«شورا – مدیر شهر»؛ مدل رایج مدیریت شهری در ایران

چهارشنبه ۳۰ فروردین ۹۶ شماره ۵۶۶
***
کریم منفردی
کارشناس مدیریت شهری
****
مدل مدیریت شهری، یکی از موضوعات کلیدی در ارتباط با نحوه اداره شهرهاست.تجربیات جهانی، نشانگر کاربرد مدل های گوناگون اما برخوردار از تعریف،ویژگی ها و چارچوب نهادی و قانونی مشخص است. در ایران با وجود سابقه یک صد ساله تشکیل نهاد شهرداری، تاکنون در هیچ یک از متون قانونی،نامی از مدل مدیریت شهری برده نشده است. با این حال بررسی سیر تطور مدل های مدیریت شهری در ایران نشان می دهد تاکنون مدل «شورا – مدیر شهر» رایج ترین مدل مدیریت شهری بوده است. در این مدل
رهبری سیستم اجرایی شهرداری برعهده شهردار(مدیر شهر)منتخب شوراست و اوست که روسای واحدها و معاونت های شهرداری را انتخاب می کند و شوراها قانونا حق دخالت در این زمینه را ندارند.شهردار(مدیر شهر)در برابر تصمیمات شـورای شـهر پاسخگوست و برکناری شهردار پس از طی مراحل قانونی سوال و استیضاح با رای مخالف دو سوم اعضاء شورای شهر امکان پذیر است.
انتخاب نوع مدل مدیریت شهری منعکس کننده نگرش حاکم بر تنظیم روابط شورا و شهرداری است. در متون قانونی ایران از شخصیتی به نام شهردار مرتبا نام برده می شود و وظائف و اختیارات بـه او مـنتسب مـی شود،بدون توجه به این که سمت شهردار جایگاهی انتخابی اسـت.به عـبارت دیگر آن دسته از افراد که از بیرون از شورا و بدون اخذ آرای مردم در سمت مسئولیت شهرداری قرار می گیرند عنوان مدیر شهر را کسب مـی کنند.درحالی که اعـطای مـسئولیت رهبری شهر به شخصی که به طور مستقیم یا غیر مـستقیم(عضویت شورا) آراء و اعتماد شهروندان را جلب نکرده است،منطقی نیست.این موضوع خود سرآغاز برخی مشکلات در انتخاب شهردار(مدیر شهر)توسط شورا است. زیرا طـبق قـانون،مسئولیت تـخصصی و حرفه ای از مسئولیت رهبری و اقتدار سیاسی منفک نشده است.شوراهای شهر در فقدان حـضور شـهردار به معنای واقعی باید نسبت به انتخاب مدیر شهر منتخبی اقدام کنند که همزمان دو ویژگی فـوق را دارا بـاشد.در مـدل های «شورا – مدیر شهر» شخصیتی جداگانه به نام شهردار حضور دارد اما حدود قدرت او مـتفاوت اسـت. شهرهای با مدل «شورا – مدیر شهر» با انتخاب مستقیم شهردار و مقتدرسازی آن، در پی پر کردن خلأ فقدان رهـبری سـیاسی در این گونه ساختارهای مدیریتی هستند. بنابراین انتظار رهبری سیاسی شهر از مدیر شهری منتصب، مشابه آنچه کـه در مـدل مـدیریت شهری ایران مشاهده می شود اصولا قابل طرح نیست. از سویی دیگر، روابط «شورا – شهردار(مدیر شهر)» به خوبی در مدل ایران تنظیم نگردیده و این مـوضوع سـرمنشا بسیاری از مشکلات در اداره امور شـهر،به ویـژه کاهش نظارت شورا است. به نظر می رسد رابطه شورا و شهردار،نیازمند برخورداری از تعادل و هماهنگی بیشتری است به گونه ای که ضمن فراهم آوردن ثبات در نظام مدیریت شهری،زمینه افزایش نظارت و کنترل شورا را نـیز فـراهم آورد.