مهاجرت در سینمای ایران/خنده های آتوسا؛ یک کوپه سردرگرمی

چهارشنبه ۲ تیر ۹۵    شماره ۳۵۱

گروه فرهنگی-وقایع استان:
«مهاجرت»، خیلی از ما ممکن است در طول زندگی به این مسئله فکر کرده باشیم، اگر خود ما نیز به آن فکر نکرده باشیم ولی حتما در اطراف ما هستند دوستان یا افرادی که چنین برنامه ای را برای خود دارند و یا آن را عملی کرده اند.
البته مهاجرتی که به طور خاص در اینجا مدنظر است، خروج از ایران است وگرنه جابجایی از روستا یا شهری به شهر دیگر نیز یک مهاجرت محسوب می شود. مهاجرت دلایل مختلف اجتماعی، اقتصادی وحتی سیاسی دارد، امید برای دست یابی به موقعیتهای بهتر شغلی و تحصیلی، داشتن رفاه بیشتر یا فرار از مشکلات و محدودیت ها همه از دلایل مهاجرت هستند که در دل خود تاثیرات اقتصادی و روانی برای جامعه مهاجرت کننده، خود مهاجر و کشور مقصد دارد. مهاجرت از آنجاییکه مسئله غیرقابل انکاری است همیشه دغدغه و سوال میان جامعه شناسان است؛ به هر حال این روزها خروج از کشور و سکونت در یک کشور خارجی برای خیلی ها یک آرزو شده است و شاید آرزویی دست نیافتنی! همیشه مهاجرت آسان نبوده است، خروج از کشور هنوز برای برخی علاقمندان یک چالش است برخی خیلی تمیز و شیک از کشور خارج می شوند و برخی به هر دلیلی ممکن است در مسیر مهاجرت دچار یا گرفتار مسائل مختلف شوند بنابراین مهاجرت جز لاینفک جامعه امروز ماست. البتهل بنا نیست که ما در اینجا به علل آن بپردازیم بلکه به بهانه اکران فیلم « خنده های آتوسا» در پردیس سینمایی عصر جدید اراک می خواهیم نگاهی کوتاه به پدیده مهاجرت در سینمای ایران داشته باشیم. مهاجرت و سفر همیشه موضوع جذاب و دراماتیکی در ذهن خیلی از فیلمسازان ایرانی بوده است. این فیلم ها یا به دلایل رفتن، یا به پروسه رفتن و یا به زندگی بعد از رفتن می پردازند.
البته تصویری که از مهاجرت در فیلم‌های ایرانی نشان داده می‌شود به مرور دچار تغییر شده است ولی در این میان یک موضوع ثابت مانده، تلخی ای که می خواهد مهاجرت را یک پدیده ناخوشایند نشان دهد. در دو دهه گذشته فیلم های زیادی توسط فیلمسازان مختلف با تم و درونمایه مهاجرت ساخته شده است، «از کرخه تا راین» یکی از اولین این فیلم ها بود، در این فیلم نقش اول فقط برای معالجه به آلمان رفته است و دچار یک مهاجرت اجباری شده که خود با دو گروه مهاجر دیگر روبه رو است یکی خواهرش که زندگی خوب و موفقی دارد و دیگری هم رزم قدیمی اش که هنوز نتوانسته است پناهندگی خود را بگیرد.
«آدم برفی» دیگر فیلمی بود که قصه پسری را نشان می داد که حاضر است برای تسریع در روند مهاجرت خود را به شمایل زنان نیز در بیاورد. « آواز قو» نیز فیلمی بود که در آن دوجوان به دلیل دوست داشتن هم و خیلی از محدودیت ها تصمیم به خروج از کشورمی گیرند.
«شب یلدا»، « ارتفاع پست»، «مینای شهر خاموش»، «آیینه های رو به رو»، «جدایی نادر از سیمین»، «بغض»، «گذشته» و «ملبور»ن نیز از دیگر این فیلم هاست.
ولی فیلم خنده های آتوسا، فیلمی است که ساعاتی از زندگی چند فرد مهاجر در یک قطار را نشان می دهد مردان و زنانی که هر کدام برای سفر خود یک دلیل دارند، این فیلم توانست نام خود را در کتاب گینس به دلیل انجام فیلمبرداری اش در پنج روز ثبت کند؛ اما آیا فیلم از قوام و بهم پیوستگی لازم برخوردار است و توانسته یک فیلم موفق با پرداختی متفاوت به مسئله مهاجرت باشد، از برخی جهات بله اینکه ما با چند نفر و دغدغه های آن ها برای خروج از ایران رو به رو هستیم ولی به نظر می رسد یک بهم ریختگی و عجله در سرتاسر فیلم دیده می شود فیلم هم می خواهد یک معما بماند و زندگی افراد خیلی رو نشود و هم می خواهد به آن ها بپردازد ولی آیا این فرصت پیش خواهد آمد، خنده های آتوسا برای همین سعی دارد که گاه کنایه هایی به مسائل سیاسی و اجتماعی امروز جامعه ما بزند ولی این نقد فقط در کلام دیده می شود و شعارگونه است.
خنده های آتوسا زندگی دوگانه مردمانی است که در برزخ رفتن و ماندن گرفتار مانده اند و از تهران تا استانبول به دنبال رسیدن به مفهوم خوشبختی هستند و هر یک سر در گریبان برزخی دوگانه دارند که یکی بهشتی دروغین است و دیگری دنیایی فراموش شده که شخصیت هایی گم گشته نمی توانند تمایزی میانشان قائل شوند و در واقع با انجام مهاجرت از معضلات درونی خود فرار می کنند و بعد هم در برزخی عمیق تر فرو می روند
مرجان، موسی، آتوسا، استوارت، شیلا، احسان، بهزاد، شیرین و دکتر طاهری همگی مسافران قطار تهران استانبول هستند، در این فیلم باران کوثری ، بهار نوحیان ، امیر جدیدی ، پژمان بازغی ، حسام شجاعی ، آزاده میرزایی ، فریبا آهنگ ، اشکان مهری ، نازنین صبری ، هومن اطیابی و محمدرضا فروتن همراه با استوارت دنیسون بازیگر و کارگردان انگلیسی بعنوان بازیگر حضور دارند.