روزنامه وقایع استان مرکزی پایگاه رسمی اطلاع رسانی نشریه
سه شنبه ۴ اردی بهشت ۱۳۹۷ شماره ۸۲۵
محمد مددی. نویسنده و پژوهشگر
در این دو سه سال واپسین هر چند ماهی یک بار «پستی» در شبکه های اجتماعی (تلگرام، اینستاگرام و…) به اشتراک گذاشته می شود مبنی بر این که: «آیـا می دانید قرارداد ترکمن چای یک قرارداد ۱۰۰ ساله است و هم اکنون به پایان رسیده است و باید ایروان و نخجوان به ایران باز گرداننده شود …» نمی دانم دلیل این ادعا که به گونه ای گسترده هم پخش می شود چیست؟ اگر مغرضانه است که هیچ ، اما اگر از سر دل سوزی است ، باید گفت ادعایی است احساسی و از روی نا آگاهی .
گفتنی است که در هیچ یک از بند های ۱۶ گانه پیمان ننگین و شرم آور ترکمن چای ( ترکمن چای نام روستایی است در آذریایجان که این پیمان در ۲۱ فوریه ۱۸۲۸ در آن جا نوشته شد ) اشاره ای به مدت زمان قرارداد نشده و این بدان معنا است که یعنی شوربختانه پیمان همیشگی است. و اما این که چرا ایران مدت زمانی کوتاه (۱۴ سال ) پس از جنگی که به بستن قرارداد ننگین گلستان انجامید برای بار دوم با روسیه که همان هنگام هم ابرقدرتی بود وارد جنگ شد باید گفت این آش تلخ را روحانیون و مجتهدین نام داری چون آقا سید محمد اصفهانی مجتهد معروف به مجاهد، حاجی ملا محمد جعفر، آقا سید نصرالله استر آبادی ، حاج ملااحمد نراقی و . . . توی کاسه مردم ایران کردند، روحانیون نام برده به فتح علی شاه قاجار فشار آوردند که اسلام و مسلمین در ولایاتی که به واسطه ی قرارداد گلستان در تصرف روسیان است مورد ستم کفار هستند و باید که جهادی به جنگ آنان رفت و مسلمانان را از زیر یوغ کافران نجات داد و به همین دلیل از عتبات و دیگر مراکز مذهبی راهی پایتخت شدند و به نوشته ی رضا قلی خان هدایت (نیای صادق هدایت ) آنان به فتح علی شاه گفتند : « باید حضرت صاحبقران با دولت بهیه روسیه ترک مصالحه و مدارا کند و لازم و واجب شرعی که عداوت و منازعت آشکارا سازد . . . و تکلیف پادشاه ایران و تمامی اهل اسلام و ایمان در جهاد با روسیه است.»
به همین جهت شاه نشست رایزنی برگزار کرد، در آن نشست فقط سه تن دلاوری به خرج دادند و با جنگ مخالفت کردند ، آنان میرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهــانی،میرزا عبدالوهــاب نشاط اصفهانــی ( معتمد الدوله ) و میرزا ابوالحسن خان شیرازی ( وزیر امور خارجه ) بودند، به گفته ی رضا قلی خان هدایت درکتاب تاریخ روضت الصفای ناصری (ج ۱۴ ، ص ۷۸۳۵ ) روحانیون برای ابوالحسن خان شیرازی و میرزا عبدالوهاب نشاط پیام های تهدید آمیز و وعیدانگیز فرستادند، آن دو نیز از بیم تسلیم نمودند.
لسان الملک سپهرهم نوشته است ( درناسخ التواریخ ، جلد ۱، ص ۳۵۹ ) : « مجتهدین ایشان را پیام های درشت فرستادند و گفتند همانا شما را در عقیدت و کیش خود فتوری است و اگر نه چگونه جهاد با کافران را مکروه می شمارید لاجرم ایشان دم بستند .»
نشاط اصفهانی و ابوالحسن خان شیرازی خانه نشین شدند و قائم مقام فراهانی هم به خراسان تبعید و دارایی هایش در تهران و فراهان مصادره و چپاول شد، جهاد و جنگ آغاز شد و شد آن چه که نباید می شد ( بستن پیمان ترکمن چای، آن هم با خواهش و تمنا و پس از سقوط تبریز و در خطر قرار گرفتن پایتخت.)
