نگاهی به تاریخچه شیوع ایدز در ایران و جهان به مناسبت سالروز کشف ویروس آن/نابودگر سیاه

یکشنبه ۳۱ خرداد ۹۶ شماره ۵۹۱
وقایع استان
ایدز یکی از بیماری های وحشتناک در قرن اخیر است. همه با شنیدن نام این بیماری دچار ترس می شویم زیرا جز لاعلاج ترین بیماری های معاصر است و تلاش پژوهشگران و محققان در زمینه درمان قطعی ان یا کشف دارویی برای پیشگیری آن هنوز خیلی عملی نشده است.
هرچند تا بیست سال پیش این بیماری در کشور ما ناشناخته بود و به دلیل برخی عرف ها در جامعه از آن حرفی زده نمی شد؛ ولی هم اکنون بیشتر مردم از این بیماری پنهان و راه های انتقال آن باخبر هستند. همچنان قربانیان ایدز در کشور ما و حتی جهان معتادان، افراد با روابط جنسی غیرمطئن و فرآورده خونی آلوده هستند. بی شک خیلی از ما نمی دانیم که اولین قربانی ایدز در دنیا و در ایران چه کسی بود. به بهانه بیستم مِی سالروز کشف ویروس ایدز نگاهی داریم به تاریخچه ایدز در جهان و ایران.
در ۲۰ می سال ۱۹۸۳ میلادی محققان فرانسوی و آمریکایی به طور جداگانه توانستند ویروس اچ.آی.وی را کشف کنند. دو گروه تحقیقاتی جداگانه به رهبری رابرت گالو و لوک مونتانیه به طور مستقل اعلام کردند که یک ویروس پسگرد جدید بیماران مبتلا به ایدز را آلوده کرده، و یافته‌هایشان را در همان شماره از مجله ساینس منتشر کردند.
به گزارش وقایع استان به نقل از خبر آنلاین، در دهه هشتاد وقتی اعلام شد راک هودسن هنرپیشه محبوب آمریکایی در اثر ایدز مرده است و پس از آن علت ذات الریه فردی مرکوری خواننده محبوب انگلیس ایدز اعلام شد جهان غرب در بهت شوک آوری فرو رفت. وجهان در ترسی بزرگ مشترک شد که همانا ترس از بیماری ای ناشناخته بود.اما محققان گرچه با فاصله زمانی زیاد اما بالاخره توانستند از چند و چون این بیماری سر در آورند.
محققان انواعی از شامپانزه های مختص قاره افریقا را یافته اند که منبع سرشاری از ویروس ایدز بشمار میروند. اینکه چگونه این ویروس از طریق میمون به انسان انتقال داده شده بحثهای زیادی وجود دارد اما محتمل ترین آن مصرف گوشت این حیوانات بعنوان یک منبع سرشار از پروتئین برای مردمان بومی مناطق افریقایی بوده است، شکار این حیوانات همواره با خونریزی همراه بوده و شکارچیان اغلب بوسیله شکارهای خود زخمی میشدند، سپس گوشت شکار بصورت خام و یا نیم پخته مصرف میشده است.
دانشمندان براین عقیده هستند که با وجود رایج بودن ویروس ایدز در افریقای مرکزی مردم آن نواحی از بین نمی رفته اند زیرا به آن درجه از کمال نرسیده بود تا بتواند سیستم دفاعی ارگانیسم انسان را نابود سازد، این توانایی مهلک با گذشت زمان دراثرجهش وراثتی (موتاسیون ) حاصل شده است. بدین ترتیب این ویروس موفق شد تا بابهره گرفتن ازسلولهای دفاعی (ایمن سازنده ) به تکثیر و تولید خود بپردازد.
علت اشاعه ویروس ایدز به خارج از افریقا و توسعه آن بدنیای غرب و سپس دیگر نقاط دنیا، پدید آمدن راههای ارتباطی و سهولت رفت و آمد در بین قاره ها و کشورهاست.
درگذشته بیماری ایدز نوعی بیماری محلی یا آندمی محســوب می شد و نمی توان تاریخ دقیقی برای آن قائل شد در نتیجه مبدا آنرا تاریخی بنا می گذاریم که اولین بیمار شناخته شده براثرآلودگی به HIV جان سپرد، اولین مبتلای شناخته شده در دنیای مدرن مردی امریکایی بود که در سال ۱۹۵۲ میلادی (۱۳۳۱ ه.ش ) درگذشت. پزشکان ایالات متحده برای نخستین بار شیوع یک اختلال عجیب مربوط به ناکارآیی در دستگاه ایمنی بدن انسان را در ۱۹۸۱ تشخیص دادند. سه سال بعد، محققان در انستیتو پاستور پاریس و موسسه ملی سرطان در واشنگتن ویروس ناتوان کنندۀ دستگاه ایمنی انسان (HIV) را جداسازی و قرنطینه کردند. HIV از هنگامی که برای نخستین بار شناسایی شده تا کنون جان میلیون ها نفر را گرفته است. هرچند علاجی برای آن یافت نشده، درمان های ضد چرخه ویروسی در طول سال ها پیشرفت کرده اند.
ایدز در دهه هشتاد
مرکز پیشگیری و کنترل بیماری های ایالات متحده (CDC) نخستین هشدار را برای شکل نادری از ذات الریه در گروه کوچکی از مردان همجنس گرا در لوس آنجلس صادر کرد که بعدا مشخص شد با بیماری با ایدز در ارتباط است. در همین سال در امریکا ۴ مرد همجنس باز به عفونت های قارچی عجیب مبتلا شدند که باعث حیرت پزشکان شد. دانشمندان امریکائی با بررسی وضعیت این ۴ نفر پس از ۳ سال اعلام کردند که این بیماری دراثر ورود ویروسی به نام «رنرو» در بدن تولید می شود.
ازآنجا که ابتلا به این بیماری در جهان با بیماری این ۴ همجنس باز آغاز شد، تصور عموم این بود که ایدز بیماری مختص به همجنس بازان است، ولی تحقیقات بعدی نشان داد که هم همجنس بازان مذکور قبل از ابتلاء به بیماری مسافرتهائی به قاره افریقا داشته اند و در آنجا در اثر تماس با قبایلی که خون شامپانزه می خوردند، به این بیماری مبتلا شدند.
تا قبل از دهه نود قبل هیچکس درک درستی از علائم این بیماری نداشت و فقط محدودی پزشک و متخصص آن هم فقط درحد چند احتمال می دانستند جریان از چه قرار است و این بلای سیاه اصلاً چیست .
محققین انستیتوی ملی سلامت وسایر مراکز بیماری های عفونی در ایالت متحده آمریکا از آن هنگام شروع به تحقیق در مورد این بیماری جدید نمودند. در ابتدا، پزشکان به ایدز به عنوان یک بیماری مقاربتی نگاه می کردند زیرا اکثر موارد این بیماری در مردان همجنس باز دیده میشد. طی تحقیقاتی که در اوایل دهه ۱۹۸۰ میلادی بعمل آمد، ارتباطی بین ورود یک مرد همجنس باز کانادایی به امریکا وشیوع آن در آمریکا دیده شد ومحققین به این نتیجه رسیدند که ویروس اچ آی وی از خارج از کشور ایالت متحده امریکا آمده است؛ اما امروزه دانشمندان اعتقاد دارند که این ویروس در انسان از سال ۱۹۵۹ ویا حتی قبل از آن هم یوجود داشته باشد.
به گزارش وقایع استان به نقل از ایسنا، همه‌گیری ابتلا به ویروس ایدز در ایران، از اوایل دهه ۱۳۶۰ در میان بیماران هموفیلی دریافت کننده فراورده‌های خونی مانند فاکتور ۸ و فاکتور ۹، که از اروپای غربی وارد کشور می‌شد به طور پنهان و بی سروصدا شروع شد.
در ایران اولین مورد ایدز در سال ۱۳۶۵ در یک کودک پنج ساله هموفیلی تشخیص داده شد. با بررسی تمام افراد هموفیلی در کشور که تعداد آنها در آن زمان به حدود ۲۰۰۰ نفر می‌رسید و همه آنها نیز از فاکتورهای خونی ۸ و ۹ وارداتی استفاده کرده بودند، مشخص شد که حدود ۱۵ درصد از آنان به ویروس ایدز (HIV) مبتلا شده‌اند.
موج دوم همه‌گیری‌ از اوائل دهه ۱۳۷۰ در میان معتادان به مواد مخدر تزریقی به علت استفاده از سرنگ و سوزن مشترک شروع و دامنه آن به زندان‌ها کشیده شد؛ به طوری که در شروع این موضوع، بیش از ۸۰ درصد از مبتلایان به اچ آی وی را معتادان تزریقی تشکیل می‌دادند.
با ایجاد کلینیک‌های مثلثی (با هدف پیشگیری از ایدز، اعتیاد و بیماری‌های آمیزشی) که در کرمانشاه شروع شد و به سایر نقاط کشور توسعه یافت، برنامه پیشگیری و کنترل ایدز با استقبال بیشتری روبرو شد و با ایجاد مراکز مشاوره و تست داوطلبانه در اغلب استان‌ها و شهرستان‌های کشور همراه با توزیع سرنگ و سوزن یکبار مصرف در زندان‌ها و ترویج برنامه‌های آموزشی و اطلاع رسانی، موفقیت بیشتری در کاهش آسیب در معتادان تزریقی و جلوگیری از انتشار وسیع اچ آی وی و ایدز در جامعه به دست آمد، به طوری‌که درصد مبتلایان به اچ آی وی و ایدز در اثر اعتیاد تزریقی از بیش از ۸۰ درصد در اوایل دهه ۱۳۷۰، به کمتر از ۶۰ درصد در حال حاضر کاهش یافت. و اما موج سوم ایدز
طی چند سال اخیر با توجه به متداول شدن مصرف مواد محرک صنعتی از نوع آمفتامین‌ها و متافتامین‌ها که منجر به رفتارهای جنسی مهار گسیخته‌ای می‌شوند، درصد موارد ابتلا به علت تماس جنسی به ویژه در جوانان رو به افزایش است و به شروع موج سوم همه گیری ناشی از تماس جنسی دامن زده است. ایران همراه با سایر کشورها در راستای اهداف بین المللی خود، برای رسیدن به پایان همه‌گیری ایدز تا سال ۲۰۳۰ متعهد به انجام سه هدف شده است. شناسایی ۹۰ درصد موارد آلوده به ایدز، مراقبت و درمان ۹۰ درصد موارد مبتلا و همچنین درمان ۹۰ درصد از افرادی که حجم ویروس در بدن آنها به حدی رسیده که قابلیت انتقال و عفونت‌زایی به دیگران را نداشته باشد؛ سه هدف اصلی این برنامه هستند.
بازنگری دستورالعمل‌های مراقبت و درمان اچ آی وی ایدز و بیماری‌های آمیزشی با آخرین اطلاعات علمی روز و همچنین پیشنهاد بخش‌های علمی و بین المللی صورت گرفته است. بر این اساس اطلاعات به دست آمده از گزارشات اجرایی، تطبیق و تدوین شده است.
آموزش پیشرفته پزشکان درمانگر ایدز و ارتقای کیفیت فعالیت‌ها و برنامه‌های کاهش آسیب از برنامه‌های آینده برای پیشگیری از گسترش ایدز در کشور است که جمعیت‌های کلیدی مثل معتادان تزریقی که در معرض خطر انتقال جنسی اچ آی وی / ایدز هستند را هدف گرفته است.