برگزاری مراسم قمه زنی در استان با وجود تاکید مراجع مبنی بر عدم اجرای آن /خودزنی

سه شنبه ۱۱ مهر ۹۶   شماره ۶۹۲

***

وقایع استان

سحر یاری

***

عزاداری برای سید و سالار شهیدان سنتــــی مهم است که در زنده نگاه داشتن دین و آموزه های آن تاثیر مهمی دارد؛ اما با وجود تمام تاکید بر این فرهنگ شیعی و شکل صحیح عزاداری ها همچنان برخی رسوم و عزاداری ها در این روزها مشاهده می شود که چیزی جز تقبیح چهره اسلام ندارد و عکس ها و فیلم هایی از آن همچنان معرف فرهنگ شیعه و نوع عزاداری در ایام محـــرم است که چهره رعب آوری از اسلام به جامعه بین المللی نشان می دهد و نوعی ضد تبلیغ برای دین اسلام است. همانطور که می دانیم در جای جای کشور ما و در میان اقوام و فرهنگ های مختلف برای سوگواری امام حسین (ع) و یارانش آداب و رسوم مختلفی چون نخل گردانی، علم گردانی، چغچغه زنی، گل مالی، تعزیه و… وجود دارد مراسمی که در کنار حزن، اندوه و ارادتش از جنبه های زیبایی شناسی و فرهنگی نیزبرخوردار است؛ اما در مقابل تمام این ها رسومی در ایران و برخی کشورهای مسلمان دیده می شود که نه زیبنده نام سالار شهیدان است و نه مورد تایید فرهنگ اسلامی. نمونه مورد توجه این نوع عزاداری ها قمه زنی است. نوعی از عزاداری که بارها و بارها در مورد قبح و منع آن صحبت شده است و حتی مراجع مختلف نیز در این خصوص فتوا داده اند؛ اما همچنان این رسم در برخی نقاط جهان اسلام و ایران در حال برگزاری است. در استان مرکزی نیز این سنت اشتباه و بدعت همچنان در برخی مناطق همچون هزاوه و سنجان برگزار می شود و حتی افراد از سایر مناطق برای شرکت در این مراسم حضور پیدا می کنند. مراسمی که جلوه های نازیبایی از عزاداری محرم را نشان می دهد. سر و صورت خونین قمه زنان جز وحشت و حتی بی احترامی به ساحت امام حسین (ع) چیزی بهمراه ندارد.
انجام دادن چنین اعمالی نه تنها از لحاظ انسانی و حتی سلامت جسم آسیب رسان است بلکه وهن و رعب را نیز بهمراه دارد و همچنین دستاویزی شده برای نشان دادن چهره خشنی از اسلام و بیشترین آسیب این نوع عزاداری از همین باب است. برای نمونه می توان عکس ها و فیلم هایی که در موتورهای جستجوگر از عزاداری عاشورا و شیعه وجود دارد را رصد کرد و دید که چطــور قمه زنی و صورت های خونین به عمد و نادرست نمادی از آن شده است. هر چند در دیگر ادیان نیز نمونه هایی از این نوع عزاداری ها دیده می شود مانند مصلوب کردن در مسیحیت و …؛ ولی مسئله این است که قمه زنی چقدر در راستای فلسفه عاشورا است؟ قمه یکی از ابزاری است که در کشور ما اگر در روزهای عادی سال مورد استفاده قرار بگیرد و یا در دست کسی دیده شود جرم محسوب می شود و بیشتر وسیله ای در دست اراذل و اوباش است؛ طبیعی است که چنین وسیله ای نمی تواند نماد درستی برای عزاداری باشد. در ادامه نگاهی داریم به تاریخچه برگزاری این مراسم و نظر فقهای مختلف در مورد آن:
از نظر تاریخی مسلم است که قمه زنی در قبل صفویه هیچ گونه سابقه ای نداشته است و تردیدها در آن است که آیا در زمان صفویه به وجود آمده است و یا اینکه بعد از صفویه و در زمان قاجاریه رواج یافته است؟ ؟بعضی از محققان بر این عقیده اند که قمه زنی در زمان صفویه آغاز شده به این صورت که در روز عاشورا سلاطین صفویه به بخشهای خاصی از افواج ارتش قزلباش خود که به گروه فدائیان قزلباش مشهور بودند دستور می دادند تا به طور منظم و دسته بندی شده، دسته های عزاداری راه بیاندازند. نصراله فلسفی در کتاب تاریخ شاه عباس کبیر که یکی از دقیقترین تواریخ است فوج فدائیان را چنین تشریح می کند: فدائیان قزلباش که همیشه سرشان به نشانه خدمت تراشیده بود در روز عاشورا شمشیر به دست بیرون می آمدند و تصورشان این بود که نوعی همدردی با اصحاب امام حسین داشته باشند. آنان می گفتن : در چنین روزی که امام حسین و اصحابش تیر می خورند پس ما هم این حالت را برای خودمان ایجاد می کنیم، یعنی نشان می دهیم که ما در راه امام حسین فدوی هستیم و حاضریم سرمان بریده شود و این شروع قمه زنی شد.
استاد یوسفی غروی در تاریخ نگاری عاشورا و تحریفات آن چنین می نویسد: این احتمال نیز وجود دارد که نخست این عمل از سوی صوفیان و درویشان انجام می گرفته است . چنانکه « پیترو دلاواله »یکی از سیاحان عصر شاه عباس اول می نویسد : « بسیاری از دراویش در کوچه های پر رفت و آمد شهر، تمام بدن خود تا گلو و حتی قسمتی از سر خود را در خمره هایی از گل پخته که در داخل زمین پنهان شده فرو می کنند بطوری که انسان تصور می کند واقعا مدفون شده اند و از طلوع تا غروب خورشید و حتی تا پاسی از شب گذشته به همین نحو باقی می مانند، جمعی دیگر در میدان ها وکوچه های مختلف و جلوی خانه های مردم برهنه و عریان در حالی که فقط با پارچه سیاه سترعورت کرده و تمام سر تا پای خود را با ماده ای سیاه و براق رنگ زده اند، حرکت می کنند. به همراه این اشخاص عده ای برهنه راه می روند که تمام بدن خود را به رنگ قرمز در آورده اند تا نشانی از خونهایی که به زمین ریخته و اعمال زشتی که آن روز نسبت به امام حسین (ع) انجام گرفته است، باشد و تمام این برای نشان دادن مراتب سوگواری و غم و اندوه آنان در عزای امام حسین ( ع) است. » اما برخی دیگر از محققان و تاریخ نگاران نیز بر این عقیده می باشند که قمه زنی مربوط به دوره قاجار بوده و در عصر صفویه وجود نداشته است. استاد رسول جعفریان در این باره می گوید: « پرسیده اند قمه زنی و سینه زنی از کجا شروع شده است؟ حقیقت این است که دو، سه احتمال هست. یک نظر جدی این است که بخش هایی از صورت های عزاداری از هند آمده است. تشیع در زمان صفوی به هند رفت و در برگشتش از بندر بوشهر و شیراز وارد ایران شد. در مورد لبنان هم همینطور است. یک عالم شیعه گفته یک عده ایرانی این جا آمدند و یک رسم و رسوم خاصی در عزاداری دارند که جلوی اینها باید گرفته شود. این عبارت مال اواخر زمان قاجار است. عزاداری ریشه اش از خود ائمه است؛ ولی شکل عزاداری عربها به گونه دیگری است. شکل عزاداری ایرانی ها بعدها به وجود آمد. راجع به سینه زنی و قمه زنی، تاریخش به بیشتر از اواخر قاجاریه نمی رسد. یکی از دلایل این است که فتاوایی که از علما داریم همه اش مال اواخر قاجاریه است و مطلقا در استفتائات قدیمی تر راجع به این نصی نداریم. این سیستم سینه زنی یا زنجیر زنی یا قمه زنی مطلقا در متون صفوی نیست. عزاداری ها معمولا در خانه ها بر پا می شد، به این صورت که روضه الشهداء را رو به روی خودشان می گذاشتند و از روی آن می خواندند.»
اما اگر بخواهیم به یک جمع بندی میان این دو نظریه دست یابیم باید گفت که ریشه های این گونه عزاداری ها از زمان صفویه نشات می گیرد؛ ولی نه بصورت کنونی، بلکه بصورت فردی و بسیار محــدود و بی ضابطه انجام می گرفته است و خاستگاه آن بیشتر در شهرهایی بوده است که در آن دراویش و صوفیان نفوذ بیشتری داشته اند.
به گزارش وقایع استان به نقل از تابناک، به دنبال پیروزی انقلاب اسلامی ایران، امام خمینی نیز مبارزاتی را با افراط گرایی در عزاداری پی گرفت و چهره‌هایی چون آیت الله محمدباقر صدر و شهید آیت الله مرتضی مطهری نیز در این زمینه گفتارهای صریحی داشتند. استاد مطهری در این باره در کتاب جاذبه و دافعه علی گفته است: «قمه زنی و بلند کردن طبل و شیپور از ارتودکس‌های قفقاز به ایران سرایت کرد و چون روحیه مردم برای پذیرش آن آمادگی داشت، همچون برق در همه جا دوید‌.» مقام معظم رهبری نیز درباره چنین اقداماتی در سال ۷۳ در جمع روحانیون صراحتا تاکید نمودند: «من حقیقتا هر چه فکر کردم دیدم نمی‌توانم این مطلب [قمه‌زدن] را که قطعا یک خلاف و یک بدعت است به اطلاع مردم عزیزمان نرسانم. این کار را نکنند. بنده راضی نیستم. اگر کسی تظاهر به این معنا کند که بخواهد قمه بزند من قلبا از او ناراضی‌ام. این را من جدا عرض می‌کنم. یک وقت بود در گوشه و کنار چند نفر دور هم جمع می‌شدند و دور از انظار عمومی مبادرت به قمه‌زنی می‌کردند و کارشان تظاهر، به این معنا که امروز هست، نبود. کسی هم به خوب و بد عملشان کار نداشت، چرا که در دایره محدودی انجام می‌شد. اما یک وقت بناست که چندهزار نفر ناگهان در خیابانی از خیابان‌های تهران یا قم یا شهرهای آذربایجان و یا شهرهای خراسان ظاهر شوند و با قمه و شمشیر برسر خودشان ضربه وارد کنند. این کار قطعاً خلاف است. امام حسین (علیه السلام) به این معنا راضی نیست. من نمی‌دانم کدام سلیقه‌هایی و از کجا این بدعت‌های عجیب و خلاف را وارد جوامع اسلامی و جامعه انقلابی ما می‌کنند‌.«آیت الله جوادی آملی(دام ظلّه)» نیز چنین نظری دارند: «چیزی که مایه وهن اسلام و پایه هتک حرمت عزاداری است جایز نیست، انتظــار می رود از قمه زنی و مانند آن پرهیز شود.» و همچنین «آیت الله بهجت(ره)» در مورد قمه زنی می گویند: «ازهرعملی که باعث وهن به تشیع می شود باید پرهیز نمود.» به هر روی آنچه مهم است این است که قمه زنی با هر نیتی که انجام شود در نهایت منجر به انحراف دین می شود در حالیکه ائمه(ع) برای جلوگیری از تحریف و انحراف دین قیام و مبارزه کردند.