های مذهبی با شکل فعلی دعوت کنیم و انتظار داشته باشیم انرژی جوان خالی شود جوان امروز با سرعت ۴G از فضای مجازی استفاده می‌کند و به تمام جهان متصل است و علاوه بر آن میل شدیدی به تنوع و هیجان دارد.
این روانشناس بالینی اظهار کرد: همین عوامل باعث می‌شود نگاه جوان به سمت انتخاب مردم دنیا باشد، درمی‌یابد که به‌عنوان‌مثال در اکثر کشورهای دنیا فلان روز جشنی به نام هالووین برگزار می‌شود باوجود اینکه اصلاً فلسفه برگزاری چنین جشنی را نمی‌داند اما دوست دارد همسو با مردم دنیا این جشن را برگزار و انرژی‌اش را خالی کند درواقع فلسفه جشن برای جوان مهم نیست بلکه فقط دنبال همسویی با جهان و تخلیه انرژی است و تا وقتی تخلیه گاه مناسبی برای این قشر نداشته باشیم شاهد افزایش گرایش جوانان به جشن‌های بیگانه خواهیم بود.
مشایخی با تأکید بر اینکه اغلب این جشن‌ها ازآنجایی‌که بافرهنگ و تمدن ما مغایر است انحرافی محسوب می‌شوند گفت: هرسال جشن ملی روز جوان خالی از هرگونه نشاط برگزار می‌شود اینکه یک همایش برگزار کنیم و یک نفر مجری و شعبده‌باز برای افراد گزینشی برنامه اجرا کند و از بین آن‌ها چند نفر را هم به‌عنوان جوان برتر انتخاب کنیم جشن ملی و محل تخلیه هیجان جوانی نمی‌شود.
وی تأکید کرد: وقتی مردم می‌توانند امور را اداره کنند، دولت نباید دخالت کند اجرای برنامه‌های شاد هم ازجمله کارهای مردمی است متأسفانه برخی شادی را سیاسی می‌کنند، عده‌ای بین فرهنگ اسلامی و تمدن ایرانی دیوار کشیده‌اند به‌نحوی‌که جوان امروزی دچار فضای دوقطبی شده است و غرب هم بیشترین استفاده از این فضای دوقطبی می‌برد.
این روانشناس بالینی ادامه داد: دوقطبی کردن جامعه ابزار مهم جنگ نرم است که متأسفانه عده‌ای به آن دامن می‌زنند ما باید با اجرای برنامه‌های مناسب با فرهنگ خودمان دنبال پیوستگی جوانان باشیم نه اینکه آن‌ها را ازهم‌گسیخته کنیم.
مشایخی گفت: اینکه جوانان به بهانه‌های مختلف یک‌شب دورهم جمع شوند و شادی کنند اشکالی ندارد اما حاشیه‌های برگزاری جشن‌هایی مانند هالووین مانند مصرف داروهای اعتیادآور و روابط نامتعارف از اصل جشن بیشتر است و تهدید جدی همین حاشیه‌هاست طبق آمارهای غیررسمی ایران جز ۵ کشور مصرف داروهای نشاط‌آور و الکلی در جهان است و علاوه بر آن طبق آماری که از مصرف الکل در کشورهای مدیترانه شرقی گزارش شده، مصرف کشور ما از ترکیه هم بالاتر است وقتی علت را بررسی می‌کنیم به همین حواشی و جنبه‌های منفی شادی‌های غربی می‌رسیم.
مشایخی تصریح کرد: اگر برنامه‌های شاد مانند کنسرت‌های موسیقی با هزینه پایین در دسترس همه جوانان باشد مسلماً اوضاع بهتر خواهد شد چرا از پتانسیل خوانندگان مجاز داخلی برای ایجاد فضای شاد در جامعه استفاده نمی‌کنیم؟ چرا باید بلیط یک کنسرت بالای ۵۰ هزار تومان باشد آیا یک جوان بیکار یا دانشجو حق شادی ندارد؟
وی گفت: در رسانه ملی سالیانه چه تعداد برنامه شاد که بتواند اکثر مردم را درگیر کند تولید می‌شود؟ صداوسیما به تلگرام خوان، تبدیل‌شده یعنی خود رسانه ملی خلاقیت ندارد و پیام‌های شاد تلگرامی را برای مخاطبانش تکرار می‌کند.
مشایخی افزود: طبق تحقیقات مؤسسه آینده‌پژوهی ۱۰۰ آسیب، جامعه ایرانیان را تهدید می‌کند و جالب اینکه مسائلی چون اعتیاد که به ظن عموم در صدر آسیب‌های کشور است، در رده‌های دهم به بعد قرار دارد به‌عنوان‌مثال اعتیاد در رده ۳۰ قرار دارد ولی مسائلی چون بحران آب در رده‌های اول قرار دارد. طبق گزارش این موسسه نبود نشاط جز ۵ آسیب اصلی کشور گزارش‌شده ولی تمرکز مسئولان روی این آسیب نیست.
این روانشناس بالینی تأکید کرد: گرفتن نشاط از جوانان تاوان سنگینی دارد شیوع مواد مخدر مانند گل، حشیش و الکل ازجمله این تاوان است طبق پژوهشی که بنده روی ۲ هزار جوان مصرف‌کننده گل و الکل داشتم علت اصلی مصرف این مواد، سه عامل تفریح، سرگرمی و نشاط عنوان شد یا به زبان عامیانه؛«خوش باشیم و حالمان قدری خوب باشد».
وی گفت: یکی از راه‌های شادی سالم، حضور در استادیوم ورزشی است ولی متأسفانه ما حتی یک دربی ساده استقلال و پرسپولیس را هم نمی‌توانیم درست مدیریت کنیم مردم به امید شادی و تخلیه هیجان به استادیوم می‌روند اما با صف‌های طولانی، کمبود بلیط، بازار سیاه، بلیط‌های بدون صندلی و … مواجه می‌شوند و با عصبانیت هرچه‌تمام‌تر به خانه ‌بر می‌گردد. با این وضعیت چطور می‌توان برای قشر عمده جامعه که در سن حساس هستند فضای شاد سالم فراهم کرد؟
این روانشناس بالینی در پایان بیان کرد: پتانسیل شادی در کشور بسیار بالاست، مناسبت‌های مذهبی و فرهنگی زیادی داریم که می‌تواند پاسخگوی نیاز جوان باشد اما متأسفانه از این فرصت‌ها درست استفاده نمی‌کنیم و درنهایت جوانان به‌صورت غیررسمی و زیرپوستی به سمت جشن‌های مغایر بافرهنگ ایرانی و اسلامی می‌رود وقتی هم برنامه‌ای زیرزمینی و غربی شد مصرف مواد مخدر، مشروبات الکلی و بی‌بندوباری به همراه دارد درواقع جوان ایرانی برای به دست آوردن یک حال خوب ساده با یک‌عمر زندگی روانی، اجتماعی و خانوادگی‌اش بازی می‌کند و تاوان سنگینی هم می‌پردازد.