شنبه ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۰  شماره ۱۴۱۶

دغدغه مدافع تعلیم وتربیت

دکتر حسین معافی

مدرس دانشگاه فرهنگیان اراک

از پدر گر غالب تن یافتیم/ از معلم جان روشن یافتیم
امروزه آموزش و تعلیم و تربیت جایگاه ویژه ای در بین مردم جهان دارد و معلمان همیشه و همه جا و در همه دوران ها از احترام بالایی بین مردم برخــوردار بوده اند. از بهترین امتیازات جامعه بشری هنر معلمی است. معلم با تعلیم و نشرِ علم، انسان ها را به سوی کمال و پیشرفت سوق می دهد و عشق و ایمان را بر لوح جان و ضمیر پاک انسان ها ثبت می کند و ندای فطرت را در فضای عالم طنین انداز می گرداند. در حقیقت تمام ترقیات و کمالات انسان ها مدیون معلم است. اساساً تعلیم و تعلم از نعمت های خداوند متعال است که اول برای انبیاء و اولیا و سپس به دیگران ارزانی داشته است.
حضرت امیرمؤمنان علی علیه السلام احترام معلم را بر هر قشری از جامعه لازم می دانست و به مسلمانان سفارش می کرد که به پاس خدمات این گروه ارزشمند در هر مقامی که باشند، آنان را همانند پدر خود گرامی بدارند و در این زمینه فرمود: «قُمْ عَنْ مَجْلِسِکَ لاِبیکَ وَمُعَلِّمِکَ وَلَوْ کُنْتَ اَمیرا؛ به پاس گرامی داشت پدر و معلم خود به پا خیز! گرچه پادشاه باشی».
اگر چه بیش از یک سال است که شاهد تغییر و تحول در نظام های آموزشی با شیوع بیماری کرونا هستیم و به دنبال آن نقش معلمان نیز تغییراتی را داشته که این تغییرات مشکلاتی را برای معلمان به وجود آورده و آنها را در امر تدریس و آموزش با چالش ها و مسائلی روبه رو کرده است. اما اینگونه مسائل، دغدغه اصلی معلمان نیست و آنها سعی می کنند که خود را با شرایط موجود وفق دهند و آمادگی لازم را برای کسب تجارب جدید در فضای مجازی به دست آورند و در حداقل امکانات بهترین تدریس را داشته باشند. معلمان در زیست بوم جدید با چالش ها و فرصت های تازه ای مواجه هستند و کم نبودند معلمانی که در شرایط دشوار کرونایی با سخت کوشی و تلاش مضاعف و گاهاً خلق صحنه هایی بی بدیل از جان فشانی و ایثار خود آموزش را رها نکردند و در راه تعلیم و تربیت فرزندان این سرزمین، چیزی کم نگذاشتند.
آنچه که سالهاست توسط معلمان فریاد زده می شود شأن و جایگاه معلمی در جامعه است که روز به روز در حال کم رنگ شدن است و این امر در نهایت باعث شده که سطح سواد علمی و یادگیری کاهش یابد و مشکلات زیادی را در جامعه به وجود آورد چرا که برخی از محققان اعتقاد دارند ریشه بسیاری از مشکلات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی را باید در آموزش و پرورش جست و جو کرد.
در دهه های گذشته خیلی از دانش آموزان دوست داشتند در آینده معلم شوند و شغل معلمی را انتخاب کنند و یا اینکه فرزندان معلمان تمایل داشتند که شغل والدین خود را ادامه دهند ولی متأسفانه امروزه این طور نیست و این مصادیق نشان از کاهش ارزش و احترام کار معلمی و وضع نامناسب معیشت معلمان در جامعه است.
افسران سپاه پیشرفت باید اولاً مورد حمایت واقعی و پشتیبانی فرماندهان باشند و ثانیاً مقبولیت بین سربازان داشته و ثالثاً از امکانات و تجهیزات کافی و مدرن برخوردار باشند تا بتوانند با جهل، نادانی و تاریکی مبارزه کنند و قله های پیشرفت و ترقی را فتح نمایند.
طبق نمودار زیر که رتبه بندی ۳۵ کشور برتر را از نظر ارزش و احترام کار معلمی در سال ۲۰۱۸ نشان می دهد، متأسفانه کشور ایران علیرغم آموزه های دینی، هیچ جایگاهی در این رتبه بندی ندارد در حالیکه بسیاری از کشورهای همسایه ایران در این نمودار قرار دارند. کشورهای چین، مالزی، تایوان و اندونزی رتبه های اول تا چهارم را به خود اختصاص داده اند.

آنچه باعث دغدغه اصلی معلمان است دیدگاه مسئولین و متولیان نظام آموزش و پرورش کشور است که باید تغییر کند و یک نگاه ویژه ای به شأن و جایگاه معلمی و فرهنگیان شاغل و بازنشسته داشته باشند و بحث معیشت آنها را بهبود بخشند. شاید اجرای کامل رتبه بندی معلمان که قرار است در سال جاری محقق شود، راهکاری برای حل این معضل باشد تا هم ارزش، اعتبار و جایگاه فرهنگیان ارتقاء یابد و هم بحث معیشت آنها مرتفع شود و هم پویایی و نشاط در سیستم آموزشی کشور به جریان افتد.
انتخاب و گزینش معلمان توانمند و علاقه مند از نکات مهمی است که باید مورد توجه جدی قرار گیرد. اکنون که جذب معلمان توسط دانشگاه فرهنگیان و همچنین طبق ماده ۲۸ صورت می پذیرد دارای ایرادات و انتقاداتی است که بیشتر به نحوه آموزش و نبود اعضای هیأت علمی کافی و متخصص و کمبود امکانات، تجهیزات و …. در این دانشگاه برمی گردد. پس نقش دانشگاه فرهنگیان نیز در آموزش و تربیت معلمان آینده بسیار مهم و حیاتی است که جا دارد به این موضوع نیز به صورت جدی پرداخته شود.
علاوه بر دغدغه های ذکر شده می توان به چالش های زیر در مورد آینده آموزش های ترکیبی(حضوری + مجازی) به صورت کلی و خلاصه اشاره کرد:
– آسیب های روحی، روانی و جسمانی استفاده از فضای مجازی برای فراگیران
-نبود زیر ساخت ها و ابزار و فناوری های لازم برای آموزش های الکترونیکی در روستاهای دور افتاده
-کاهش یادگیری در دانش آموزان و ترک تحصیل آنها
-کم رنگ شدن عدالت آموزشی در کشور
-عدم آموزش های لازم و ضروری برای والدین در تدریس های مجازی
-جبهه گیری و مقاومت برخی معلمان در برابر تغییرات در حوزه آموزش
-عدم تغییر در برنامه های درسی و محتوی های آموزشی
-نبود آموزش ها و کلاس های ضمن خدمت متناسب با آموزش های الکترونیکی
-استفاده از ارزشیابی های سنتی با وجود تغییر در آموزش ها
-کسب رتبه ها و نمرات غیر واقعی برای فراگیران
-عدم هماهنگی بین اولیاء و معلمان در امر آموزش
– مغفول ماندن ساحت های شش گانه تربیتی و امور پرورشی
-ناهماهنگی بین محتوی های تولید شده فراوانی که در اختیار فراگیران قرار می گیرد
-نداشتن سواد رسانه ای کافی برای اولیاء و دانش آموزان
– نداشتن مشارکت لازم بین اولیاء و مدرسه
– دخالت های اولیاء در امر آموزش و تربیت مدرسه ای
– مقایسه دانش آموزان با یکدیگر بدون در نظر گرفتن تفاوت های فردی و شرایط یادگیری آن ها