بازخوانی وقایع سلطان آباد (اراک) در روزنامه وقایع اتفاقیه

دوشنبه ۸ خرداد ۹۶ شماره ۵۹۸
****
یوسف نیکفام
نویسنده و پژوهشگر
****
بخش هشتم
در شمارۀ بیست و یکم هفته نامه وقایع اتفاقیه چاپ شده در روز پنجشنبه بیست و ششم شعبان ۱۲۶۷ قمری، دربارۀ نتایج سفر ناصرالدین شاه به اصفهان در صفحۀ اول چنین درج شده است:«از اهتمام و انتظام دولت ابد مقرون، امور اردوی همایون به طوری منتظم و مضبوط است که در حرکت سلاطین سلف ولایات به این امنیت و رعایا به این رفاه و آسودگی نبوده اند. زیرا که در حرکت قشون از قراری که نوشته اند به زراعت و حاصل کسی مطلقاً ضرری نرسیده، سهل است اهالی هر ولایتی که موکب همایون اعلیحضرت پادشاهی تشریف فرما شده اند به سبب زیادتی معاملات قشون منتفع گردیده و کمال شکرگزاری دارند. بعد از حرکت موکب همایون از قزوین از راه عبدل آباد ساوه به طرف سلطان آباد تشریف برده و سه روز در آنجا توقف فرموده و از آنجا به سمت بروجرد نهضت فرموده در حصار که یکی از دهات خالصۀ کزاز است به جهت خوبی آب و هوا یک روز توقف فرموده و از آنجا به بروجرد در نهم ماه حال تشریف فرما شده در باغ شاه نزول اجلال ارزانی داشته اند…» این خبر نیز اشاره به مسافرت اول ناصرالدین شاه قاجار در دوازدهم شعبان ۱۲۶۷ هجری(خرداد ۱۲۳۰ خورشیدی) به سلطان آباد دارد. جالب آنکه در این خبر چنین گزارش شده که حرکت موکب شاهی به نوعی باعث رونق معاملات و رضایت زارعان و اهالی شده است. باید پرسید آیا اگر خلاف این بوده، نویسنده جرأت نگارش ضررها و پایمال شدن حقوق اهالی را داشته است؟ اینجاست که مثل معروف «تاریخ را فاتحان می نویسند» به ذهن متبادر می شود. با توجه به اینکه سفرهای شاهی همراه با جمعیت کثیری از درباریان و قشون شاهی بوده، در تأمین مخارج سفر و مایحتاج همراهان بعید می نماید ظلمی و زیانی به کسی نرسیده باشد! تاریخ کشور ما خود بیانگر مظالم بسیاری است که بر رعیت و غیردرباریان رفته است. در صفحۀ دوم دربارۀ نزاعهای محلی چنین خبری درج شده است:«چند روز قبل از ورود موکب همایون به عراق تا بین دو قشلاق که یکی سیردر و یکی حصار است در محال شراء به سبب علف چیدن نزاعی شده و قتلی اتفاق افتاده بود مراتب در عراق به عرض اولیای دولت قاهره رسیده چون مقتول به ضرب گلوله تفنگ مرده بود و با تفنگ نیز در آن میان چهار نفر بوده اند و یک نفر از آنها نیز فرار کرده بود و سه نفر از آنها را که گرفته بودند تنبیه و سیاست بسزا نمودند و حکم صادر شده محبس معین گردید که رفته دیۀ مقتول را از آن چهار نفر بگیرد که حکم به عدل شده باشد و از آنها که مرتکب نزاع شده و از طرفین به حمایت آمده و محرک بوده اند از طرفین دویست تومان خدمتانه محصل گرفته شود.» نزاعهای محلی بر سر آب و زمین از دیرباز در منطقۀ عراق عجم جریان داشته است که متاسفانه همچنان در برخی از مناطق دیده می شود. در این خبر این نزاع بر سر چیدن علوفه و بین دو محلۀ شراء اتفاق افتاده که منجر به قتل یک نفر شده است. خبر دیگر مربوط به تجهیز فوج جدید فراهان به تفنگهای انگلیسی است که در صفحۀ سوم درج شده است:«در روز هیجدهم این ماه [شعبان] تفنگ فوج جدید فراهان نیز از تفنگهای انگلیسی داده شد.»
*پاورقی شماره گذشته بخش هفتم بوده است که به اشتباه بخش ششم نوشته شده بود.