تئاتر یک عمل دموکراتیک است

یکشنبه ۷ آبان ۱۴۰۲  شماره ۱۷۶۰

وقایع استان در گفت و گو با مهدی محمدی کارگردان تئاتر و عضو هیات مدیره انجمن هنرهای نمایشی استان به بررسی رویکرد ها و برنامه های دوره جدید انجمن می پردازد

فاطمه چاپاری: اعضای دوره جدید انجمن تئاتر استان به تازگی معرفی شدند در بین اسامی نام مهدی محمدی کارگردان خوشنام تئاتر استان هم به چشم می خورد، محمدی از جمله هنرمندان دغدغه مندی است که به واسطه تجاربی که داشته به خوبی با فضای حاکم بر تئاتر کشور آشنا است و در گفت و گوهای قبلی خود به طور مکرر بر معضلات اساسی تئاتر استان اعم از نبود سالن و پلاتو، ضعف آموزش و مطالعه در بین اهالی تئاتر و لزوم ایجاد انتقادپذیزی در فضای تئاتر استان اشاره کرده است. وی دانش آموخته دانشگاه های تربیت مدرس و سوره تهران است و تاکنون در شهرهای مختلفی چون زادگاهش خمین، کاشان و تهران به کار تدریس بازیگری و کارگردانی مشغول بوده است. محمدی در جشنواره های بین المللی مختلفی در کشورهای هلند، گرجستان و ترکیه حضور داشته و در ده دوره حضور خود در جشنواره تئاتر بین المللی فجر، سه دوره کاندید جایزه کارگردانی در این جشنواره بوده است. در این گفت و گو به طور مفصل به بررسی نگاه و برنامه های وی در مدیریت جدید انجمن نمایش استان پرداخته ایم.

از مشکل همیشگی تئاتر استان؛ کمبود سالن و پلاتو شروع کنیم، برای حل این مشکل در دوره جدید انجمن چه برنامه ای خواهید داشت؟
به طور کلی در استان ما هنوز سالن و بلک باکس هایی ایجاد نشده که بتوان کارهای تازه و نویی مطابق با نیاز مخاطب امروز را روی صحنه برد، با این همه در شهرهایی مثل ساوه، دلیجان و تفرش سالن های خوبی در حال ساخت است و در اراک شهرداری سالن حرفه ای و بسیار مجهزی را ساخته که با مذاکراتی که در حال انجام است امیدواریم به زودی در اختیار انجمن هنرهای نمایشی و اهالی تئاتر استان قرار بگیرد. اما برای مثال شهرستان خمین سالن مناسبی برای تئاتر ندارد در واقع هنرمندان در یک سالن اجتماعات بزرگ تمرین می کنند. از همین رو در نظر داریم ابتدا نشستی با اعضا و روسای تمام انجمن های استان داشته باشیم و کاستی هایی که در این زمینه در نقاط مختلف استان وجود دارد را بررسی کنیم تا پس از آن راهکارهایی برای حل این مشکلات در نظر بگیریم. در این زمینه در برخی شهرها به شیوه کدخدامنشی اعتباراتی از صنایع و خیرین برای ایجاد سالن و پلاتوهای تئاتر جذب شده اما ممکن است در انجمنی این ظرفیت وجود نداشته باشد و لازم است کارها با یک برنامه ریزی جدی به شکل سازمان یافته تر و اداری در سطح استان  انجام شود. استان مرکزی پیشینه و ظرفیت خوبی در تئاتر دارد که در سال های اخیر و به ویژه تحت تاثیر شیوع کرونا رها شده و حضور پررنگی در سطح جشنواره های کشور نداشته ایم، اجرایی شدن برنامه های ما وابسته به میزان حمایت های اداره کل و اختیاراتی است که به اعضا داده خواهد شد. با توجه به اینکه انجمن تبدیل به موسسه شده و با انجمن های قبلی متفاوت است باید دید آیا این موسسه می تواند به فعالیت های صنفی هم ورود پیدا کند یا خیر؟

به جشنواره ها اشاره کردید، بسیاری از اهالی تئاتر نسبت به جشنواره ای شدن تئاتر استان نقد دارند، می خواستم رویکرد شما را در این زمینه بدانم؟
سال ها است جشنواره های استانی و به تبع آن مناطق و جشنواره فجر برای رونق دادن به اجراهای عمومی شرطی برای گروه های حاضر در جشنواره گذاشتند که بر اساس آن هر گروه قبل از برگزاری جشنواره برای مثال باید نمایش خود را در هفت شب برای عموم روی صحنه ببرد اما متاسفانه گروه های نمایشی که در دقیقه نود تصمیم به حضور در جشنواره ها می گیرند به طور فشرده و دو الی سه روز و بعضا بدون تماشاگران اقدام به اجرای عمومی نمایش می کنند  تا صرفا این شرط را اجرایی نمایند.
در واقع سیاست های کلان کشور که در ابتدا به منظور افزایش تولیدات نمایشی و رونق دادن به اجراهای عمومی نمایش به بهانه برگزاری جشنواره ها شکل گرفت در عمل نتایجی معکوسی را به همراه داشته، متاسفانه گروه های نمایشی اگر کارشان در جشنواره انتخاب نشود که به کلی قید اجرا را می زنند و گروه های منتخب هم به قدری درگیر تب و تاب جشنواره ها می شوند که اجرای بعد جشنواره را فراموش می کنند. اما به طور کلی تنها نمایش کودک و نمایش های طنز و سطحی ای که صرفا برای سرگرمی شکل گرفته اند در بین عموم مردم استان مخاطب دارند و در جامعه ما جایگاهی برای تئاتر عمیق و هنری تعریف نشده است.از همین رو در ابتدا باید با حمایت از گروه های نمایشی این جایگاه را به هنر عمیق برگردانیم.
انجمن های نمایشی باید برای گروه های باکیفیت خود از تهران بودجه بگیرند تا گروه ها بتوانند هزینه های تولید خود را به این واسطه تامین کنند و تنها در این صورت است که گروه های تئاتری توان تبلیغات گسترده تر برای کار خود را دخواهند داشت. به زعم من جشنواره تنها جایی است که اهالی هنر دور هم جمع می شوند تا چند روزی راجع به کارهای نمایشی خود با هم گفت و گو داشته باشند، حضور در جشنواره نباید به هدف اصلی گروه ها تبدیل شود.

شما در مصاحبه های قبلی خود به نقد پذیری گروه های نمایشی و تمایز گذاشتن بین نقد و تخریب اشاره کرده بودید برای ایجاد چنین فضایی در بین هنرجویان تئاتر در استان مرکزی چه راهکارهایی اتخاذ کرده اید؟
در وهله اول باید به آموزش این مساله در آموزشگاه ها و کارگاه های خصوصی بپردازیم من خودم در کلاس های دانشگاهی و غیر دانشگاهی فضای گفت و گو را ایجاد می کنم چرا که در ابتدا این من هستم که به عنوان یک مدرس باید این موضوع را به هنرجویانم آموزش دهم. تئاتر یک عمل دموکراتیک است که در طی آن ما می توانیم با هم حرف بزنیم، برابری داشته باشیم و نتیجه بگیریم. اما راهکار دیگر تشکیل کانون منتقدان از خبرگان و تحصیل کردگان هنر و تئاتر به منظور ایجاد نقدهای زیبایی شناسانه، اجتماعی و روانکاوانه و .. از یک اثر نمایشی است. در گام های بعدی می توان جلسات و نشریات نقد را شکل داد و این باعث افزایش کیفیت کارهای نمایشی استان و افزایش مخاطبان یک اثر نمایشی خواهد شد.

نقد حرفه ای در گام اول مستلزم این است که اثر اجرا شده از کیفیت قابل قبولی برخوردار باشد در غیر این صورت آیا نقد حرفه ای یک اثر ابتدایی امکان پذیر است؟
نظر من این است هر اثری که روی صحنه می رود در هر سطحی که باشد به عنوان یک خلق هنری برای نقد قابل توجه است و می توان با توجه به کیفیت هر اثر، از درون نقدش کرد و حتی باعث ارتقا کیفی کار یک گروه نمایشی شد. تئاتر گفت و گو با تماشاگر است و نقد، بررسی کیفیت فنی یک اثر است که به واسطه آن می توان با یک گفت و گوی علمی و کاملا مسالمت آمیز یک گروه نمایشی را متقاعد کرد تا با مطالعه و کارهایی از این دست نسبت به ارتقای کیفی کار خود اقدام کند.

شما تاکید بسیاری بر آموزش دارید آیا در انجمن امکان ارائه آموزشات وجود دارد؟ در این زمینه چه برنامه هایی در نظر دارید؟
یکی از مواردی که من در نظر دارم و شاید آرمانی هم باشد این است که برای ارتقا سطح کیفی آثار باید یک مدرسه تئاتر در انجمن هنرهای نمایشی استان شکل بگیرد تا در آن با دعوت از اساتید مختلف در زمینه های مختلفی چون ادبیات نمایشی، بازیگری، حتی نمایش های آیینی، نمایش کودک و … به برگزاری دوره های کوتاه مدت با هزینه های معقول در شهرستان های مختلف استان در طول سال بپردازیم. من روی این موضوع تاکید ویژه ای دارم چرا که تا زمانی که مطالعه کافی وجود نداشته باشد و ما نسبت به اصول نمایش بی توجه باشیم، شاهد آثاری خواهیم بود که عجولانه و پرتنش تنها برای حضور در جشنواره ها آماده شده اند و حتی آثار در طول سالیان با اسامی مختلف تکرار می شود و متاسفانه ما از برخی استان ها که در حال حرکت به سمت تئاتر معاصر دنیا هستند، عقب هستیم.

کمبود مطالعه که به آن اشاره کردید به اذعان بسیاری از هنرمندان کاملا در فضای تئاتر استان محسوس است شما در گفت و گوهای پیشین خود به ایجاد ضرورت مطالعه برای گذشتن از این مانع اشاره کرده بودید، چگونه می توان این ضرورت را ایجاد کرد؟
درست مانند یک کودک که در ابتدا در برابر آموزش مقاومت می کند و بازی و استراحت را به مدرسه رفتن ترجیح می دهد یک هنرجو هم ممکن است در ابتدا در برابر آموزشات مقاومت نشان دهد و بیشتر سودای بازی روی صحنه نمایش را در سر بپروراند برای حل این معضل ابتدا اساتید باید ضرورت مطالعه را از درون گروه های نمایشی خود شروع کنند و به هنرجویان خود بقبولانند بدون مطالعه کاری که روی صحنه می رود چیزی جز یک سطحی نگری نیست این در حالی است که متاسفانه بسیاری از پیشکسوتان خود هم مطالعه ای ندارند چون احساس می کنند جایگاهشان را پیدا کرده اند و در نتیجه هر چقدر هم کتابخانه های بزرگی در شهر ایجاد شود میزان کتاب های مبادله شده محدود خواهد بود. از همین رو ما باید در انجمن با تمامی سرپرستان گروه های نمایشی استان و اساتید آموزشگاه ها و هنرستان های تئاتر جلساتی داشته باشیم و بخواهیم که ضرورت مطالعه را درون گروه های خود ایجاد کنند.