روزنامه وقایع استان مرکزی پایگاه رسمی اطلاع رسانی نشریه
چهارشنبه ۲۵ بهمن ۱۴۰۲ شماره ۱۷۹۷
زهرا مدنی: بافت تاریخی شهر اراک و مجموعه بازار ویژگی های منحصر به فردی دارد که مشابه آن را در هیچ شهر دیگر نمی توان یافت، چرا که بر خلاف دیگر شهرها این محدوده از شهر اراک بر اسا نقشه ای از پیش طراحی شده شکل گرفته و شاید از همین رو است که پس از سال ها مجموعه ای چون بازار و بافت اطراف آن هنوز هم کارایی اجتماعی و اقتصادی خود را حفظ کرده اند و شاید از دیگر مناطقی در طی سالیان بدون هیچ طرح و اصولی به شهر اضافه شده، شکل متوازن تری داشته باشد همین مساله نشانگر لزوم مرمت بناهای موجود در این بافت شهری است که به گفته شهرداری تاریخی اراک امسال مدیریت شهری قصد دارد با ارائه مشوق های مالی و تخفیفات ویژه استقبال مالکان خصوصی را برای مرمت بناهایشان فراهم آورد. ابوالفضل شالی بگ شهردار بافت تاریخی اراک در گفت و گو با خبرنگار وقایع استان اظهار می کند: یک سری ضوبط برای شهرداری در بافت تاریخی و همچنین یک سری پیشنهادات مالی برای عوارض امسال مطرح شده است که احتمالا به عنوان یک مشوق برای تغییر و بهبود شرایط در کاروانسراهای بازار و املاک مسکونی مجاور موثر خواهد بود. وی می افزاید: تا ما انگیزه ایجاد نکنیم با گذشت ۱۴ سال از در نظر گرفتن ضوابط بافت تاریخی همچنان شاهد بی تاثیر بودن این ضوابط خواهیم بود. شهردار بافت تاریخی توضیح می دهد: پیشنهادات خود را برای پیگیری به میراث فرهنگی و همچنین به شهرداری مرکزی فرستاده ایم که مواردی چون مشوق های مالی و تخفیف در عوارض را شامل می شود که امیدواریم انگیزه هایی را برای مالکان بخش تجاری و مسکونی این منطقه ایجاد کند. شالی بگ در خصوص مشارکت مدیریت شهری در مرمت بنای تاریخی بازار نیز می گوید: برای این کار ۴ و نیم میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته شده بود که قرارداد آن نیز بسته شده و پیمانکار مشخص شده است، نظارت کار نیز بر عهده میزاث فرهنگی بود و کار نسبت به مدت زمان پیش بینی شده در قرارداد عقب است و میراث فرهنگی نیز تاخیرات پیمانکار را مجاز دانسته و به احتمال زیاد از آن جا که مرمت آثار تاریخی زمانبر است قرارداد تا سال آینده ادامه پیدا خواهد کرد. وی خاطرنشان می کند: علاوه بر این میراث فرهنگی نیزاعتباراتی را در این خصوص در نظر گرفته که به موجب آن قسمت های زیادی از بام بازار و همچنین تعدادی از کاروانسراها مرمت شده و به طور کلی می توان گفت وضعیت بافت تاریخی شهر نسبت به گذشته خیلی بهتر شده است و اگر سیاست های تشویقی مصوب شده و در اختیار شهرداری بافت تاریخی قرار بگیرد دیگر ما نیازی نخواهیم داشت با هزینه عمومی مردم برای ملک های شخصی هزینه کنیم بلکه مشوق هایی را ارائه خواهیم داد تا خود مالکان نسبت به مرمت بنای خود اقدام کنند تا از این طریق ارزش افزوده ای هم برای ملک شان ایجاد شود.
شهردار بافت تاریخی اراک بیان می کند: مدیریت شهری تنها می تواند نسبت به رفع خطر اقدام کند و مجاز نیست که اعتباراتی را در حوزه املاک شخصی هزینه کند از همین رو پیشنهاداتی که ما در لایحه بودجه سال آینده مطرح کرده ایم که شامل در نظر گرفتن اعتباراتی برای سنگفرش گذرهای باقی مانده بازار، پیاده راه سازی حاشیه بازار و به طور کلی در حوزه معابر بوده است و سعی داریم مرمت کاروانسراها را از طریق ضوابط تشویقی در زمینه ارائه امتیازات تجاری و کاهش عوارضات توسط خود مالکان پیش ببریم.
شالی بگ می گوید: برای تملک در کاروانسراها نیز برای نمونه پیگیری هایی در سرای گلشن انجام شده که تقریبا می توان گفت در مرحله جمع بندی است اما متاسفانه به علت تعدد مالکان در کاروانسراها ما همیشه در تملکات با مشکلاتی مواجه بوده ایم.
محمد روستایی کارشناس ارشد مرمت نیز در اینباره می گوید: بارزترین وجه تمایز شهر جدید سلطان آباد که امروزه بافت تاریخی شهر اراک را تشکیل می‌دهد با اکثر شهرهای ایران، ساخت وسازمان کالبدی– فضایی غیر ارگانیک است. این شهر در بدو تاسیس به شکل قلعه‌ای نظامی با تمام اجزاء و عناصر شهر یکجا طراحی و در زمینی مستطیل شکل به طول ۸۵۰ متر وعرض حدود ۶۰۰ متر بنا شده است. وی ادامه می دهد: در طرح اولیه سلطان آباد به کارکردهای اساسی شهر توجه کافی شده و در پاسخگویی به سکونت راحت و امن طبقات مختلف اجتماعی، تجهیز اقتصادی وخدماتی شهر و ارتباط و حرکت انسان و کالا که لازمه‌ی حیات شهر بود، توجه خاص مبذول شد و عناصر شهری اعم از بازار، مسجدجامع، ارگ حکومتی، محلات مسکونی، معابر و فضاها و تاسیسات عمومی به نحوی مطلوب در شهر ایجاد شد. از این رو مشخصه اصلی سلطان آباد یکپارچگی و همبستگی سازمان فضایی و کارکردی بوده همچنین سطح شهر به ۴۸ قطعه نسبتا مساوی تقسیم شده بود.
روستایی توضیح می دهد: مجموعه بازار نماینگر تبادل مهمی از ارزش های بشری دریک محدوده زمانی یا دریک حیطه فرهنگی از لحاظ پیشرفت در معماری یا فن آوری، هنرهای یادمانی، طراحی شهری یا چشم انداز باشد.
وی در ادامه بیان می کند: این مجموعه در محدوده زمانی دوران قاجار با سابقه طولانی ساخت بازار در حیطه فرهنگی ایران بر اساس طرحی از پیش اندیشیده احداث شده است و بر خلاف بازارهای دیگر مسیر آن به صورت آزاد و منحنی نیست، بلکه مسیرها منظم و دارای تقارن هندسی هستند.
این کارشناس خاطرنشان می کند: راسته بازار با گذرهای متعددی که آن را قطع می‌کند اساس بافت شطرنجی شهر سلطان آباد قدیم را ساخته بود بازار دارای دو مسیر شرقی غربی و شمالی جنوبی است که از چهار جهت به دروازه‌های قدیم شهر متصل می‌شد، بنابراین ورودی شهر از چهارسو از بازار آغاز می‌شده است. این مرکز تبادل اقتصادی به نحوه در شهر استقرار یافته که به عنوان محصور اصلی کالبد شهر بر تمام شهر اشراف داشته است. روستایی توضیح می دهد: راههای داخلی بازار به گونه‌ای طراحی شده‌اند که در هنگام حوادث و خصوصاً آتش‌سوزی دور شدن سریع جمعیت ممکن باشد. به این منظور تمام سراها و تیمچه‌ها یک درب خروجی به خارج از بازار داشته و با یکدیگر در ارتباط هستند. مجموعه بازار و بافت تاریخی شهر اراک (سلطان آباد)در دوره اول معماری عصرقاجار با استفاده از طرحی از پیش طراحی شده و به صورت شطرنجی با تلفیقی از ویژگی های معماری ایرانی – اسلامی ونیز نیازها ومقتضیات زمان تاسیس شد. وی اشاره می کند: بازار در دروازه‌های خود نیازمندی‌های خرید مسافران را مرتفع می‌سازد و بر طول خود و در چهار جهت، محل عرضه کالاهای مختلف است. با توجه به متقاطع بودن راه‌ها در هر قسمت از بازار، هنگام تلاقی با راههای منتهی به اماکن مسکونی (گذرهای بازار) اماکنی برای رفع احتیاجات روزمره مردم مانند نانوایی، قصابی، آرایشگاه و بقالی وجود دارد. هنوز هم چنین شرایطی بر بازارهای باقیمانده شهر حکم فرماست که بعضی از آنها به مرور زمان تغییر عملکرد داده است. گذرهای «لوطی هاشم»، «سپهداری»، «حاج ملاقاسم»، «آقاضیاءالدین» و کوچه«حمام شیخ السلام» نمونه‌هایی از این اماکن است. این کارشناس در پایان یادآور می شود: از مشخصات معماری بازار اراک طاق ها و گنبدهای آن است که به عنوان سقف در طراحی آن استفاده شده است. یکی دیگر از ویژگی های مجموعه بازار اراک تغییرپذیری معماری و تزئینات مورد استفاده در فضاهای مختلف آن مثل سراها وتیمچه‌هاست. مجموعه بازار نماینگر تبادل مهمی از ارزش‌های بشری دریک محدوده زمانی یا در یک حیطه فرهنگی از لحاظ پیشرفت در معماری یا فن‌آوری،هنرهای یادمانی، طراحی شهری یا چشم انداز باشد.
