دوشنبه ۲ دی ماه ۱۳۹۸   شماره ۱۲۰۰

وقایع استان بررسی می کند؛ مصرف قرص های شب امتحانی چه تاثیری در میزان آمار اعتیاد دانشجویان دارد؟

دروازه ورود

نرخ اعتیاد دانشجویی در استان دو و نیم درصد و اعتیاد دانش آموزی نیم درصد نسبت به سال گذشته افزایش پیدا کرده است

خوابگاه های دانشجویی به مکان مناسبی برای تبلیغات مصرف قرص های شب امتحانی تبدیل شده است

دستگاه های متولی در حوزه اعتیاد کم کاری خود را به هم مرزی با کشور افغانستان ربط ندهند

ادعای آموزش و پرورش مبنی بر عدم وجود محصل معتاد در مدارس غلط است

سیتستم آموزشی دانشگاه ها برای دانشجویان استرس زا است

کوروش دیباج

صفحات ورق را می زند، حوصله ندارد و با انبوهی از جزوه های کپی شده که گاهی اوقات ترتیب صفحات آن به هم خورده مواجه می شود، نهایت دو هفته فرصت دارد که تمامی این جزوات را بخواند، قهوه و میل کردن خوراکی های کافئین دار هم در برابر انبوهی از جزوات و کتاب های مطالعه نشده پاسخگو نیست، به یاد صحبت یکی از هم دانشگاهی هایش درباره قرص های شب امتحان می افتد که تمرکز را بیشتر و میل به خواب فرد را کمتر می کند. هر چند براساس نظرات کارشناسان و متولیان حوزه اعتیاد کشور، در حال حاضر گل و شیشه با بیشترین اقبال از سوی مصرف‌کنندگان مواد مخدر مواجه هستند، ولی به گفته اکثر این افراد دروازه ورود دانشجویان به اعتیاد، مصرف قرص ریتالین است که متاسفانه با تبلیغات غلطی که در جمع های دانشجویی درخصوص آن صورت می گیرد، شاهد مصرف این قرص ها در بین دانشجویان بالاخص در ایام امتحانات هستیم.

ریتالین در صدر مصرف مواد مخدر برای دانشجویان قرار دارد
معاون کل وزارت بهداشت با اشاره به عوارض مصرف خودسرانه ریتالین، گفت: مطالعات در داخل کشور نشان می‌دهد مصرف ریتالین در بین برخی از بعد از الکل، مواد خانواده حشیش، تریاک و ترامادول رتبه پنجم را به خود اختصاص می دهد .
دکتر ایرج حریرچی افزود: ریتالین دارویی است که توسط نوجوانان و جوانان بویژه محصلین و دانشجویان در شب‌های امتحان و به ‌طور عمده جهت بهبود تمرکز و کاهش خواب مورد استفاده قرار می‌گیرد .

افزایش ۵۰ درصدی فروش ریتالین در ایام امتحانات
وی با بیان اینکه گزارشاتی وجود دارد که نشان می‌دهد، فروش این دارو در زمان برگزاری امتحانات تا ۵۰ درصد افزایش می‌یابد، افزود: یکی از علل شیوع قابل توجه مصرف این دارو عدم اطلاع از عوارض جانبی آن است. عوارضی از قبیل تهوع و استفراغ، بی‌اشتهایی، بی‌خوابی، افزایش اضطراب، احساس سرگیجه و سردرد، خارش و جوش‌های پوست و در مواردی بروز حالت‌های روان‌پریشی از عوارض مصرف ریتالین است. عوارض مصرف طولانی مدت ریتالین یا مقدار زیاد و خود سرانه آن می‌تواند از این هم خطرناک‌تر باشد و حتی موجب مرگ در نوجوانان و جوانان ‌شود. از طرفی ریتالین در موارد مصرف خودسرانه، پتانسیل بالای اعتیادآوری دارد .
حریرچی افزود: فروش ریتالین برای درمان اختلال بیش فعالی و کم توجهی و به‌طور کلی مصارف پزشکی، با نسخه پزشک است و معمولا در داروخانه‌های منتخب و با تشکیل پرونده به بیمار ارائه می‌شود. اما متاسفانه همچون بعضی از داروهای دیگر که قابلیت سوء‌مصرف دارند، از تعداد معدودی داروخانه‌ها نشت کرده و به ویژه در فصول برگزاری امتحانات به دلیل افزایش تقاضا، در دسترس نوجوانان و جوانان قرار می‌گیرد.
یکی از دانشجویان دانشگاه اراک از شب‌های امتحان و فضای حاکم بر آن گفت: به دلیل کمبود وقت و حجم بالای دروس همیشه استرس داریم، خواب و استراحت کم می‌شود و مسلما گاهی ذهن هم کم می‌آورد و دیگر قهوه، چای و مواد مغذی برای بیدار ماندن و تمرکز کافی نیست.

خوابگاه های دانشجویی مکان مناسب برای تبلیغات مصرف قرص های شب امتحان
وی ادامه داد: در ایام امتحانات از سوی برخی از دانشجویان تبلیغاتی درباره قرص‌هایی می‌شود که با خوردن آن، ذهن تا صبح بدون خستگی بیدار می‌ماند. شخصاً از ترس اینکه این قرص‌ها مخدر باشند استفاده نمی‌کنم ولی دانشجویانی را می‌شناسم که از این قرص‌ها در شب امتحان مصرف می‌کنند و البته تاکنون لب به سیگار هم نزده‌اند چه رسد به مواد مخدر.
دانشجوی دیگری که تمایل به رسانه ای کردن اسم خود ندارد با بیان اینکه اکثر دانشجویان از اعتیاد آور بودن این قرص‌ها اطلاع دارند گفت: نمی‌دانم نمره برای برخی از دانشجویان چه ارزشی دارد که حاضر هستند برای یک بار هم که شده این قرص‌ها را امتحان کنند. به عنوان مثال یکی از دوستانم که درسش هم بد نیست به دلیل تداخل دو درس تخصصی، از این داروها مصرف کرد و البته دچار خارش شدید پوست شد.
اخوان، صاحب یکی از داروخانه‌های اراک با بیان اینکه این داروها بدون نسخه پزشک به هیچ فردی داده نمی‌شود، گفت: متاسفانه در ایام امتحانات شاهد افزایش مراجعه دانشجویان برای تهیه دارو و قرصی که بتواند آنها را بیشتر بیدار نگه دارد یا از خستگی ذهن بکاهد به داروخانه‌ها هستیم و حتی بعضی مواقع با نسخه‌های جعلی مواجه می‌شویم.

تاکنون هیچ گزارشی مبنی بر فــروش قرص های ریتالین در داروخانه های استان نشده است
برای بررسی نظارت دقیق بر داروخانه های استان در این حوزه، موضوع را از دکتر سید محمد جمالیان، رییس دانشگاه علوم پزشکی اراک، جویا شدم، او در پاسخ گفت: خوشبختانه تا کنون هیچ گزارشی مبنی بر فروش این قرص در داروخانه استان به ما گزارش نشده است و این نکته را باید متذکر شد که فروش ریتالین در همه داروخانه ها صورت نمی گیرد و تنها تعداد اندکی از داروخانه ها آنرا به فروش می رسانند. در شهرستان اراک این قرص فقط در یکی از بیمارستان ها با ارائه نسخه پزشک متخصص بصورت محدود عرضه می شود. در سایر شهرستان های استان هم این دارو به صورت محدود و فقط تــوسط داروخانه های مراکز دولتی به فروش می رسد.

بازار سیاه در فروش این قرص ها نقش دارد
وی دلیل در دسترس قرار گرفتن این دارو را بازار سیاه این دارو همچون ناصر خسرو و… دانست و در ادامه بیان کرد: متاسفانه این بازار آزار در همه استان ها وجود ندارد ولی معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی اراک تمام سعی و تلاش خود را کرده که با این بازار سیاه مبارزه کند و حتی فروش اینترنتی داروها را ممنوع کرده و با وجود اینکه نظارت بر عطاری ها جز وظیفه ذاتی دانشگاه علوم پزشکی و معاونت غذا و دارو نیست در استان بر کلیه عطاری های استان و فروش داروها توسط آنان نظارت جدی صورت می گیرد.
برای بررسی علل روانی مصرف قرص های شب امتحان توسط دانشجویان نظر محمد مرادی، روانشناس بالینی را جویا شدم، وی با بیان اینکه اعتیاد را نمی‌توان تفکیک کرد، گفت: همان کودکی که در خانواده بر اساس سبک غلط تربیتی، رشد پیدا می‌کند وارد مدرسه، سپس دانشگاه و بعد از آن وارد محیط کار می‌شود پس نمی‌توان اعتیاد را به محیط کار، اعتیاد در دانشگاه و اعتیاد در مدرسه تفکیک کرد.

ادعای آموزش و پرورش مبنی بر عدم وجود محصل معتاد غلط است
وی ادامه داد: اعتیاد یک بیماری است که به علل مختلف شکل می‌گیرد حال اینکه فرد معتاد در موقعیت خانواده، مدرسه، دانشگاه یا محیط کار قرار دارد؛ لذا از برخی مسئولان دانشگاه که در برابر آمار دانشجویان معتاد و مصرف قرص‌های اعتیاد آور در دانشگاه واکنش نشان می‌دهند و عنوان می‌کنند نرخ شیوع اعتیاد در قشر دانشگاهی پایین است و از طرفی از آموزش‌وپرورش که مدعی می‌شود محصل معتاد نداریم، باید پرسید پس معتادان کشور که سن اصلی آنها بین ۱۴ تا ۲۰سال است کجا تحصیل می‌کنند؟
وی ادامه داد: چرخه قاچاق برای هر گروه از مخاطبان خود، یک ماده مخدر مجزا، معرفی می‌کند. درواقع چرخه قاچاق مواد مخدر را بازاریابی و نیاز سنجی می‌کند که مثلاً چه نوع ماده مخدری برای زن خانه‌دار، مرد کارمند، کارگر کارخانه و دانشجو مناسب است و جواب نیازهای آنها را می‌دهد و از طرفی هم این ماده مشکل حمل و مصرف نداشته باشد.
این مدرس دانشگاه با بیان اینکه چرخه قاچاق مواد مخدر برای محیط دانشگاهی، مواد مخدر لوکس و خاص معرفی می‌کند، گفت: ماده مخدری که دانشجو مصرف می‌کند با ماده مخدری که یک کارتن خواب مصرف می‌کند متفاوت است. این مواد لوکس جز مواد اعتیاد آور مجاز محسوب می‌شوند زیرا چرخه قاچاق نمی‌تواند بطور مستقیم با قشر دانشجو ارتباط تنگاتنگ برقرار کند.
مرادی تصریح کرد: مواد مجاز اعتیاد آور شامل قرص‌ها و داروهایی است که در شکل مجاز در داروخانه‌ها و با نسخه عرضه می‌شود، شاخص‌ترین این داروها در کشور ما قرص «ریتالین» است، این قرص اولین بار برای درمان اختلال بیش فعالی یا «ADHD» که به اختلال کم توجهی و کم تمرکزی معروف است تجویز شد، دوز تجویزی این دارو بستگی به میزان بیش فعالی دارد.
وی ادامه داد: پزشکان برای بیمارانی که دچار حمله‌های خواب هستند این دارو را تجویز می‌کنند پس قرص ریتالین فقط برای این دو گروه تجویز می‌شود عوارض مصرف این دارو برای فرد عادی شبیه به آمفتامین و شیشه است به نحوی که فرد را ساعات بیشتری بیدار نگه می‌دارد.
این مدرس دانشگاه مطرح کرد: فقط پزشکان و متخصصان اعصاب و روان می‌توانند قرص ریتالین را تجویز کنند و جزو داروهای خاص روانپزشکی طبقه بندی می‌شود، حتی پزشکان عمومی هم نمی‌توانند این دارو را تجویز کنند ولی متاسفانه در کشور ما طبق آمار غیر رسمی، ریتالین و ترامادول جزو داروهای پر مصرف است یعنی پزشک تجویز نمی‌کند ولی خرید و فروش آن بسیار بالا است.
مرادی ادامه داد: این قرص‌ها اعتیاد آوری بسیار شدیدی دارند و در گروه محرک‌ها طبقه بندی می‌شوند، یعنی دانشجو بعد از مصرف از شب تا صبح بیدار می‌ماند و بدن به همین سبک عادت می‌کند و در شب‌های غیر امتحان نیز دچار اختلال می‌شود و در نهایت پدیده اعتیاد شکل می‌گیرد و از آنجایی که علایم این قرص‌ها زود از بین می‌رود و از طرفی بدن تمایل به مصرف بیشتر پیدا می‌کند معمولاً فرد به سمت مصرف ماده مخدر شیشه کشیده می‌شود یعنی از مصرف ریتالین به مصرف تریاک نمی‌رسیم چون این مواد از یک خانواده نیستند پس فرد مصرف ریتالین در اکثر مواقع به مصرف شیشه و کوکائین سوق داده می‌شود زیرا از یک گروه ماده مخدر هستند.
وی ادامه داد: در اثر مصرف این قرص، مصرف سیگار به شدت افزایش پیدا می‌کند، دانشجو با مصرف این قرص تبدیل به یک فرد سیگاری می‌شود که تمایل به مصرف مواد مخدر دیگری هم دارد. این قرص تمام علائم اعتیاد را دارد و به نام ماده مخدر دانشجویی شناخته می‌شود.
این مدرس دانشگاه گفت: ماده مخدر دیگری که بین دانشجویان شیوع دارد قرص «ترامادول» از خانواده مرفین است و علائم نئشگی دارد. این دارو در موارد جنسی هم که دانشجویان به نوعی درگیر آن هستند استفاده می‌شود اما در شب‌های امتحان برای بیدار ماندن ذهن مصرف بیشتری پیدا می‌کند.
وی ادامه داد: به این گروه از معتادان، «قرصی» گفته می‌شود یعنی این افراد، مواد مخدر مصرف نکرده و حتی اکثر آنها سیگار هم نمی‌کشند و به شدت اعتماد به نفس کاذب دارند و وقتی به آنها گفته می‌شود دچار اعتیاد شده‌اید باور نمی‌کنند، توجیه مصرف قرص در این معتادان بسیار زیاد است و از طرفی به اعتیاد خود باور ندارند و از همه مهمتر اینکه این دسته از معتادان اقدام به درمان نمی‌کنند و زمانی که به سمت مواد مخدر دیگر مانند شیشه کشیده شدند تازه وارد چرخه درمان می‌شوند.

دستگاه های متولی در حوزه اعتیاد کم کاری خود را به هم مرزی با کشور افغانستان ربط ندهند.
مرادی با بیان اینکه آمار اعتیاد دانشجویی شدیداً رو به افزایش است، گفت: میزان اعتیاد پذیری یک جامعه به عدم نشاط، نارضایتی، ترس از آینده و اضطراب‌های کودکی برمی‌گردد، بر این اساس نباید علت افزایش اعتیاد در جامعه را هم مرزی بودن با کشور افغانستان عنوان کرد، چرا که این جمله جلسه‌ای است نه واقعی.

دلیل اعتیاد دانشجویی را باید در عدم وجود زیر ساخت های تفریحی و اوقات فراغت جوانان دنبال کرد
این مدرس دانشگاه تصریح کرد: از دانشجویی که تنها دلخوشی‌اش در گرانی‌های اقتصادی وقت گذرانی در فضای مجازی است و این لذت هم از او گرفته می‌شود نباید انتظار بیشتری داشت، پس وقتی شاهد بالا رفتن تنش‌های اجتماعی هستیم یعنی نشاط، امید، عشق به زندگی، انگیزه، کاهش پیدا کرده است.
وی ادامه داد: افزایش آمار اعتیاد در وهله اول در نوجوانان و سپس در جوانان نسبت به سایر گروه سنی جامعه بیشتر است این نکته را باید در نظر داشت که اعتیاد در جوانی بروز پیدا می‌کند اما در نوجوانی شکل می‌گیرد، بروز اعتیاد با شکل گیری اعتیاد خیلی فرق دارد و این دو مفهوم جدا هستند.

سیستم آموزشی دانشگاه ها استرس زا برای دانشجویان است
مرادی گفت: سیستم آموزشی دانشگاه بر سه اصل حفظ کردن، امتحان دادن و فراموش کردن، شکل گرفته است، این سیستم به دانشجو یاد می‌دهد با کتاب ارتباط نگیرد و به جزوه روی بیاورد و در نتیجه سطح فکر دانشجو به شدت کاهش می‌یابد و فردی که دید سطحی دارد تمایل بیشتری به مصرف مواد مخدر نشان می‌دهد چون لذت‌های آنی و زودگذر را ترجیح می‌دهد این سیستم آموزشی به شدت استرس دانشجو را با گرفتن آزمون یک‌باره که ملاک همه چیز است از یک ترم تحصیلی بالا می‌برد به همین دلیل دانشجو دست به انواع تقلب و… می‌زند.
این مدرس دانشگاه با اشاره به اینکه انگیزه تحصیلی در بین دانشجویان پایین آمده است، گفت: دانشجو در طول ترم درس نمی‌خواند و دل خوش می‌کند به جزوه شب امتحان، دانشجویی که تربیت غلط دارد برای شب بیداری به قرص‌ روی می‌آورد درواقع این قشر خودشان به خودشان لطمه می‌زنند چون این داروها را به هم تعارف می‌‌کنند.
مرادی تصریح کرد: با مصرف این قرص‌ها نظم بدن بهم می‌ریزد و اولین واکنش، خستگی و اضطراب است یعنی نه تنها بیدار ماندن‌ها اثری ندارد بلکه بدن شروع می‌کند به دفاع کردن. تمام اختلالات روانی ناشی از دفاع بدن، از یک عامل بیرونی ریشه می‌گیرد اما پس از گرفتاری به این مواد، بدن به حالت خاموشی می‌رود و سطح هوشیاری با مصرف ریتالین به صورت کاذب بالا می‌رود و این تمرکز دائمی نیست.
این مدرس دانشگاه گفت: دانشگاه باید زمینه را برای خالی کردن انرژی دانشجو فراهم کند در حالی که دانشگاه امروز ما بیشتر شبیه به یک مدرسه بزرگ است یعنی فعالیتی خاص‌تر از مدرسه در دانشگاه‌ها اتفاق نمی‌افتد.
وی ادامه داد: فرد در مرحله دانشجویی به کارآمدی و در مرحله مدرسه به هویت فکر می‌کند به همین دلیل فعالیت در تشکل‌ها و سمن‌ها در دوره دانشجویی جدی می‌شود اما وقتی هویت فرد در مدرسه شکل نگرفته است نمی‌توان چنین انتظاری در سن دانشجویی از او داشت.
این روانشناس بالینی گفت: اگر انرژی دانشجو در دانشگاه خالی نشود فرد دچار بحران می‌شود و کارآمدی خودش را از دست می‌دهد، روش‌های پیشگیری از اعتیاد در محیط‌های دانشگاهی کشورهای توسعه یافته بسیار جذاب و اجتماع محور است یعنی فرد برای دغدغه خودش برنامه‌ریزی و اجرا می‌کند و در نهایت توانمند می‌شود.

پیشگیری از اعتیاد دانشجویی با سخنرانی و برگزاری کارگاه آموزشی صورت نمی گیرد
مرادی در پایان بیان کرد: برای پیشگیری از اعتیاد دانشجویی نمی‌توان استاد دعوت کرد و سخنرانی کرد اثربخشی این روش صفر است، دیدن مواد مخدر و اطلاع از عوارض آن دلیل نمی‌شود که فرد مواد مخدر مصرف نکند به عنوان مثال همه می‌دانند عدم تحرک و مصرف مواد مخدر برای سلامتی ضرر دارد، ولی اینکه چرا اکثر افراد به این دانش عمل نمی‌کنند بر می‌گردد به ارجحیت نیاز بر دانسته‌ها.
همانگونه که در سخنان مردای عنوان شد، نمی توان از اعتیاد دانش آموزی که ریشه در علل بسیار متنوع و مختلفی دارد نیز غافل شد. مصرف مواد مخدر توسط دانش آموزان باعث ابتلای آنان به اعتیاد می شود و چنین دانش آموزی با ورود به دانشگاه اعتیاد را با تمام آسیب هایش به دانشگاه می برد.
به گفته نادر منصورکیایی، مدیرکل دفتر مراقبت در برابر آسیب های اجتماعی، بر اساس گزارش سامانه پایش و مدیریت آسیب‌های اجتماعی دانش آموزان، یکی از رفتارهای پرخطر در این قشر، گرایش به مصرف داروهایی چون ریتالین و ترامادول است. وی با بیان اینکه خانواده‌ها در همه زمان‌ها و موقعیت‌ها باید نسبت به گرایش فرزندان به این داروها، حساس و مراقب باشند تاکید کرد: اما در عین حال توصیه می‌شود که در فصل امتحانات و کنکور، خانواده ها از فرزندانشان مراقبت بیشتری داشته باشند.

نرخ اعتیاد دانشجویی در استان ۲٫۵ درصد نسبت به سال گذشته افزایش پیدا کرده است
نحوه نظارت و عملکرد ستاد مبارزه با مواد مخدر در حوزه اعتیاد دانشجویی سوال دیگری است که برای یافتن پاسخ آن وارد گفتگو با احمد ملک حسینی، دبیر شورای هماهنگی ستاد مبارزه با مواد مخدر استان مرکزی می شوم، وی با اشاره به اینکه نرخ اعتیاد دانش آموزی در استان ۲٫۱ درصد است، گفت: نرخ اعتیاد دانشجویی بر اساس آخرین شیوع شناسی اعتیاد که در سال گذشته صورت گرفت، ۶٫۴ درصد اعلام شده است که متاسفانه در نرخ اعتیاد دانشجویی ۲٫۵ درصد و در نرخ اعتیاد دانش آموزی نیم درصد افزایش داشته ایم. طی بررسی ها و تحقیقاتی که صورت گرفته بیشترین ماده مخدر مصرفی در میان دانشجویان علاوه بر گل، قرص ریتالین است و طی آخرین گزارشات دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد و دکتری بیشترین مقاطع تحصیلی هستند که قرص های شب امتحان را مصرف می کنند.