روزنامه وقایع استان مرکزی پایگاه رسمی اطلاع رسانی نشریه
شنبه ۴ دی ۹۵ شماره ۴۸۹
عباس لعل بار
وقایع استان
در دنیای امروزی بسیاری از اقدامات ما بصورت امری ناخواسته انجام می شود و در واقع چاره ای جز انجام آنها نداریم. مصرف محصولات تراریخته یکی از همین موارد اجتناب ناپذیر است. در بسیاری از کشورها از جمله ایران با تایید سازمان غذا و دارو صورت می گیرد. البته تمام محصولات تراریخته اجازه ورود نخواهند داشت و آنهایی که با ضوابط سازمان غذا و دارو همخحوانی دارند اجازه واردات خواهند داشت. محــــصولات تـــراریخته به مجموعه محصولاتی گفته می شود که با استــفاده از روش های ژنتیکی در محیــط های آزمایشگاهی بوجود می آیند.
تفاوت تراریخته ها با ارگانیک ها (محصولات طبیعی) در این است که در محصولات ارگانیک از کودهای شیمیایی در تولید آنها استفاده نمی شود، البته اگرچه سم‌زده نمی‌شود اما برای مبارزه با آفت روش‌های خاصی وجود دارد و این‌طور نیست که محصول به حال خود رها شود. در تراریخته ها اما، دخالت هایی برای اهداف خاصی صورت می گیرد.
عدم طی فرآیند طبیعی در تولید محصولات تراریخته منجر به این شده است که این روزها صحبت‌های زیادی راجع به این محصولات در رسانه‌ها منتشر شود که بسیاری از این صحبت‌ها ضدونقیض است. برخی مدعی هستند که تراریخته ها باعث سرطان شده و حتی رییس انجمن ایمنی زیستی می‌گوید که محصولات ارگانیک هم چندان ایمن نیستند و احتمال سرطان زایی برخی از آنها وجود دارد. حال مردم میان انتخاب این دو محصول که هر دو سرطان زا بودن یا نبودن شان به صورت صددرصد مشخص نشده مانده اند.
مدتی پیش دکتر عمرانی از اعضای هیات رییسه انجمن ارگانیک ایران و عضو اتحادیه ملی محصولات کشاورزی در یکی از رسانه ها در خصوص محصولات تراریخته گفت: سازمان‌های متولی امور بهداشت، محیط‌زیست و کشاورزی در سطح جهان اظهارنظرات مختلف و ضدونقیضی درباره محصولات دستکاری شده ژنتیکی داشته‌اند. به این ترتیب رفتار مردم هم درباره انتخاب این محصولات و در کشورهای مختلف، متفاوت بوده است. اروپایی‌ها معمولا نسبت به سلامت محصولات غذایی خود ایمنی و دقت بیشتری را مدنظر قرار می‌دهند و تا حد زیادی از مصرف محصولات تراریخته رویگردان هستند و قفسه مغازه‌ها تا حد زیادی از این محصولات خالی شده، چون خریدار چندانی ندارند، بنابراین به‌طور کلی اقبال عمومی در سطح جهان، نسبت به این محصولات رو به کاهش است. سطح زیر کشت محصولات تراریخته هم اگرچه تا سال۲۰۱۴ روند افزایشی داشت اما در سال۲۰۱۵ زمین‌های کمتری به تولید این محصولات ادامه دادند. بنابراین تصمیم عمومی بر کاهش مصرف محصولات دستکاری شده، بوده است.
در ایران تراریخته ها در سالهای میانه دهه هشتاد مطرح شدند؛ متاسفانه با توجه به عدم نظارت ها و کنترل های کافی خبرهایی وجود دارد که بدون رعایت اصول آزمایش‌های میدانی، بذر محصولات دستکاری شده در ایران کشت می‌شود که بذر همین محصولات می‌تواند به‌وسیله حشرات و پرندگان به نقاط دیگر منتقل شود و بدون اینکه اطلاع داشته باشیم، کشورمان را دربر بگیرد. در بخش واردات هم مشکلات کم نیست، در صورت وارد نمودن این محصولات سازمان غذا و دارو موظف است که سلامت آنها را بررسی کند ولی مشکل اینجاست که به لحاظ قانونی، واردات این محصولات توسط اظهار خود واردکنندگان مشخص می‌شود. یعنی وارد‌کننده اظهار می‌کند که یک محصول دستکاری ژنتیکی شده را وارد کرده و وزارت بهداشت براساس اطلاعات خود واردکنندگان این محصول را مورد بررسی قرار می‌دهد. اگر یکی از واردکنندگان تراریخته بودن محصولات را عنوان نکند، احتمال دارد که بدون بررسی‌های بیشتر، این محصول وارد چرخه غذایی روزمره مردم شود، بنابراین امکان تخلف وجود دارد و تا به حال هیچ اظهارنظر صریحی درباره اینکه نظارت وجود دارد یا نه، انجام نشده است. در‌حالی که قوانین بین‌المللی به ما این اجازه را می‌دهد که جدای از ادعای تولیدکننده درباره سلامت محصول، در داخل کشور هم ارزیابی سلامت محصول انجام شده و بعد اجازه ورود کالا صادر شود.
در سالیان اخیر وزارت بهداشت با مشخص کردن محصولات تراریخته بوسیله برچسب برای مشتریان منجر شده آگاهی خریداران نسبت به این محصولات بالاتر رود چرا که از روی ظاهر یا طعم و مزه نمی توان تفاوت طبیعی و غیر طبیعی را حدس زد.
معاون غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی استان چندی پیش اعلام کرد: نشانگر مواد غذایی تا پایان سال بر روی تمامی مواد غذایی صنعتی تولیدی در استان نصب می‌شود تا مردم برای استفاده مناسب‌تر از مواد غذایی آگاهی لازم را داشته باشند. مصطفی دلاور افزود: به منظور استفاده مناسب مردم از مواد غذایی تا پایان امسال راهنمای نشانگر این مواد بر روی تمامی تولیدات غذایی صنعتی استان مرکزی نصب می‌شود. این نشانگر از سه رنگ سبز، زرد و قرمز تشکیل شده و این رنگ‌ها به ترتیب نشانگر سلامت کامل و صد درصدی سلامت متوسط و سلامت در رتبه پایین مواد غذایی است. در صورتی که این نشانگر سه رنگ بر روی هر ماده غذایی نصب شده باشد آن محصول از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مجوزهای لازم را دریافت کرده و مردم با خیالی آسوده می‌توانند آن ماده غذایی را مصرف کنند.
اداره کل دامپزشکی استان هم تابستان گذشته اقدام به برگزاری دوره آموزش مفاهیم ژنتیک و محصولات ترا ریخته پرداخت. این دوره آموزشی دو روزه با هدف ارتقای سطح دانش فنی کارکنان در زمینه محصولات تراریخته، مزایا، معایب و ارزیابی مخاطرات با تدریس دکتر محسن دادار متخصص ژنتیک و عضو هیأت علمی دانشگاه جامع علمی کاربردی در محل سالن جلسات این اداره کل برگزار شد.
مسئول آموزش و ترویج اداره کل دامپزشکی استان مرکزی اظهار داشت: محصولات تراریخته تیغ دو لبه‌ای هستند که بایستی با مستندات و ارزیابی‌های سلامت، تکلیف مصرف آنها را روشن کرد. محصولات تراریخته از طرفی باعث کاهش مصرف سموم دفع آفات در مزارع می‌شوند و تولید را افزایش می‌دهند و از طرفی لازم است مخاطرات احتمالی آنها بررسی شود.
در کنار کارشناسانی که تراریخته ها را سرطان زا می دانند، هستند آنهایی که نظری خلاف این دارند. دکتر امیدی، استاد دانشگاه تهران معتقد است با توجه به افزایش چشمگیر سطح زیر کشت محصولات تراریخته در جهان و اقبال جهانی به این محصولات، باید موضوع بی خطر بودن مصرف محصولات تراریخته بر مبنای مستندات علمی و گزارشات منتشره از منابع معتبر جهانی را مورد تاکید قرار داد.
دکتر شیرزادیان عضو هیات علمی دانشگاه گیلان ضمن تأکید بر لزوم استفاده از پتانسیل قابل توجه مهندسی ژنتیک در زمینه تولید محصولات تراریخته توجه به این محصولات را برای حل مشکلات کمبود غذا و رفع گرسنگی و افزایش مقاومت های محیطی و ارتقاء کیفیت محصولات کشاورزی ضروری دانست.
بابک ناخدا رییس روابط عمومی و امور بین المللی پژوهشکده بیوتکنولوژی معتقد است: قوانین مربوط به محصولات تراریخته یا دستکاری ژنتیکی کشور یکی از مترقی ترین قوانین موجود در دنیاست. وی می گوید: تا زمانی که تمام آزمایش های مربوط به مخاطرات ایمنی و زیستی بر روی محصولات تراریخته انجام نشود، اجازه ورود این محصولات به بازار داده نمی شود.
در سال ۱۳۹۲ حدود ۱۶ میلیارد دلار محصولات کشاورزی وارد کشور شد که از این میزان ۵ میلیارد دلار محصولات تراریخته از جمله ذرت، کلزا و سویا بود، ۹۵ درصد سویا و ۹۸ درصد کلزای دنیا تراریخته بود و از سوی دیگر ۹۵ درصد روغن ایران وارداتی است که تمام آنها از دانه های سویا یا کلزا به دست می آیند.
نظرات متناقض کارشناسان حامی ارگانیک ها و حامی تراریخته ها همچنان ادامه دارد. موافقان دستکاری ژنتیکی و محصولات تراریخته اعتقاد دارند بزرگترین منفعت این روش آن است که با افزایش بهره وری محصولات کشاورزی، راهی برای مبارزه بر گرسنگی در جهان باز می شود. چیزی که ظاهرا با محصولات ارگانیک عملا غیرممکن بوده است. اما این سکه روی دیگری هم دارد و عده ای از پژوهشگران روی تاریک این دستاورد علمی را نیز در نظر می گیرند. خطراتی که ممکن است اثبات آنها سالها زمان برد و قضاوت درباره آن شاید هنوز زود باشد. از مقاومت به آنتی‌بیوتیک‌ها یا احتمال ایجاد ویروس‌ها و سموم جدید؛ سرطانزا بودن و بسیاری پیامدهای احتمالی دیگر ممکن است در اثر استفاده از گیاهان تراریخته در انتظار بشر باشد.
آنچه مهم است که باید از قضاوت های احساسی و البته عجولانه خودداری نمود تا پس از بررسی ها علمی دقیق سرانجام نتیجه قاطعی از بررسی تراریخته ها به مردم اعلام شود. از برآیند سخنان کارشناسان این برداشت را می توان داشت که هر دو محصول می توانند خطراتی داشته باشند و البته فواید فراوانی هم دارند، ولی همان گونه که در ابتدای گزارش گفتیم آیا چاره ای جز مصرف این مواد داریم؟ این محصولات حکم این را دارند که هم خوب هستند، هم بد و هم زشت، برای ما راه فراری از این ناشناخته ها نیست.
