حذفِ آگاهانه

سه شنبه ۲۴ مرداد ۹۶ شماره ۶۵۵

سرمقاله

سمیه انصاری فر

در چهارماه گذشته ۲۹ فقره خودکشی در استان مرکزی به وقوع پیوسته که با توجه به وقوع ۱۷ فقره خودکشی در مدت مشابه سال قبل افزایش ۷۱ درصدی این معضل را شاهد هستیم. این آماری است که به تازگی از سوی سردار کیومرث عزیزی فرمانده انتظامی استان مرکزی عنوان شد و البته وی تاکید کرد که این مسئله باید توسط نهادهای مرتبط مورد بررسی قرار گرفته و راهکار موثر ارائه شود. براساس تعریف سازمان بهداشت جهانی اقدام به خودکشی عملی است که در آن شخص آگاهانه و بدون مداخله دیگران به خود آسیب می زند. هدف اقدام کننده خودکشی، تحقق تغییرات مورد انتظار خود است. خودکشی و اقدام به آن در اجلاس سازمان بهداشت جهانی در سال ۱۹۹۶ به عنوان یک چالش مهم بهداشت عمومی و رفتاری ضداجتماعی اعلام گردید. درجامعه شناسی خودکشی ابعاد مختلفی دارد. دورکیم یکی از جامعه شناسانی است که در این خصوص نظریه های متفاوتی دارد و کتابی با این عنوان نیز تالیف کرده است. از نظر وی چهار نوع خودکشی وجود دارد. خودکشی «خودمدارانه»: در این نوع خودکشی، رابطه فرد با جامعه و محیط بسیار ضعیف و کمرنگ بوده و فرد در بافت جامعه حضور چشمگیری ندارد و منزوی گشته است. بسیاری از خودکشی های جوامع غربی از این نوع خودکشی هستند. خودکشی «ایثار گرانه»: این نوع خودکشی نقطه مقابل خودکشی «خودمدارانه» است. یعنی فرد وابستگی بسیار زیادی به جامعه داشته و خودکشی را نوعی «خدمت» برای پیشبرد اهداف کل جامعه تصور می کند.این افراد خودکشی را وظیفه خود می دانند. خودکشی زنان پس از فوت همسر، خودکشی افراد قبیله پس از فوت رئیس قبیله، خودکشی های مذهبی در ژاپن و غیره از این نوع خودکشی هاست.
خودکشی «بی قانون»: این نوع خودکشی در شرایطی اجتماعی رخ می دهد که استانداردها، ضوابط و ارزشهای اجتماعی فروریخته و عدم ثبات اجتماعی فراگیر می شود مانند اختلال در تقسیم کار اجتماعی، رکود اقتصادی و …
خودکشی«تقدیر و جبرگرایانه»: این نوع خودکشی در شرایطی رخ می دهد که فشار ضوابط، قوانینی و ارزشهای اجتماعی آنچنان سنگینی می کند که فرد خود را اسیر آنها تصور کرده و راه نجاتی جز خودکشی پیدا نمی کند.
شاید بتوان خودکشی های ناشی از نوع سوم را یکی از علل خودکشی ها در جامعه امروز ایران داسنت. خودکشی هایی که اغلب ناشی از فشارهای اقتصادی و تبعات آن است. انواع روشهای رایج خودکشی به این شرح است که به فراخور جفرافیا وفرهنگها متفاوت است. دار زدن خود، مسمومیت با قرص برنج و اسلحه گرم. البته اعتقاد بر این است که این تفاوت‌ها تا حدودی ناشی از دسترس بودن روش‌های مختلف می باشد.
آنچه از آمار در جامعه ما منتج می شود این است که این پدیده در کشور رو به افزایش است. شایع ترین دلیل خودکشی ها گسترش یاس و ناامیدی در سطح جامعه است. فرقی هم ندارد که این ناامیدی از دل اجتماع بجوشد یا از دل خانواده!
طبق آخرین آمار منتشر شده از میزان خودکشی بین سال های ۶۳ تا ۹۱ استان مرکزی در پایین ترین رده های اقدام به خودکشی در میان زنان و در رده های میانی اقدام به خودکشی در میان مردان قرار دارد؛ ولی به نظر می رسد با افزایش آمارها در سال های اخیر این رتبه ها تغییر کرده باشد. آنچه در این میان مهم است این است که دیگر خودکشی پدیده غیرقابل انکاری نیست و هم اکنون از یک ناهنجاری به یک آسیب اجتماعی تبدیل شده است در واقع خودکشی سیر طبیعی خانواده و جامعه را بر هم می‌زند به همین دلیل باید این امر به‌ عنوان مسئله‌ای که به حد آسیب رسیده است مورد توجه قرار گیرد. تاکید بر آسیب شناسی علل خودکشی و راهکارهایی برای کاهش آن یک ضرورت است؛ هرچند به نظر می رسد در این خصوص تاکنون اقدام عملیاتی موثری نشده است. بی شک در جامعه ای که همیشه بحران های اقتصادی و فرهنگی وجود دارد این مسئله روز به روز افزایش خواهد یافت بنابراین اگر قرار است که این پدیده کاهش یابد باید به مسائل عمیقتری اهمیت داد و به راهکارهای کوتاه مدت و سطحی بسنده نکرد. در واقع ابراز نگرانی از این آسیب و تلاش برای کاهش آن قطعا یک امر ضروری است و باید نگاه مسئولان به آن تغییر کند و تنها به تحلیل آماری بسنده نشود بلکه پردازش دقیقی در این خصوص انجام شود. قطعا برنامه ریزی در این خصوص و سیاست گذاری در مورد آن به زمان طولانی نیاز دارد همانطور که خودکشی در سه دهه اخیر روند افزایشی داشته با برنامه دراز مدت می توان آن را کاهش داد. کافیست نگاهی به بحران های پیش روی افراد جامعه انداخت. جامعه ای که در زنجیره دنیای صنعتی و روابط سرمایه داری قرار دارد بی شک با افزایش چالش هایی از این دست رو به رو خواهد شد پس باید شرایط را برای افزایش امید به زندگی در کشور فراهم کرد تا سلامت و نشاط نیروهای انسانی تامین شود.