شنبه ۲۷ دی ۱۳۹۹  شماره ۱۳۷۳

سبز فراموش شده

آلودگی هوای این روزهای کلانشهرها بار دیگر اهمیت توجه به فضای سبز را به همگان گوشزد کرد

فاطمه چاپاری

درختان، درختچه ها، گونه های گیاهی و فضای سبز پارک ها و بوستان های شهری هرچند محدود، حکم ریه های تنفسی شهر را دارند که گاه دیده می شود در میان انواع مصوبات ریز و درشت و برنامه های کوتاه مدت و بلندمدتی که برای کاهش آلودگی هوا در شهرهای صنعتی در کنــار هم ردیف می شوند، ضرورت بودنشان کمتر به چشم می آید. در یک شهر صنعتی چون اراک که وارونگی هوا در زمستان و دود و دم تاکسی ها و اتوبوس های فرسوده بر مشکلات ناشی از آلاینده های صنعتی افزوده، فضای سبز شهری یک غنیمت محسوب می شود که نباید مورد بی اهمیتی قرار بگیرد، انجام مطالعات دقیق و مناسب در حوزه گونه های گیاهی مناسب با اقلیم شهر برای افزایش اثربخشی در مقابله با آلودگی هوا، عامل مهمی است که در برنامه ریزی ها مغفول مانده و باعث هدررفت هزینه ها در این حوزه شده است.
سیاوش آقاخانی فعال محیط زیست و رییس شبکه زیست محیطی استان مرکزی در این باره در گفتگو با وقایع استان گفت: یک عامل موثر در کاهش آلودگی ها، فضای سبز شهری است، فضای سبز شهری به ویژه در شهر اراک دچار چالش های متعددی شده است. در فضای سبز شهر اراک الگوی درستی در انتخـــاب گونه های شهری وجود نداشته، به عنوان مثال الان در فصل زمستان که پدیده وارونگی هوا و آلودگی هوا در نقطه اوج خود می باشد، به دلیل عدم انتخاب گونه های مناسب فضای سبز خزان می کند و گونه ها اثربخشی زیست محیطی خود را از دست می دهند، گونه ها کاشته شده و سالانه هزینه نگهداری و آبیاری آن ها نیز پرداخت می شود اما در فصل و زمان موردنیاز این گونه ها خزان می کنند. ترکیب مناسبی از گونه های سوزنی برگ و پهن برگ که می توانند در زمستان اثربخشی زیست محیطی مناسبی در جذب آلودگی داشته باشند در فضای سبز شهر اراک انتخاب نشده است.
وی تصریح کرد:چون گونه هایی همچون پهن برگ ها در زمستان خزان می کنند و تاثیر زیست محیطی مناسبی در زمستان که آلودگی هوا افزایش پیدا می کند نخواهند داشت. پس می توان گفت مهم ترین نکته عدم توجه به اثر بخشی و ویژگی های فضای شهری اراک در جذب مواد آلاینده می باشد، و ترکیب مناسبی از سوزنی برگ و پهن برگ در فضای سبز شهری وجود ندارد. احداث پارک ها و جنگل کاری های شهری بر اساس مدل انتشار آلودگی صورت نگرفته است.
این فعال زیست محیطی افزود: متاسفانه در بحث مکان یابی فضای سبز در اراک هم عملکرد مناسبی صورت نگرفته است، برای نمونه در طراحی پارک ها و جنگل کاری ها به اینکه هر منطقه نیاز به کدام یک از گونه ها دارد، یا به این موضوع که چقدر این گونه ها در ذخیره آلودگی در بافت خود زیر عنوان پدیده گیاه پالایی اثربخشی خواهند داشت توجه نشده است.
آقاخانی اظهار کرد: علاوه بر این مشکلات، میزان فضای سبز در شهر نیز کافی نمی باشد و در خیلی از مناطق همچون بافت مرکزی، شهر به شدت دچار فقر فضای سبز است، طبق اعلام شهرداری سرانه فضای سبز در شهر اراک بین۲۴ تا ۲۷ متر به ازای هر یک نفر می باشد، در صورتی که اثربخشی فضای سبز در ارایه این آمار لحاظ نشده در حالی که این موضوع خیلی مهم بوده و باید به آن توجه کرد، همچنین این سرانه ها در هر منطقه متفاوت است، برای مثال در نوار جنگلی اراک سرانه فضای سبز به میزان استاندارد رسیده ولی از نظر نوع گونه و اثرات زیست محیطی آن این اتفاق رخ نداده است.
رییس شبکه زیست محیطی استان مرکزی بیان کرد: با توجه به کمبود آب در شهر اراک، باید از گونه های کم نیاز آبی و سازگار با منطقه استفاده شود، همچنین با در نظر گرفتن پدیده سرمازدگی باید به وضعیت اقلیمی گونه های انتخابی هم توجه کرد در حالی که این موارد در سال گذشته اتفاق نیفتاده است. اما با پیگیری فعالان زیست محیطی مقرر شد در حوزه افزایش فضای سبز شهری که از مصوبات طرح جامع آلودگی هوای اراک بود، ۱۰۰۰ هکتار فضای جنگل کاری جدید با گونه های سازگار با اقلیم و شرایط محیطی منطقه در شهر اراک ایجاد شود، تا در طول سال اثربخشی مناسب خود را داشته باشد.
آقاخانی توسعه هزار هکتاری فضای سبز شهر را یکی از مهمترین مصوبات طرح جامع آلودگی هوا دانست که تا به حال اجرایی نشده، وی دراین باره افزود: این موضوع با توجه به زمینخواری و تعرضاتی که به اراضی ملی در بعضی موارد در حال رخ دادن است، مستلزم توجه بیشتر مسئولان می باشد، چرا که این هزار هکتار بر اساس مطالعات اوایل دهه هشتاد مصوب شده و در حال حاضر نیاز شهر در حوزه فضای سبز خیلی بیشتر از این مقدار می باشد.
رییس شبکه زیست محیطی استان مرکزی، با اشاره به اینکه حفظ باغات شهری از موارد مهمی است که در توسعه فضای سبز شهری باید به آن توجه داشت گفت: باغات شهری به عنوان اراضی که در حال حاضر بدون اینکه هزینه ای برای مدیریت شهری داشته باشند، از نظر زیست محیطی اثربخشی مناسبی دارند، باید مورد توجه بیشتری قرار بگیرند و مدیران شهری باید فضای سبز حاشیه شهر؛ باغات سنجان و کرهرود را حفظ کنند.
سیاوش آقاخانی گفت: طبق مدل های دیگری که پیش بینی شده، به دلیل اینکه در بافت مرکزی شهر زمین کافی برای احداث فضای سبز وجود ندارد و همچنین با توجه به هزینه بر بودن این کار، می توان سیاست های تشویقی در ایجاد فضای سبز پشت بام ها و دیوارها را مورد استفاده قرار داد، شهرداری در قالب عوارض، سالانه هزینه احداث فضای سبز را از شهروندان دریافت می کند بدون اینکه شاهد احداث این فضاها در شهر باشیم، بنابراین پیشنهاد فعالان محیط زیست به مدیران شهری قراردادن راه اندازی دیوارها و پشت بام های سبز در لیست موارد بخشودگی عوارض است، ولی متاسفانه شهرداری اراک و شورا در این زمینه اقدام مناسبی انجام نداده اند و از این ایده ها استقبال نشده است.
حمیدرضا مرادی، معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی دراین باره گفت: بخشی از مصوبات طرح جامع کاهش آلودگی هوا که بر عهده منابع طبیعی بوده انجام شده،منابع طبیعی زمینی را که مقرر بوده برای توسعه فضای سبز درنظر بگیرد تــامین کرده،همچنین تهیه طرح و تهیه بخشی از نهال ها هم انجام شده است، در انتخاب گونه ها نیز، سه آیتم (نیاز آبی کم و مقاومت به خشکی و سرما) مورد توجه قرارگرفته است، در زمینه مطالعات انجام شده نیز، کتابچه ای طراحی و به دفتر استاندار، سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور و سازمان محیط زیست ارسال شده است.
معاون خدمات شهری شهرداری اراک نیز در گفتگو با وقایع گفت: مساحت کل فضای سبز شهر اراک با احتساب بوستان‌ها، بلوارها، میادین، حاشیه خیابان‌ها، لچکی ها، نوارهای جنگلی و غیره به طور کلی ۱۵ میلیون متر مربع یاهزار و پانصد و هفتاد و یک هکتار بوده که به عبارتی سرانه فضای سبز در شهر اراک برای هر نفر تا پایان سال آذرماه سال ۹۹ معادل ۲۵/۶ متر مربع است. تعداد کل بوستان‌های شهر اراک نیز تا پایان آذر ماه ۱۲۶ پارک با مساحتی نزدیک ۴۳۰ هکتار بوده است.
محمد عسگری افزود: میزان کل آب مصرفی فضای سبز شهر اراک نیز سالانه نزدیک ۹ میلیون و۵۰۰ هزار متر مکعب می‌باشد که شامل ۸ میلیون متر مکعب آب خام مصرفی و یک میلیون و ۵۰۰ هزار متر مکعب آب شرب مصرفی در سال است.
وی درباره وضعیت فضای سبز مناطق مختلف شهر اراک بیان کرد: در شهر اراک با توجه به این که منطقه یک بافت جدید تری دارد، در طراحی شهر و ساختمان‌ها به طور کامل به ایجاد فضای سبز توجه شده است همین طور در منطقه سه نیز با وجود باغ‌های کرهرود و سنجان در این قسمت از شهر، سرانه فضای سبز تقریباً مشکلی ندارد و عمده مشکلات در این زمینه مربوط به بافت مرکزی شهر است که برای حل آن پیشنهاد شده در بودجه ۱۴۰۰ مبلغی برای جانمایی و ایجاد پارک‌های محلی و منطقه‌ای کوچک در این مناطق در جهت مدیریت سرانه فضای سبز کلانشهر اراک اختصاص یابد.
عسگری در پایان با اشاره به شروع به کار پروژه باغ ایرانی اراک در مساحتی بالغ بر ۱۱ هکتار افزود: ۴ هکتار از پروژه ١١ هکتاری فضای سبز اراضی موسوم به نهالستان شهرداری اراک که در بخشِ شمالی منطقه ١ شهرداری اراک واقع شده است و معماری آن طبق معماری سنتی ای که در باغ‌های ایرانی به کار رفته، ساخته شده است و در چهار بخش، طراحی و احداث خواهد شد.