نگاهی به سابقه افشاگری در مناظرات و تاثیر آن بر جامعه/میراث شوم محمود

سه شنبه ۲۶ اردیبهشت ۹۶ شماره ۵۸۷
***
سمیه انصاری فر
وقایع استان
***
احمدی نژاد میراث های زیادی برای کشور ما بر جای گذاشت، هشت سال صدمات جبران ناپذیر در زمینه های مختلف اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی تنها ثمره حضور او نبود. «بگم بگم» میراث پابرجای احمدی نژاد در مناظره های انتخاباتی است که بعد از هشت سال همچنان از سوی هم سویان او مورد توجه و استفاده است. هرچند که نام این بی اخلاقی و سنت اشتباه از سوی موافقان او افشای رازهای پشت پرده سیاسیون عنوان شد و برگ برنده آن ها نیز بود. هر چند دوران تاخت و تاز احمدی نژاد و تهمت زدن به نامزد دیگر و بالا بردن برگه ها و متهم کردن بسیاری از بزرگان به فسادهای مالی که هرگز ثابت نشد هنوز در اذهان مانده و حتی برخی به سکوت و متانت نامزد دیگر در برابر این رفتار در آن سال انتقاد داشتند؛ ولی انگار این میراث بزرگ احمدی نژاد پررنگ تر از قبل به ساز و کار خود ادامه می دهد و فضای بی اخلاقی که او پایه نهاده را بیشتر کرده است. البته این روش احمدی نژاد ادامه داشت و سه سال پس از بگم بگم ها، وی که برای دفاع از شیخ الاسلامی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در مجلس حاضر شده بود؛ وقتی یک سند صوتی از فاضل لاریجانی برادر رییس مجلس، که مکالمه وی با مرتضوی بود را پخش کرد، با اعتراض رییس مجلس روبه رو شد و لاریجانی با اشاره به عبارت بگم بگم احمدی نژاد، به او گفت با این کارها نمی‌توان عدالت را در جامعه برقرار کرد. بهرحال ان رسم غلط در دوران انتخابات سال ۹۲ و انتخابات کنونی همچنان ادامه دارد. البته بگم بگم ها یا مناسب تر بگوییم افشاگری ها در مناظره های انتخاباتی سال ۹۲ در ابعادی کوچک تری مورد استفاده قرار گرفت؛ اما در مناظره های امسال به شکل بی سابقه ای در پیش گرفته شد؛ مواردی که صحبت و رو کردن سند تایید و تکذیب پیرامون آن ها همچنان در رسانه ها و فضای مجازی ادامه دارد. البته باید گفت شروع افشاگری هایی از سوی نامزدها جریان اصولگرا بود که در مقابل نامزدهای اصلاح طلب و میانه رو را مجبور به واکنش کرد و آن ها که شاید این بار آماده بودند، بهتر دیدند همچون نامزد سال ۸۸ نجابت نکرده و مقابله به مثل کنند و صرفا برای حفظ اخلاق و احترام اجازه مظلوم نمایی به حریف و سیاه نمایی شرایط از سوی آن ها را ندهند. اما روند این افشاگری ها در این دور مناظرات به چه شکل بود؟ خشت اول را در این مسیر محمد باقر قالیباف گذاشت. او در مناظره اول از همان ابتدا به تندی به نامزدهای جریان مقابل یعنی حسن روحانی و اسحاق جهانگیری حمله کرد. او حامیان و نزدیکان این دو نامزد را ۴ درصدی و زالو صفت دانست و بقیه مردم را ۹۶ درصدی و از آسیب دیدگان کشور معرفی کرد. قالیباف همچنین ۴ درصدی را متهم به فساد و رانتخواری کرد.
رویکرد تند قالیباف در مناظره اول به مناظره دوم کشیده شد. او نتوانست از مواضع تند خود عقب نشینی کند و یا حتی متوقف شود. در مناظره دوم قالیباف ماجرای واردات پوشاک توسط دختر وزیر آموزش و پرورش را سوژه حمله به دولت قرارداد. با وجود اینکه ادعاهای او توسط جهانگیری و روحانی تکذیب شد اما قالیباف به پارادایم افشاگری در روند تبلیغاتی خود ادامه داد.
او در خارج از مناظره ها نیز به این روش خود ادامه داد، تا اینکه نامزدهای دولت از لاک دفاعی خود خارج شدند و تاکتیک تهاجمی را در دو هفته مانده به انتخابات اتخاذ کردند. این روش در سخنرانی روحانی در ارومیه و همدان آغاز شد.درست یا غلط این مسیری است که بیشتر مناطره ها به سمت آن می روند حالا باید دید تاثیر این افشاگری ها بر ساختار نظام و جامعه چیست؟ بسیاری از کارشناسان معتقدند این الگوی تبلیغاتی از دید ناظران تبعات سنگینی برای نظام سیاسی ایران و دیدگاه افکار عمومی نسبت به کشور خواهد داشت.
به گزارش وقایع استان خبرگزاری ایسنا در گفتگویی با رییس سابق انجمن جامعه شناسی کشور به آسیب شناسی این موضوع پرداخته است. سیدمحمدامین قانعی‌راد توضیح داد: می‌توان از دو بُعد به مناظره‌ها نگاه کرد؛ یکی این‌که کاندیداها در مناظره‌ها حرف‌هایی زدند که خوب بود آن‌ها را مطرح نمی‌کردند. مثلا یکی از نامزدهای انتخابات، سند خانه دو کاندیدای دیگر را نشان داد که یک زمین را در چه سالی و با چه قیمتی خریده‌اند. از طرفی، مباحث دیگری علیه دو کاندیدای دیگر مطرح شد. در برخی صحبت‌ها نیز مطرح کردند که یکی از نامزدهای این دوره از انتخابات هم درگیر فساد بوده است.
وی ادامه داد: در انتخابات سال ۸۸ آقای احمدی‌نژاد افشاگری‌هایی کرد که دیگران درگیر افشاگری‌های متقابل نشدند، جامعه در دوره قبل، این نوع نحوه ورود را نپسندید؛ اما در این دوره، ما با ورود طرفین مواجه شدیم که به عقیده من، برخی حساب‌شده و برخی دیگر حساب‌نشده و با پرخاشگری وارد شدند.
قانعی راد اظهار کرد: این افشاگری‌ها هم بُعد مادی داشت و هم بُعد غیرمادی؛ مثلا یکی از نامزدها خطاب به دیگری گفت، اگر می‌خواهید دستمال سبز و نبات به مردم بدهید، آن را به بعد از انتخابات واگذار کنید و از امام رضا (ع) هزینه نکنید. طرفین یکدیگر را ارزیابی کردند و این موضوع به نوعی می‌تواند جنبه منفی هم داشته باشد، در جامعه بدآموزی ایجاد کند و افراد حس پرخاشگری و انتقام‌جویی در مواجهه با یکدیگر داشته باشند و عیب‌های یکدیگر را برجسته کنند.
وی با بیان این‌که این موضوع از طرفی هم می‌تواند پیامد مثبتی داشته باشد، تاکید کرد: اگر فردی امروز کار اشتباهی انجام دهد و ۳۰ سال دیگر بخواهد هر مسوولیت دولتی‌ای را بپذیرد، سرانجام پرونده‌اش روشن خواهد شد و بالاخره باید یک روز پاسخگوی عملکردش باشد. این موضوع ممکن است به فسادزدایی کمک کند، چون واقعا کنش‌های فساد در زمینه‌های مختلف جامعه ما زیاد شده است و مسوولان هم به‌دلیل فضای غیرشفافی که وجود داشته، فکر می‌کنند کسی از کارهایی که انجام می‌دهند، خبردار نمی‌شود.
این جامعه‌شناس با اشاره به فضای رسانه‌ای که در ایران و جهان به‌وجود آمده است، بیان کرد: با فعالیت شبکه‌های اجتماعی و افشاگری‌های رسانه‌ای که نه‌تنها در ایران، بلکه در جهان وجود دارد، فضا شیشه‌ای‌تر شده و نقاط ضعف زیر ذره‌بین می‌رود. این‌که یکی از کاندیداها با صراحت به رقیب خود اعلام کند که تو رقیب منی، اشکال ندارد، اما امام رضا (ع) را خرج نکن، نشان می‌دهد که اگر حتی عنوان «آیت‌الله» را هم داشته باشی، بالاخره فردی هم‌شأن خودت در موقعیت دیگری، شما را به پرسش خواهد کشید.
قانعی راد ادامه داد: این موضوع به سیاستمداران ما می‌گوید، اگر از نظر مادی و اقتصادی هم خطایی کرده باشید، باید پاسخ دهید و حتی اگر به‌صورت رسمی هم با آن‌ها برخورد نشود، موقعیت‌های اجتماعی، شما را به جوابگویی و پرسش می‌کشاند. باید از این موقعیت به‌نحو مثبت استفاده کرد و آن را به افشاگری‌های افراد علیه یکدیگر نکشاند. کسی که خودش را در حد کاندیدای جایگاه ریاست جمهوری می‌داند و می‌خواهد مدیریت کلان جامعه را در دست بگیرد، باید آماده آن هم باشد که عملکرد گذشته‌اش زیر ذره‌بین برود. از طرفی، دیگران هم متوجه می‌شوند که اگر مدیریت ۱۰ جای دیگر را هم برعهده داشتند و اقدامی انجام دادند که دیگران از آن گذشتند، زمانه چندان فراموش‌کار نیست و بالاخره زمانی فرا می‌رسد که این موضوع برجسته شود
این جامعه شناس در توضیح تاثیر صحبت های کاندیداها در خصوص قشری که به تحلیل ها و بازخوردهای شبکه اجتماعی دسترسی ندارند گفت: طبیعتا آن‌ها به یکسری گفت‌وگو، تجزیه و تحلیل موقعیت‌ها که در شبکه‌های اجتماعی صورت می‌گیرد، وارد نمی‌شوند. ‌معمولا این افراد از رسانه‌ای مثل تلویزیون فقط دریافت‌کننده هستند و این برای آن‌ها سنگین‌تر و تغییر ذهنیت‌شان هم در آینده مشکل‌تر است.
قانعی راد ادامه داد: شهروندان معمولی یا طبقات متوسط فرهنگی تحت تاثیر رسانه‌های خرد هستند و اطلاعات‌شان را فقط از رسانه‌های کلان نمی‌گیرند، اما برخی افراد که به رسانه‌های خرد دسترسی ندارند، فقط به رادیو و تلویزیون دسترسی دارند، به همین دلیل فکر می‌کنم اعتماد آن‌ها بیشتر آسیب می‌بیند و بازگرداندن این اعتماد به آن‌ها کمی مشکل‌تر خواهد بود.
وی بیان کرد: در مجموع باید شرایط را به نفع نوعی یادگیری در جامعه تغییر دهیم. اتفاقاتی در این مناظره‌ها افتاد که باید به یادگیری اجتماعی ما کمک کند و سیاستمداران، ‌روشنفکرها، دانشگاهی‌ها و اصحاب رسانه سعی کنند، این گفت‌وگوها را به شیوه‌ای تفسیر کنند تا به یادگیری اجتماعی منجر شود، زیرا ممکن است گروه‌هایی مثل مخالفان نظام جمهوری اسلامی، از این فرصت‌ها استفاده کنند و نتایج متفاوتی بگیرند.
رییس سابق انجمن جامعه‌شناسی گفت: شهروندان معمولی که نمی‌خواهند درس مثبتی از این موضوع بگیرند نیز ممکن است بگویند وقتی مسوولان درگیر فساد هستند، چرا کاری را که از دست ما برمی‌آید انجام ندهیم؟ اما گروه نخبگان فرهنگی، سیاسی و فکری که رسالتی برای جامعه قائل هستند، باید شرایط را به نحوی تفسیر و بازتولید کنند که به یادگیری اجتماعی دامن بزند و به آن، به‌مثابه یک کلاس درس نگاه شود، این کلاس به ما می‌گوید که باید شفاف‌تر عمل کنیم و نهادهای‌مان باید قاعده‌مند و قانون‌مدارتر باشند.