بررسی دشواری ایجاد شبکه های آب و فاضلاب در مناطق حاشیه نشین اراک/پاکیزگی زیر پوستِ فوتبال

یکشنبه ۲۳ آبان ۹۵ شماره ۴۶۳
الهه مرادی-وقایع استان:
منشور حقوق شهروندی کشور می گوید: «کلیه اتباع ایران صرف نظر از جنسیت، قومیت، ثروت، طبقه اجتماعی، نژاد و یا امثال آن از حقوق شهروندی و تضمینات پیش بینی شده در قوانین و مقررات، برخوردار می باشند»، بنابراین هر شهروندی مستحق است از ابتدایی ترین حقوق از جمله خوراک، پوشاک، مسکن، آموزش، بهداشت و درمان مناسب برخوردار باشد. یکی از این حقوق ها در زمینه خدمات شهری است یعنی برخورداری از ذخایر آب آشامیدنی سالم، نیروی برق، روشنایی، سوخت، بیمارستان‌های بهداشتی و مطمئن، مدارس، سیستم دفع بهداشتی زباله، تسهیلات فاضلاب، …؛ اما باید گفت همیشه این امکان به راحتی قابل دسترسی نیست چالشی که امروزه در کشور و استان ما مشهود است دسترسی مردمان ساکن در مناطق حاشیه نشین به این موارد است. طی دهه های اخیر به تدریج سکونت گاه های غیر رسمی و محله های نابسامان (به لحاظ دریافت خدمات شهری) به طور عمده در حاشیه شهرهای بزرگ کشور، خارج از برنامه توسعه شهری شکل گرفته و گسترش یافته است.
مناطق حاشیه نشین و سکونتگاه غیر رسمی به دلیل قرار نگرفتن در بافت شهری و نداشتن جواز ساختمانی، رعایت نکردن اصول شهرسازی و نپرداختن عوارضی شهری در لیست خدمات شهری قرار ندارند.
بنابراین اغلب حاشیه نشینها فاقد بهداشت عمومی و خصوصی در حد واندازه استانداردهای جهانی و حتی ملی هستند و اقدام علیه بهداشت عمومی و محیط زیست در چنین مناطقی شایع است. انباشت زباله ها و عدم جمع آوری آنها، جریان فاضلاب منازل در کوچه ها و عدم دفع بهداشتی آن، آلودگی های صوتی و آلودگی هوا و غیره در این محلات مشهود است. مردمان ساکن این مناطق بغیر از اینکه در معرض ناهنجاری های محیط قرار دارند بلکه از اولین خدمات شهری نیز محروم هستند.
اراک یکی از قطب های صنعتی مهم کشور است و با خیل مهاجرت افراد جویای کار مواجه است که این جمعیت به طور معمول قرابت و تجانس فرهنگی همسان نداشته و به دلیل بضاعت مالی اندک در حاشیه شهر و سکونتگاه های غیررسمی متمرکز شده اند، همین موجب ایجاد سکونت گاه های غیر رسمی و مناطق حاشیه نشین شده است به طوریکه هم اکنون نزدیک به هفت منطقه حاشیه نشین در اراک به وجود آمده است.
هرچند در موارد بسیاری تلاش برای ارائه خدمات به این مناطق وجود دارد؛ ولی در این مسیر موانعی هست. یکی از این سدها نوع بافت این مناطق است زیرا به دلیل ساخت غیر قانونی منازل، اغلب این مناطق دارای گذرگاهها و معابر پرپیچ ‌وخم و کم عرض بوده و همین راه دسترسی برای ارائه خدمات به این مناطق را ناهموار می کند.
بی شک برخورداری از آب آشامیدنی سالم و سیستم دفع فاضلاب بعنوان یکی از این خدمات ضروری است که باید در اختیار همه قرار گیرد، زیرا در حفظ محیط زیست سالم و ایجاد بهداشت عمومی موثر است.
به منظور رسیدن به این هدف در سال ۶۹ با تصویب مجلس شورای اسلامی, وزارت نیرو موظف شد در هراستان یک شرکت با ماهیت غیر دولتی به عنوان شرکت «آب و فاضلاب» استان تاسیس کند. وظیفه این شرکت ها توزیع آب و نیز جمع آوری، انتقال و تصفیه فاضلاب در محدوده شهرها بود. به تبع همین مصوبه آب و فاضلاب استان مرکزی در اواخر سال ۷۰ کار خود را آغاز کرد. هم اکنون آب و فاضلاب مهم ترین نهاد در تامین آب شرب کافی و سالم وامکانات جمع‌آوری، انتقال و تصفیه بهداشتی فاضلاب در حد استاندارهای جهانی و بین المللی است؛ اما برای رسیدن به این هدف همانطور که گفته شد این شرکت در برخی موارد خصوصا در زمینه خدمت دهی به مناطق حاشیه نشین با مشکلاتی و سختی هایی نیز رو به رو است.
رسیدگی به مناطق حاشیه و ارائه خدمات از سوی آب و فاضلاب به آن در راستای دست یابی به محیط زیست سالم و به دور از هرگونه آلودگی و به منظور حفظ سلامت و بهداشت با توجه به مشکلات فراوانی که وجود دارد از سوی شرکت آب و فاضلاب استان مرکزی در حال اجراست که یکی از آن ها اجرای شبکه جمع آوری و خطوط اصلی و انتقال فاضلاب درکوی امام علی (ع) ( فوتبال) است.
همانطور که گفته شد مناطق حاشیه نشین اغلب صعب العبور هستند، بنابراین ایجاد برخی انشعابات در آن هزینه بر و زمان بر است. بخشی از منطقه کوی امام علی (ع) در ضلع جنوبی شهر اراک و در دامنه کوه های طالقانی قرار دارد از آنجاییکه بستر زمین در این منطقه از سنگ های یکپارچه و محکم با مقاومت بالا تشکیل شده است، ایجاد چاه های جذبی برای دفع سنتی فاضلاب منازل را مشکل و حتی غیرممکن کرده بود بنابراین برخی از شهروندان مخزن کوچکی برای دفع سنتی فاضلاب منازل خود ایجاد کرده بودند که بعد از پر شدن آن، فاضلاب های خانگی را در کوچه ها و معابر عمومی تخلیه می کردند که در نهایت با جریان یافتن در جوی ها و مسیرهای دفع فاضلاب های سطحی آلودگی محیط پیرامون را به دنبال داشت، این امر ضرورت ایجاد شبکه فاضلاب در این منطقه را بیش از پیش مهم می کرد.
بنابراین آب و فاضلاب استان مرکزی در یک عملیات گسترده که با توجه به شرایط و بستر زمین در این منطقه بسیار دشوار به نظر می رسید اقدام به ایجاد ۶۶ کیلومتر شبکه جمع آوری و خطوط اصلی و انتقال فاضلاب و ده هزار و ۵۷۶ انشعاب با هزینه ۲۱۰ میلیارد ریال کرد. اقدامی که به نظر می رسد تا حدودی شرایط اولیه یک زندگی سالم تر را برای مردمان این منطقه ایجاد کرده است.