دوشنبه ۹ اسفند ۹۵ شماره ۵۴۰
وقایع استان-علی امیدی:
می گویند پس از آنکه رضا خان از خانی به شاهی رسید و با انقراض حکومت قاجار ایران وارد عصر پهلوی شد مردم در اقدامی خودجوش با ارسال تلگراف هایی حمایت خود را از رضا خان و انزجار و تنفرشان را از قاجار ابراز می کردند. رضا خان که در آبان ۱۳۰۴ احمدشاه را به عنوان آخرین شاه قاجار از حکومت خلع کرد ایران را برای همیشه ترک کرد؛ ترکی که از پدر و پدربزرگش به ارث برد و البته همچون آنها پس از مرگش در کربلا دفن شد.
احمدشاه قاجار به گواه تاریخ نویسان، یکی از نامی ترین پادشاهان قاجار پس از پدربزرگش مظفرالدین شاه است، پادشاهی که به کودتا تن داد و ترمز حکومت قاجار را کشید؛ وی که در تیرماه ۱۲۷۵ در شهر تبریز متولد شده بود در دوازده سالگی به سلطنت رسید و چند سال بعد در ۱۷ سالگی، با به بلوغ رسیدن تاجگذاری کرد. تاجگذاری وی مصادف با شروع جنگ جهانی اول شده بود. دولت وقت موضع ایران را در این جنگ بی طرفی اعلام کرد ولی بی طرفی ایران توسط دولت های متخاصم روسیه تزاری، انگلیس و عثمانی نادیده گرفته شد و قوای این سه کشور از شمال، غرب و جنوب وارد ایران شدند. قوای روسیه تا نزدیکی تهران پیش آمدند ولی از براندازی حکومت قاجار منصرف شدند.
در زمان سلطنت وی قرار داد معروف به ۱۹۱۹به تاریخ مرداد ۱۲۹۸ میان دولت های ایران و بریتانیا با امضای وثوق الدوله و سرپرستی کاکس بسته شد. احمدشاه در میهمانی شام لرد کرزن وزیر امور خارجه انگلستان در لندن به صراحت قرارداد ۱۹۱۹ را تایید میکند و نوشیدنی خود را به سلامتی لرد کرزن و همسرش مینوشد.
در تاریخ سوم اسفند ۱۲۹۹ کودتایی توسط رضا خان میر پنج با همکاری سید ضیاءالدین طباطبایی و طرح ریزی ژنرال آیرون ساید افسر عالی رتبه انگلیس اجرا شد. طی این کودتا مقاومت چندانی از سوی نیروهای محافظ تهران دیده نشد و تنها تلفات نیروهای کودتا چند نفر از نیروهای قزاق بود. بعد از این کودتا احمد شاه مجبور به امضای حکم وزیر الوزرایی سیدضیاء شد ولی یک سال بعد موفق به عزل او با کمک رضا خان میرپنج شد. بعد از کابینه سیدضیاء کابینه قوام، مشیر الدوله، کابینه دوم قوام، مستوفی الممالک و کابینه آخر مشیرالدوله از سوی احمد شاه روی کار آمدند. احمد شاه به اجبار در آبان ۱۳۰۲ رضاخان سپه سالار را به نخست وزیری انتخاب کرد. در فروردین ۱۳۰۳ سعی در عزل کردن رضاخان کرد ولی به علت عدم حمایت مجلس از خودش مجبور به انتخاب مجدد رضاخان به عنوان نخست وزیر شد.
در آخر احمدشاه با رای مثبت مجلس شورای ملی در تاریخ ۹ آبان ۱۳۰۴ از سلطنت خلع شد. به متعاقب این امر با تشکیل مجلس موسسان رضا خان با نام رضا شاه پهلوی پادشاه ایران شد. احمد شاه آخرین پادشاه سلسله قاجار، در ۱۱ آبان سال ۱۳۰۴ ایران را برای آخرین بار ترک کرد و در نهم اسفند ۱۳۰۸ در پاریس به علت بیماری کلیوی درگذشت و در کربلا دفن شد.
حمام چهارفصل
در زمان احمد شاه قاجار، حمام چهار فصل یکی از زیباترین آثار معماری و کاشیکاری ایران توسط حاج محمدابراهیم خوانساری بنا شد. بنای حمام چهار فصل اراک یکی از زیباترین آثار معماری و کاشیکاری ایران در قرون اخیر است و به واسطهی تزئینات منحصربهفرد آن، یکی از نمونههای بینظیر معماری ایرانی به شمار میرود. در باب انگیزهی ساخت حمام نقل شده است که به برکت آرامش نسبی دوره ناصری، سلطانآباد یا اراک از رونق اقتصادی خوبی برخوردار شده بود و حاکمان محلی، به خصوص برادر امیرکبیر (میرزا حسنخان)، مستوفیالممالک و نمایندگان او با رعایا و مردم خوشرفتاری میکردند. این مسئله سبب شده بود ۸۵ خانوار یهودی از سنجان و روستاهای اطراف به سلطانآباد (اراک) مهاجرت کنند.
آنها در شمالشرقی گذر سپهداری در ضلع شرقی خیابان محسنی ساکن شدند. این گروه، از تأسیسات و امکانات شهری برخوردار بودند، اما حمام نداشتند. بزرگان اقلیتها به مراجع و علمای شهر رجوع کرده و خواستار حل این مشکل شدند. حاج محمدابراهیم خوانساری، از بزرگان آن روز شهر، برای حل این مشکل پیشقدم شد تا حمامی بسازد که همه مردم و اقلیتها با رعایت مسائل شرعی به آسانی از آن استفاده کنند. وی دستور داد در مقابل قلعهی شخصی وی حمامی بسازند. به این ترتیب ساختمان حمام پس از شکلگیری شهر اراک در حدود ۱۰۰ سال پیش و در زمان حکومت احمدشاه قاجار توسط محمد ابراهیم خوانساری بنا شد. این بنا در خلال سالهای ۱۲۹۲ تا ۱۲۹۴ و طی حدود ۳۸ ماه احداث شد. این حمام تنها حمام کشور است که در آن، قسمتی مجزا برای اقلیتهای مذهبی وجود دارد.
این اثر ارزشمند در تاریخ ۱۳۵۶/۰۸/۱۰به شمارهی ۱۳۳۹ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و در سال ۱۳۷۳ پس از اتمام عملیات مرمت و بازسازی، بهعنوان موزهی باستانشناسی و مردمشناسی اراک بازگشایی شد و هماکنون پذیرای بسیاری از هنردوستان و گردشگران است.
نام چهارفصل برگرفته از تابلوهای کاشیکاری شده در چهار جهت حمام در بخش سربینهی مردانه است که بنا بر شرایط مختلف فصول سال (فصلهای چهارگانه) به تصویر کشیده شده است. روی این کاشیهای لعابدار، نقوشی از مناظر طبیعی، شکارگاه و… دیده میشود. بنای حمام چهارفصل در ضلع شرقی خیابان شهید دکتر بهشتی قرار دارد و در مجموع دارای چهار در است که دو راه از طریق خیابان اصلی شهید بهشتی و دو راه دیگر از طریق محلهی شهرداری در شمال و محلهی مسجد حاج محمدابراهیم در جنوب به این حمام دسترسی دارند.
این حمام حدود ۱۶۰۰ مترمربع مساحت داشته و از چهار بخش مجزای مردانه، زنانه، حمام ویژهی اقلیتهای دینی و حمام خصوصی تشکیل شده است و بزرگترین حمام ایران شناخته میشود.
خانه » پیشنهاد سردبیر » گزارش «وقایع استان» به بهانه ۹ اسفند، سالمرگ «احمد شاه قاجار» و بنایی که در دوره او در اراک به جا ماند/ترمز قاجار