روزنامه وقایع استان مرکزی پایگاه رسمی اطلاع رسانی نشریه
دوشنبه ۲۰ تیر ۱۴۰۱ شماره ۱۵۸۶
نقدی بر مسابقه و پویش هنری همت که به تازگی به کار خود پایان داده است
عباس لعل بار
مسابقه و پویش هنری همت هفته گذشته با برگزاری آئین اختتامیه به کار خود پایان داد. از وصف برگزاری، اتفاقات و حواشی آن در خبرها یاد شده است. اکنون با توجه به اهمیت برشمردن نقدها و بازتاب اعتراضات افراد در روند برگزاری این مسابقه هنری، گزارشی تهیه کرده‌ایم که امیدواریم از سوی مسئولان امر شنیده و برای برگزاری مجدد رویدادهایی از این دست مؤثر واقع شود.
پیش از آئین اختتامیه مسابقه هنری همت برنامه‌های هفته فرهنگی هنری از مجموعه برنامه های پیشگیری از آسیب های فرهنگی اجتماعی استان مرکزی از دهم تا ۱۴ تیرماه سال ۱۴۰۱ با عنوان «پویش همت» در فرهنگسرای آیینه اراک برگزار شد.
یکی از اصلی‌ترین انتقادات به برگزاری اختتامیه این مسابقه هنری، عدم وجود اجرا یا رویداد هنری در روز اختتامیه بود. یعنی اگر«برنامه‌های هفته فرهنگی هنری» که در سطور بالا به آن اشاره شد شکل نمی‌گرفت، مخاطبان با پایان یافتن این رویداد متوجه نمی‌شدند که این مسابقه یک مسابقه هنری است و شاهد هیچ اجرای هنری در برگزاری اختتامیه نبودند. البته که باز هم این اتفاق جای بحث دارد و مگر می‌شود اختتامیه یک جشنواره هنری که در آن رشته‌های مختلف هنری مانند هنرهای تجسمی، ادبیات، سینما، نمایش و زیر شاخه‌های این رشته‌ها شرکت کرده‌اند، هیچ اجرای هنری وجود نداشته باشد و فقط اسامی تعدادی از کسانی که حائز رتبه شده‌اند خوانده شود و هنرمندان یکی پس از دیگری روی صحنه بروند، لوح تقدیر و جایزه‌ای دریافت کنند و آنقدر یکدیگر را تشویق کنند تا دیگر توان دست‌هایشان یاری نکند و خسته شوند. این کج سلیقگی‌ها تا چه زمانی در هنر استان مرکزی ادامه دارد؟ قرائت شعر، اکران فیلم، اجرای نمایش یا موسیقی که یکی از اصلی‌ترین برنامه‌های یک اختتامیه است از این روز حذف شده بود. البته کلیپ‌هایی به عنوان گزارش فعالیت رشته‌های مختلف هنری اکران شد که فقط جنبه گزارشی داشتند و به عنوان رویداد هنری اختتامیه نمی‌توان از آن یاد کرد. همان کلیپ‌های همیشگی از در و دیوار فرهنگسرا که به راش‌های جدید آن گزارش شستشوی حیاط فرهنگسرای آیینه اضافه شده بود. برخی مخاطبان در واکنش به این کلیپ‌ها گفتند این بیشتر گزارش کار سرایداری فرهنگسرا بود تا گزارشی از آثار هنری شرکت کننده در مسابقه! به دنبال این سخن سوالی پیش می‌آید که چرا جای هنرمندان و هنرجویان موسیقی برای شرکت و رقابت در این جشنواره خالی‌بود؟ آیا متولیان مسابقه و پویش هنری همت موسیقی را که یکی از هنرهای هفت‌گانه تعریف می‌شود، جزئی از این دسته بندی نمی‌دانند؟ در تاریخ هنر که اینطور تعریف نشده است! آیا مسئولان مسابقه و پویش هنری همت انتخاب کردند «موسیقی» به عنوان یک شاخه بسیار مهم هنری در این جشنواره ناپدید شود یا کاستی‌هایی از سوی انجمن موسیقی باعث شرکت داده نشدن هنرمندان موسیقی استان مرکزی شده است؟ بهتر است به این پرسش پاسخ داده شود تا هنرمندان موسیقی استان مرکزی بدانند فراموش نشده‌اند و مخاطبان خواستار شنیدن صدای ساز و آواز آن‌ها پس از گذشت دو سال تعطیلی کرونایی هستند. همچنین که شرکت کنندگان و رقیبان هنگام دریافت جایزه مبلغی پول دریافت می‌کنندکه دریغ کردنش از هنرمندان موسیقی استان مرکزی بی انصافی است.
با وجود کاستی‌هایی از این دست ما اولین دوره از برگزاری این مسابقه و پویش هنری را شاهد بودیم. چهارچوب اهداف پویش هنری همت یعنی «کاهش آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی» مهم و ضروری است. اما مگر تعداد مخاطبان و افرادی که در معرض حضور در این جشنواره قرار می‌گیرند تا تأثیری بر روی آنان گذاشته شود و منجر به کاهش آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی باشد از چه تعدادی تجاوز می‌کند؟ آیا با توجه به جمعیت کلانشهر اراک در بهترین حالت تعداد بازدیدکنندگان هدف جشنواره که «کاهش آسیب‌های اجتماعی» است، میسر می‌شود؟ چند درصد از جمعیت استان مرکزی مخاطب این مسابقه بودند؟ آیا آثار ارائه شده در این مسابقه پاسخ قانع کننده‌ای در مقابل کاهش آسیب‌ها داشتند؟ امیدواریم که داشته باشد. هرچند تجربه ثابت می‌کند که عموماً پرداخت شعارگونه به موضوعات و رد شدن به سرعت از اتفاقات بدون شناخت دقیقی از مسئله با موفقیت روبه رو نیست.
نمی‌توان ادعا کرد فرهنگ و هنر استان مرکزی عاری از هر گونه آسیب باشد پس بررسی و بیان نقدها و شنیدن آن از سوی برگزار کنندگان قدم مهمی در راستای اهداف این جشنواره و نگاهی کامل‌تر برای برنامه‌ریزی سال‌های آتی است.
مسابقه و پویش هنری همت از سوی نهادی به نام «انجمن فرهنگی هنری استان مرکزی» با حمایت اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار شد. سوالی که در مورد شکل‌گیری این نهاد پیش می‌آید چرایی برگزاری این جشنواره از سوی انجمن فرهنگی هنری با وجود اداره کل ارشاد اسلامی است. چطور ممکن است با تمام کمبودهای مالی و حمایتی که گریبانگیر انجمن‌های هنری استان مرکزی مانند انجمن نمایش که هنوز سالن استانداردی برای اجرای نمایش و فعالیت ندارد، بودجه جدیدی تعریف می‌شود تا این نهاد به عنوان عامل برگزار کننده یک جشنواره هنری به صورت موازی با اداره کل ارشاد اسلامی فعالیت کند.
سینا دلشادی رئیس اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان مرکزی هنگام آیین رونمایی از پوستر مسابقه و پویش هنری همت گفت: «علی‌رغم اینکه زمان تخصیص بودجه زمان مناسبی برای برنامه‌ریزی نبود اما دوستان در اداره کل در زمان کوتاه طرح‌های متنوعی را به واسطه انجمن‌های هنری و مشارکت انجمن‌ها تدبیر نموده و آماده شده است.»
اهداف طرح‌های ارائه شده و برگزاری این جشنواره در ذات خود ارزشمند و راهبردی است. اما بدون شک یکی از عناصر مهم ارائه اثر هنری «زمان» است. در حالی که در این مسابقه از ارائه طرح توسط انجمن‌های هنری تا به اجرا رسیدن و نمایش آثار هنری زمان بسیار کوتاهی طی شده است. یکی از مسائل مهمی که باید در برنامه‌ریزی سال‌های بعد برای این رویداد در نظر گرفته شود برنامه‌ریزی زمانی است. زیرا جستجوی یک عکاس برای یافتن سوژه مناسب و تأثیرگذار، تمرین و قوام یک نمایش، نوشتن یک شعر یا داستان، نگارش حتی طرح یک فیلمنامه همراه با خلق لحظات دراماتیک و خلق یک نقاشی یا مجسمه که با فکر و اندیشه هنرمند خالق اثر همراه باشد، نیازمند دستیابی به یک تجربه زیستی از موضوع اثر است که در گرو «گذشت زمان» می‌باشد. با دانستن این موضوع باید در مورد کیفیت آثار شرکت کننده و حاضر در این مسابقه سوال شود که آیا آثار شرکت کننده، آثاری بودند که پیش از برنامه‌ریزی و ارائه طرح تولید شده بودند یا آثاری بودند که فقط تولید شدند تا به اصطلاح معروف سر و ته حضور در یک جشنواره به هم بیاید؟
ضمن این که انتقاداتی از سوی هنرمندان شرکت کننده در آئین اختتامیه مسابقه همت وجود داشت. یکی از برگزیدگان بخش فیلم و عکس در اعتراض به خوانش نام هنرمندان پشت سر هم و تعجیل در اعلام نام برگزیدگان گفت: «ما دور هم جمع شده‌ایم که پس از دو سال دوری از رویدادهای هنری جمعی دیدار تازه کنیم و این دیدار منجر به شناخت و همکاری با سایر هنرمندان شود. چرا نام هر کس که خوانده می‌شود با عجله به روی صحنه می‌آید و می‌رود در حالی که ما متوجه نمی‌شویم چه کسی این جوایز را دریافت می‌کند.» چرا اختتامیه یک جشنواره هنری به طوری برگزار می‌شود که فرصت حتی چند کلمه حرف زدن هم برای هنرمندان وجود ندارد؟ در صورتی که می‌توانست تدبیری جهت برگزاری اختتامیه رشته‌های هنری به صورت جداگانه اندیشیده شود.
این مسئله به ماجرای برگزاری آئین اختتامیه رشته‌های هنری مختلف به صورت همزمان هم اشاره دارد. چرا که در حق هنرمندان شرکت کننده بخش نمایش اجحاف شد. از شرکت کنندگان بخش نمایش، پس از پایان یافتن تجلیل از هنرمندان سایر رشته‌ها تقدیر شد و باعث ناراحتی آن‌ها گردید. رضا یونسفرد دبیر بخش نمایش مسابقه همت ضمن اعلام استعفای خود از سمت ریاست انجمن نمایش اراک گفت: « پس از چند ماه پیگیری و تلاش از سوی من به عنوان یکی از اعضای برگزار کننده مسابقه همت بسیار متأسفم که هنرمندان نمایش برای سایر رشته‌ها حکم سیاهی لشگر تشویق کننده را داشتند و حال که نوبت تجلیل از شرکت کنندگان بخش نمایش رسیده، اکثر مسئولان و شرکت‌کننده‌های دیگر سالن را ترک کرده‌اند و مثل همیشه هنرمندان نمایش باید خود تنها پشتیبان خودشان باشند.».
این مسئله باعث شد تا یک حرکت نمادین و اعتراضی شکل بگیرد. قرار شد که اولین هنرمند برگزیده بخش نمایش جایزه خودش را دریافت کند و پس از دریافت جایزه هر هنرمند برگزیده به نوبت روی صحنه بماند و لوح تقدیر نفر بعد را به دست دیگری برساند. بازتاب مشکلات هنرمندان نمایش در فضای مجازی ادامه پیدا کرد. یکی از شرکت کنندگان به داوری بخش پوستر نمایش اعتراض کرده و گفت: «این جشنواره کاهش آسیب‌های اجتماعی نبود بلکه خودش یک آسیب اجتماعی بود.» هنرمندان دیگری در فضای مجازی نسبت به عدم حضور رضا یونسفرد در انجمن نمایش و در مورد نامشخص بودن برنامه پیش رو برای انجمن نمایش ابراز ناراحتی و نگرانی کردند. یکی از برگزیدگان بخش کارگردانی نمایش نوشت: «دیروز غریب‌ترین اختتامیه بود، حیف زحمتی که بچه‌های تئاتر برای تولید یک اثر برای تئاتر این شهر می‌کشند، خواهشاً مسئولین به خودتان بیایید. ولی با بچه‌های تئاتر از همیشه به هم نزدیکتر و در کنار هم آینده تئاتر شهرمان را می‌سازیم.» و دیگر هنرمندان این نوشته را در صفحه مجازی خود بازتاب دادند.
از دیگر نقدهای مخاطبان تئاتر در روزهای جشنواره می‌توان به این موضوع اشاره کرد که بهتر بود مسئولان سالن نمایشی که کولر ندارد را تعطیل کنند تا اجرایی که قرار است روی صحنه برود باعث نشود تا مخاطب هنگام دیدن نمایش از گرما آزرده شود. بر کسی پوشیده نیست که عدم وجود سالن استاندارد با تجهیزات لازم برای اجرای نمایش یکی از خواسته‌های دیرینه هنرمندان نمایش اراک است.
مسئله دیگر در بخش نمایش خبر برگزاری جشنواره نمایش «اشک‌ها و لبخندها» در شهرستان شازند است. عنوان این جشنواره «اشک‌ها و لبخندها» و یکی از رویکردهای آن «نقش هنرمند در کاهش آسیب‌های اجتماعی» است و دیگر رویکردهای آن همین موضوعات را دنبال می‌کند. (موضوعاتی منطبق با اهداف پویش هنری همت) در حالی که جشنواره همت و اشک‌ها و لبخندها فاصله کمی از نظر زمانی در برگزاری با یکدیگر دارند و می‌توان گفت به گونه‌ای موازی‌کاری رخ داده است. هنرمندان در این شرایط به تولید اثر جدید نمی‌پردازند بلکه با آثار جشنواره قبلی در جشنواره بعدی شرکت می‌کنند. این مسائل می‌تواند نشان از ارجحیت پر کردن بیلان کاری نسبت به برگزاری رقابت سالم تئاتری، کیفیت آثار و تولیدات هنری هنرمندان داشته باشد. در حالی که بعضی از آثار شرکت کننده در جشنواره اشک‌ها و لبخندها حتی نام نمایش خود را برای حضور در جشنواره پیش رو تغییر نداده‌اند. اقدام هوشمندانه در مورد افرادی که نه تحصیلات آکادمیک و نه تجربه اجرایی درستی در زمینه نمایش دارند، انتخاب عنوان «تجربه‌های جوان» از سوی برگزار کنندگان بخش نمایش همت بود هر چند بعضی از آن‌ها پس از دریافت جایزه در فضای مجازی از کار خود به غلط با عنوان «ایده‌های نو» یاد کرده بودند. که این اتفاق به خود افراد «هنرمند جوان» آسیب می‌زند و باعث جلوگیری از کوشش آن‌ها برای کسب تجربه در زمینه نمایش می‌شود. از افرادی که قبول مسئولیت کردند تا صدای هنرمندان استان باشند و در اکثر مواقع این قبول مسئولیت در حد شعار باقی ماند جواد روستایی رئیس انجمن نمایش استان است. او در پاسخ به نقد مخاطبان نسبت به سیستم سرمایش سالن نوشته بود که حتماً رسیدگی خواهد کرد و این معضل از طرف او رسیدگی خواهد شد که در نهایت نه تنها رسیدگی شکل نگرفت بلکه حضور فیزیکی او در چند روز برگزاری مسابقه همت در حوزه نمایش را شاهد نبودیم و ادعاها مانند همیشه در حد حرف و گذاشتن یک استوری باقی ماند.
سایه رحمان‌پور مدیر اجرایی بخش ادبی مسابقه همت هنگام ارائه گزارش کار انجمن ادبی عنوان کرد: «بعضی از آثار شرکت کننده از اینترنت کپی شده بودند واز رقابت کنار گذاشته شدند.» این اتفاق در تمام مسابقه‌های ادبی ممکن است و پیش می‌آید. اما به عنوان پیشنهاد باید پس از پی بردن به عمل افرادی که چنین می‌کنند محدودیت‌هایی برای مشارکت در رویدادهای آتی، جلوگیری از فعالیت آن‌ها به عنوان یک نویسنده مشخص شود چرا که حضور این افراد و کپی‌کاری‌های مجدد آنان کمکی به پیشرفت و تعالی نویسندگی در استان مرکزی نخواهد کرد.
علی شعبانی دبیر اجرایی بخش هنرهای تجسمی پیش از قرائت اسامی برگزیدگان گفت: «افرادی که آثارشان به مسابقه و پویش هنری همت راه نیافته بود معترض هستند و ناراحت شده‌اند.» سوالی که مطرح می‌شود این است که چرا این مسئله از سوی مدیران اجرایی بخش‌های مختلف مسابقه و پویش هنری همت عنوان می‌شود؟ همیشه معترضان به سلیقه داوری در جشنواره‌ها حضور دارند اما اعتراض شرکت کنندگان که از سوی مسئولان تکرار شده و با دلجویی از معترضان همراه است، می‌تواند نشان از به حق بودن اعتراض آنان را داشته باشد.
محمد زنده‌نام که داوری دو بخش مختلف فیلم و فیلمنامه را بر عهده داشت هم از اعتراض شرکت کنندگان و کسانی که اثرشان در مسابقه پذیرفته نشده بود یاد کرد. آیا انتخاب هیأت داوران از میان اعضای انجمن‌ها کمکی به داوری سالم آثار می‌کند؟
آیا انتخاب داورهای درون انجمنی روی قضاوت آثار هنرمندانی که زیر مجموعه انجمن‌ها نیستند و آثارشان را به دبیرخانه‌ها ارسال کرده‌اند تأثیر گذاشته است؟
هنرمندانی در بخش فیلمنامه و عکاسی هم به آثار راه یافته در این بخش معترض بودند. عده‌ای چیدمان داوری متشکل از محمد زنده‌نام، محمدرضا مرادی و الهام معروفی در بخش فیلمنامه برایشان جای سوال بود و اشاره می‌کردند این چیدمان باعث تغییر در روند داوری و نادیده گرفتن بعضی از آثار شرکت کننده در مسابقه شده است. برخی از شرکت کنندگان رشته عکاسی که اثرشان حائز رتبه نشده بود به اسامی افرادی اشاره کردند که مدام در مسابقه‌ها به عنوان برگزیده تکرار و معرفی می‌شوند. آن‌ها معتقدند که این افراد با انجمن سینما و عکاسان خودمانی‌تر و نزدیک‌ترند برای همین حضور موفقی را از خود در جشنواره‌های این چنینی ارائه می‌کنند. عموماً در جشنواره ها افرادی که موفق به حضور یا کسب رتبه نمی‌شوند ناراضی و معترض هستند. اما این مسئله دلیل نمی‌شود که هر بخش از جشنواره افرادی را برای داوری برگزیند که سمت و سوی خاصی را ترجیح می‌دهند و حق دیگر شرکت کنندگانی که ممکن است با اثر یا خود آن‌ها زاویه داشته باشند را ضایع کند.
گویا مسابقه و پویش هنری همت بیشتر از این که یک مسابقه برای رقابت باشد به دور همی دوستانه‌ای شبیه بود و امیدواریم در سال‌های آینده برگزاری این رویداد شاهد کاستی‌ها از سوی انجمن فرهنگی هنری استان مرکزی نباشیم.
