به مناسبت سالمرگ علی کسمایی پدر دوبله ایران/صدای سایه هنـر

یکشنبه ۶ تیر ۹۵    شماره ۳۵۴

سمیه انصاری فر-وقایع استان:
اگر علاقمند به فیلم باشید و عشق فیلم، حتما خانه تان پر است از فیلم های روزی که زبان اصلی هستند و هنوز فرصتی برای دوبله آن ها به هر دلیلی پیش نیامده است و شما مجبورید که از زیرنویس های متداول با ترجمه هایی که گاه آزاردهنده است استفاده کنید؛ اما حتما در میان این ها شاهکارهایی دارید که همیشه دیدنشان شگفت زده تان می کند، شاهکارهایی که تا یادتان می افتد اول صدای هنرپیشه و شخصیت ها در گوشتان می پیچد، اگر فیلم های به یادماندنی چون بر باد رفته، اشک ها و ابخندها، چه کسی از ویرجینیا وولف می ترسد و… را دیده باشید چطور می توانید از صدای شخصیت های اول آن چشم بپوشید، بازیگرانی که شاید محبوبیت خود و فیلم هایشان در ایران بیشتر بخاطر ماندگاری صدایشان باشد تا کیفیت بازی و … و قطعا همه این ها مدیون هنری است که در ایران از همان ابتدا جایگاه خوبی داشت. دوبله یک از هنرهایی است که در ایران جدای از بودن استعدادهای بی نظیر به دلیل اهمیت پخش فیلم خوب و نیاز مخاطب برجسته شد. در زمانی که هنوز در ایران فیلمی ساخته نمی شد و یا اگر بود انگشت شار هم نبود، سینماها اکران فیلم های خارجی داشتند، فیلم های خارجی و روز بسیاری بر روی پرده می رفت که همین دوبلوری در ایران را به سرعت حرفه ای کرد.
اما هنر دوبله در ایران چطور پدید آمد، در زمانی که فیلم ها صامت بودند و گاه گاهی نوشته هایی بر روی تصویر زحمت صدا را می کشیدند قطعا خیلی ها به صدا فکر میکردند و اهمیت انتقال حس. بعدترها که فیلم های مصوت در ایران به روی پرده رفت باز هم یک مشکل بود این بار صدا بود ولی یک زبان دیگر که نیاز به ترجمه داشت، در ابتدا برای این فیلم ها تمهیدی جز نوشتن برخی دیالوگ ها بر روی کاغذ و فیلمبرداری ازآن ها و در مونتاژی مجدد در برخی جاهای فیلم قرار دادن نبود…تا اینکه دوبله که البته بر اساس برخی ضرورت ها در کشورهایی چون ایتالیا، فرانسه وانگلستان جدی دنبال می شد وارد ایران شد و به یکباره به یک هنر و حرفه جدی در ایران تبدیل شد.
در اوایل سال ۱۹۳۱ م (۱۳۰۹ ش ) برای ناطق کردن فیلم های صامت ، دوبلاژ اختراع شد.
اولین کشور که در این راه پیشگام شد، فرانسه بود وسپس ایتالیا و انگلستان بودند که از هنر دوبلاژبرای فیلم هایشان استفاده کردند. بعدها تلاش برای دوبله فیلم های خارجی صورت گرفت. اما در کشورهایی مانند ایتالیا به علت تعدد لهجه های مختلف ، فیلم های داخلی نیز حتما باید دوبله می شد.
علاوه بر این علت ، ایتالیایی ها عاشق دوبله بودند و حتی فیلمساز معروف فلینی تحت هیچ شرایطی دوست نداشت از صدای سرصحنه استفاده کند. او معتقد بود صداها در دوبله خیلی بهتر حس و نقش واقعی را به بیننده منتقل می کنند. همین امر باعث پیشرفت دوبله در این کشور شد وبعدا مفصلا شرح خواهیم داد که بخشی از بهترین فیلم های اولیه دوبله شده به فارسی ، در این کشورتهیه می شد. حدود پانزده سال پس از آغاز دوبلاژ در دنیا،این هنر در سال ۱۳۲۵ به ایران رسید.
گرچه همه کارهای فنی آن در کشورهای دیگر انجام می شد اما در روز پنج شنبه ، ۵ اردیبهشت ۱۳۲۵ایرانیان شاهد اولین فیلم فرانسوی دوبله شده به فارسی به نام «دختر فراری » در سینما کریستال بودند که تمام مراحل کار آن در ترکیه انجام شده بود، بعد از آن استودیوهایی چون ایران نو فیلم و داریوش فیلمکار دوبله فیلم ها در ایران را آغاز کردند و بالاخره در ایران‌، اولین‌ فیلم‌ خارجی‌ دوبله‌می‌شود. فیلم‌ فرانسوی‌ «جای‌ پا در برف‌» که‌ با نام‌«مرا ببخش‌» به‌ نمایش‌ درمی‌آید، در استودیوی‌ ایران‌ نوفیلم‌ دوبله‌ می‌شود و در سال‌ ۱۳۲۷در سینما دیانا و سینما پارک‌ فیلم‌ به‌ نمایش‌ عمومی‌درمی‌آید.
هنر دوبله در ایران بسیار زود پا گرفت و دیگر کمتر فیلمی بود که به زبان اصلی نمایش داده شود. بعد از بیش از دو دهه فعالیت دوبلور ها در ایران بالاخره در سال ۵۴ انجمن گویندگان فیلم که دچار چالش هایی برای فعالیت بود آغاز به کار می کند تا فکری برای افزایش دستمزد دوبلورها و پرداخت معوقه هایشان بکند.
دوبله‌ ایران‌ در دهه‌ ۴۰، نقاط اوج‌ درخشانی‌دارد که‌ به‌ عصر طلایی‌ دوبله‌ معروف‌ است‌ ومردان و زنان این صداها همچنان جاودانه و ماندنی هستند و این اغراق نیست اگر بگوییم که بسیاری از فیلم های دنیا به این دلیل در ایران مشهور شدند که به زبان فارسی دوبله شدند و هنر دوبلاژ در ایران در مقایسه با دیگر کشورهای جهان در جایگاه ممتازی قرار دارد و حتی به نوعی بهترین در جهان است.
گویندگی عالی، ترجمه کم نقص و بالاخره شناخت موقعیت کلی فیلم از جمله دلائلی است که هنر دوبلاژ را در ایران به اوج رسانیده است. اما متاسفانه هنر دوبلاژ در ایران به مانند سینما، رفته رفته کیفیت خود را از دست داده و امروز تقریباً به شکل معمولی دنبال می شود!.
امروزه صداهای ماندگار کشورمان یا ترجیح می دهند که کار دوبلاژ انجام ندهند و به مدیریت آن اِکتفا کنند یا اینکه تنها در فیلمهای مهم و ماندگار به صداپیشگی بپردازند!. این رویه باعث شده تا کیفیت دوبله در ایران در سالهای اخیر به شدت کاهش پیدا کند و تماشاگران ایرانی هم که همواره فیلمهای خارجی را بصورت دوبله مشاهده می کردند، از آن رو برگردانند و به تماشای فیلم با زیرنویس فارسی بسنده کنند.
متاسفانه دوبلورها قشری از افراد هنری هستند که دیده نمی شوند، تا کنون ما ندیده ایم که از گوینده ای بخاطر حضور در یک فیلم یا انتقال مناسب حس و تاثیرگذاری بر مخاطب تقدیر شود، گویندگانی که در اتاق های تنگ و تاریک دوبله لحظه های به یادماندنی برای ما خلق می کردند ژاله کاظمی، ایرج دوستدار، سعید مظفری، ناصر طهماسب، چنگیز جلیلوند، علی کسمایی، خسرو خسروشاهی و منوچهر اسماعیلی، صداهایی هستند که برای همیشه در اذهان ایرانیان خواهند ماند هر چند بسیاری از آن ها دیگر در بین ما نیستند و یا به هر دلیلی دیگر خیلی کم کار شده اند و حتی منزوی. ششم تیرماه سالروز مرگ علی کسمایی پدر دوبله ایران است مردی که بساری از مدیران دوبله و دوبلورهای مطرح شاگرد او بودند، صدایی که در فیلم هایی چون «دکتر ژیواگو»، «بانوی زیبای من»، «آوای موسیقی» و «هملت» ماندگار شد. به امید روزی که دوبله ایران از مهجوریت بیرون آمده و بزرگان آن قبل از مرگ شناخته و تقدیر شوند و جایگاه دوبله ایرانی که هنوز در جهان ممتاز است دوباره به وضعیت طلایی خود برگردد.