نوستالژی خطرناک

سه شنبه ۳ مرداد ۹۶   شماره ۶۳۷

کریم منفردی.کارشناس مدیریت شهری

بافت های فرسوده برای بسیاری یک نوستالژی است و تداعی کننده خاطرات بسیار. ولی این نوستالژی بی شک همراه با خطرات و عوارض بسیاری می باشد. در زمان حوادث طبیعی مانند سیل، زلزله و آتش‌سوزی در این بخش ها شاهد خسارات جانی و مالی جبران ناپذیری خواهیم بود. بافت فرسوده در شهرها شامل سه مشخصه هستند؛ ریزدانگی، نفوذناپذیری و ناپایداری ویژگی های مهم بافت فرسوده شهرهای ماست. اگر این ۳ مشخصه در یک بلوک شهری وجود داشته باشد، حتی در مقیاس ۵۰ درصد، آن منطقه بافت فرسوده قلمداد می‌شود. در واقع بخشی از شهر که بیش از ۵۰ درصد آن ناپایدار و عرض معابر آن کمتر از ۶ متر و املاک آن عرصه‌ای کمتر از ۲۰۰ متر داشته باشد، آن قسمت از شهر بافت فرسوده است. این تعریف شورای‌عالی معماری و شهرسازی از بافت فرسوده است. کارشناسان البته معتقدند که بافت فرسوده علاوه بر این شاخص‌ها، به لحاظ اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی نیز دچار مشکل است. در واقع بافت فرسوده از چرخه اقتصادی شهر خارج شده ‌است و اقدامات نوسازی در آن انجام نمی‌شود و در نتیجه سرمایه‌ها از آن خارج می‌شود. آنگونه که مدیران شهرداری اراک می گویند فرسودگی چه در مقیاس واحد مسکونی یا محدوده ای از فضای شهری ، زمینه ساز آسیب پذیری شهرها و ساکنان آن در برابر بلایای طبیعی، دسترسی به خدمات و زیرساخت های جدید است. هم اکنون طبق آمارهای موجود بیش از ۵۰ هزار هکتار بافت فرسوده شهری درکل کشور وجود دارد و در شهراراک ۳۳۶ هکتاربافت فرسوده و ۴۰۰ هکتار سکونتگاه غیررسمی شناسایی شده که باشناسایی محدوده های ناکارآمد می توان از توسعه این بافت ها جلوگیری کرد. اکنون بسیاری از مردم در واحدهایی زندگی می کنند که از استانداردهای نوین ساختمان سازی فاصله زیادی دارد و از طرفی کم درآمدی و توان اعتباردهی پایین باعث شده کار نوسازی و بهسازی این واحدها به سرعت انجام نگیرد، از همین رو این بافت ها همچنان فرسوده باقی مانده و همواره فرسوده تر می شوند. مدیران شهری می توانند برای ترمیم بافت های فرسوده در شهرها از مشارکت مردمی استفاده کنند و روند بهبود شرایط را در این نقاط تسریع بخشند. نتایج بررسی یک تحقیق که توسط دانشکده معماری دانشگاه علم و صنعت ایران انجام شد نشان داد که شکل معابر، اولویت عبور و مرور، شکل خدمات و حفظ بناهای ارزشمند از مولفه‌های جلب مشارکت مردمی در معاصرسازی بافت‌های فرسوده کشور محسوب می‌شوند. مدیریت شهری و شهرداری ها، در بازتولید نوسازی بافت های فرسوده شهری نباید انتظار کسب درآمد از طریق ساخت و ساز در بافت ها را داشته باشند. مدیریت شهری برد خود را در شهر باید، نوسازی و احیای بافت های فرسوده بداند. سوبسیدهای دولت یکی دیگر از ابزارهای موثری است که می تواند در این زمینه تاثیرگذار باشد. در این رابطه مسئله مهم دیگر، باصطلاح تراز صفر در فرآیند مداخله در بافت ها است. در نوسازی بافتهای فرسوده باید سعی در حصول تراز صفر داشته باشیم، نه چیزی بگیریم و نه چیزی بدهیم.