گزارش «وقایع استان» از برگزاری نمایشگاه گروهی چاپ دستی در اراک/تجسم ظریف

شنبه ۲۳ بهمن ۱۳۹۶ شماره ۷۸۸
***
وقایع استان
سمیه انصاری فر
***
نمایشگاه گروهی چاپ دستی با ارائه آثار هشت هنرمند جوان اراکی از ۱۹ تا ۲۲ بهمن در فرهنگسرای آیینه اراک برگزار شد. در این نمایشگاه آثار مختلفی از هنرمندان «فاطمه صحرانورد»، «آتنا میرزائیان»، «ملیحه عابدی»، «افسانه کرمی راد»، «سحر مهیمنی»، « نسترن پیل وری»، «محبوبه افشار» و «زهرا مقصودی» که همگی فـارغ التحصیـل و یا دانشجـوی گرافیـک و نقاشـی می باشند؛ نمایش داده شد. چاپ دستی فلـزی یا کالکو گرافی هنری است که در اراک خیلی شناخته شده نیست و تعداد کمی از هنرمندان رشته تجسمی به آن مشغول هستند. چاپ دستی در واقع روشی برای ایجاد هر نوع نقش بر روی سطوح و اجسام با متریال مختلف هست که در ابعاد بزرگ و کوچک و در ترکیبات سفید و سیاه و رنگی انجام می شود.
به زبان دیگر چاپ یک اصطلاح کلی برای تصاویر ساخته شده در چندین نسخه است. نتیجه عملکرد و انجام مراحلی بر روی صفحه ای با نام کلیشه ثبت و سپس بر روی صفحات دیگر (مقوا یا کاغذ) منتقل و تکثیر می شود. چاپ دستی انواع مختلف دارد که کالکوگرافی یا حکاکی روی فلز یکی از روش های آن است که به وسیله تکنیک های مستقیم و غیر مستقیم می توان به آن رسید. تکنیک‌ مستقیم به روش هایی اطلاق می شود که حکاکی به طور مستقیم بر روی فلز انجام می شود که شامل تکنیک‌های دارای پوینت و مزوتینت هست. در تکنیک‌های غیرمستقیم حکاکی با واسطه‌‌گری اسید صورت می گیرد که مهمترین تکنیک‌های آن شامل اچینگ، آکواتینت، لیفت گراند، موله و …هست. بیشتر آثار این نمایشگاه با تکنیک های غیر مستقیم خلق شده اند.
در ادامه گفتگویی داریم با تعدادی از هنرمندانی که آثارشان در این نمایشگاه ارائه داده شده است.

خلق اثری هیجان انگیز
آتنا میرزائیان فارغ التحصیل کارشناسی گرافیک است و در این نمایشگاه سه اثر دارد. او می گوید: چاپ دستی پیشینه و گستردگی زیادی دارد می توان انگشتی را که استامپ زده و بر روی کاغذی می زنیم تا ایجاد شکل بر روی برخی سطوح مانند مهر را چاپ دستی عنوان کرد؛ ولی به صورت حرفه ای و شکل هنری آن شیوه های مختلفی دارد.
میرزائیان ادامه داد: ما از چاپ دستی فلزی استفاده کردیم روشی که در اراک خیلی شناخته شده نیست و کمتر آموزش داده می شود. در اراک تنها یک استاد و کارگاه آموزشی است که این روش و تکنیک های آن را آموزش می دهد و ما نیز گروهی از هنر آموزان آن کارگاه هستیم.
وی با بیان اینکه این دومین نمایشگاه تخصصی چاپ دستی فلز در اراک است، افزود: نمایشگاه قبلی مربوط به اولین هنرجویان این شیوه در اراک بود البته تعدادی از آن ها در این نمایشگاه حضور دارند.
میرزائیان گفت: حکاکی بر فلز تکنیک های مختلفی دارد و بیشتر آثار این نمایشگاه با روش اچینگ و آکواتینت خلق شده اند که خاصیت خورده شدن فلز توسط اسید در ایجاد طرح های آن نقش مهمی دارد در واقع ایجاد طرح توسط روش گود است.
این هنرمند اراکی ادامه داد: در این روش به‌جای استفاده از فشار دست برای انتقال طرح روی فلز از اسید استفاده می‌شود. به این صورت که با استفاده از روش‌های خاص، سطح که معمولا از فلز مس است با یک ماده‌ی ضداسید که اصطلاحا ورنی نام دارد پوشیده می‌شود و طرح با ابزار مخصوص و نوک تیز بر روی فلز زده می شود و بعد در اسید قرار می‌گیرد. اسید سطح فلز را می‌خورد و قسمت هایی که ورنی ندارد و خــراش داده شـده است شیـارهــا و فرورفتگی هایی ایجاد می شود که همین شیارها بعدها از جوهر پر رشده و زیر دستگاه لتر پرس قرار می گیرد و طرح مورد نظر بر روی کاغذ منتقل می شود.
میرزائیان در خصوص سه اثر خود در این نمایشگاه گفت: هر سه طرح من منظره و طبیعت است و این از علاقمندی خودم به طبیعت می آید ما در مورد اینکه چرا چاپ دستی فلزی می تواند جالب باشد باید بگویم در این روش که من کار انجام می دهم یک هیجانی وجود دارد که در طراحی وجود ندارد.
وی اضافه کرد: وقتی پای اسید در میان باشد گاه با وجود تمام دقت و ظرافت ممکن است ناخواسته بافت هایی ایجاد شــود که همیـن بر بداهــه بودن و هیجان انگیز بودن نتیجه کار تاثیر دارد بنابراین نمی دانی دقیقا چه در انتظار تو است و همین لذت بخش ترین کار این نوع چاپ است.
این هنرمند جوان تاکید کرد: متاسفانه این هنر هزینه بالایی دارد دستگاه چاپ گران است و در حال حاضر تنها دو دستگاه چاپ در اراک وجود دارد و شاید همین کمی کار را سخت می کند.
وی در خصوص استقبال مخاطبان گفت: من همچنان اعتقاد دارم خیلی نمی توان به اقتصاد هنر در جامعه مان تکیه کرد و بعنوان منبع درآمدزایی به آن نگاه کرد نه آثار و نمایشگاه ما بلکه بیشتر رشته های هنری از اقبال کمی از سوی مخاطب روبه ر و هستند که هم شرایط اقتصادی و هم نگاه به هنر در آن تاثیر دارد و باید در این خصوص فرهنگسازی شود.
میرزائیان گفت: یک ضعف دیگر نیز نبود گالری مناسب در شهر اراک است در واقع صاحبان گالری ها در شهرهای دیگر رایزنی های لازم برای فروش آثار را از طریق تبلیغ و روش های دیگر انجام می دهند و درصد خود را از فروش آثار برمی دارند ولی در اراک چنین کاری به هیچ وجه انجام نمی شود.

تیراژ ارجینال یک اثر
ملیحا عابدی دیگـر هنرمنـد این نمایشگــاه نیز می گوید: تفاوت انواع چاپ دستی ها در متریال کلیشه آن است که می تواند فلز، چوب یا سنگ باشد. چاپ فلزی می تواند هم رنگی باشد هم سیاه و سفید البته چاپ رنگی به دقت و تجربه بالاتری نیاز دارد.
او که رشته گرافیک را در مقطع کارشناسی به پایان رسانده می گوید: من پنج اثر در این نمایشگاه دارم که سه اثر از آن ها منظره و دو اثر دیگر انتزاعی است. البته استاد ما بیشتر تاکید داشت که در اولین آثارمان طرح هایمان رئال باشد تا ایرادهای کارمان را متوجه بشویم.
عابدی ادامه داد: همانطور که دوستم گفت این روش هم جدید است و هم پرهیجان و همین من را به ادامه آن ترغیب می کند. البته در عین حال کار سخت و پر ظرافت و زمان بری است و برای همین تعداد کمی به آن مشغول هستند؛ قطعا هر چه تلاش بیشتر باشد پروسه رسیدن به سبک شخصی کوتاه تر خواهد بود.
وی گفت: این هنر به دلیل ابزارش کمی پرهزینه است دستگاه چاپ قیمتش میلیونی است و ابزارهای ایجاد طرح نیز قیمت های چند صد هزار تومانی دارد برخی ابزار را نمی توان جایگزین کرد؛ ولی به جای برخی دیگر برای کم کردن هزینه ها از ابزار دندان پزشکی استفاده می کنیم.
این هنرمند اراکی در خصوص واکنش مخاطب به این نوع از هنر گفت: واکنش مخاطب سلیقه ایست مانند هر هنر دیگری بدون شک هر چه هنرمند احساس بیشتری را با مهارت در اثرش وارد کند در جذب مخاطب موفق تر خواهد بود.
عابدی با بیان اینکه هنر چاپ دستی هنر نویی است و از غرب به ایران وارد شده است، گفت: البته ممکن است در گذشته چاپ دستی در کشورهای مختلف با توجه به نیازها بوده باشد نمونه ای از آن در سفره های قلمکار اصفهانی است ولی آن ها در کنار هنر جنبه کاربردی داشتند ولی این نوع از چاپ هنر محض است.
وی افزود: هدف ما از برگزاری این نمایشگاه ارائه تجربه هایمان در آموزش بوده تا به دنبالش این هنر را که کمتر دیده شده است به مخاطب معرفی کنیم و امیدواریم همگام با آن مورد حمایت مسئولین فرهنگی نیز باشیم.
عابدی ادامه داد: یکی از تفاوت های عمده هنر چاپ دستی این است که می شود از طرح مورد نظر تیراژ گرفت. در واقع از اثر تا ۲۰۰ نسخه تیراژ گرفت و همان طرح اورجینال اولی است البته همین باعث می شود تا با قیمت مناسب تری آن را در اختیار مخاطب قرار داد.

هنر خاص، مخاطب خاص
افسانه کرمی راد دیگر هنرمند حاضر در این نمایشگاه است. او که کارشناسی ارشد گرافیک است، می گوید: من سه اثر از طبیعت در این نمایشگاه دارم که همگی الهام گرفته شده از عکس هایی است که از مناظر اطرافم برداشته ام.
وی ادامه داد: این هنر قابلیت این را دارد که هر سبکی را که در طراحی و نقاشی می شناسی در آن اجرا کنی از سبک های رئال تا انتزاعی و مهم تر اینکه از آن چند نسخه داشته باشی.
این هنرمند اراکی افزود: این هنر در اراک شناخته شده نیست؛ اما مخاطب و هنرمند خاص خود را دارد و حتی درخواست هایی برای خرید آثار بوده است. البته ما غیر از این خودمان با هنرمندان دیگر در این حوزه تبادل اثر داریم.
کرمی راد ادامه داد: بخاطر سختی های کار و اینکه در این روش از اسید استفاده می شود و همینطور با توجه به هزینه هایش ممکن است خیلی ها دنبال آن نیایند بنابراین نقش علاقه خیلی در روی آوردن به این هنر مهم می شود.
وی اضافه کرد: یکی از ویژگی های این شیوه از چاپ این است که می توان در یک اثر چند تکنیک را با هم تلفیق کرد تا به طرح نهایی رسید.