کوتاهی میراث فرهنگی در حفاظت از یک اثر تاریخی در بازار اراک/در آستانه نابودی کامل

شنبه ۱۸ دی ۹۵ شماره ۵۰۰

سمیه انصاری فر
وقایع استان

«حمامِ نو» ی اراک واقع در بازار تاریخی یکی از قدیمی ترین حمام های اراک با قدمتی نزدیک به ۲۳۵ سال است. این حمام که زمانی تعطیل و به مخروبه ای تبدیل شده بود در سال ۷۲ توسط یکی از کسبه بازار خریداری شد و بعد از ساماندهی به ثبت ملی رسید؛ با توجه به اهمیت حفظ بناهای تاریخی و استفاده ا زظرفیت آن ها توسط بخش خصوصی و تغییر کابری در جهت استفاده بهینه زا این قبیل بناها، طبق طرحی از سوی میراث فرهنگی کشور قرار بود این حمام به یک مجتمع آب درمانی و یک سفره خانه و فروشگاه صنایع دستی تبدیل شود؛ ولی برخی ناهماهنگی ها و عدم همکاری از سوی میراث فرهنگی استان مرکزی باعث شد که این بنا هم اکنون درمعرض تهدید و تخریب کامل قرار گیرد. محسن صفایی مالک کنونی این حمام کوتاهی میراث فرهنگی استان در برابر درخواست او برای محافظت از این بنا را علت اصلی این ماجرا می داند.
وی به وقایع استان گفت: من این حمام را در سال ۷۲ خریداری کردم البته برای خرید آن پروسه طولانی را طی کردم و این ملک را شعیر به شعیر از مالکان متعددی خریداری کردم.
صفایی افزود: زمانی که من این حمام را خریداری کردم ۵۰ سالی بود که حمام تعطیل شده بود و از شکل اصلی خود خارج و بر روی بنا پر بود از زباله ها و نخاله های ساختمانی ، همچنین یک ساختمان سه طبقه که بر روی آن بنا شده بود، برای بازگشت این بنا به حالت اولیه نزدیک به ۳۵۰ کامیون خاک و زباله را از ارتفاع ده متر بالا کشیدم.
صفایی با بیان اینکه قبل از این میراث فرهنگی از وجود چنین حمامی مطلع نبود، گفت: بعد از خریداری حمام نیز تا پنج سال میراث فرهنگی از وجود چنین بنایی خبر نداشت و من بعد از خرید کامل آن و برخی پاکسازی ها وجود چنین حمامی را به آن ها اطلاع دادم.
مالک حمام نوی اراک با بیان اینکه بعد از سه سال دوندگی و بدون هیچ همکاری از سوی میراث فرهنگی استان بالاخره در سال ۸۷ این بنا به ثبت ملی رسید، اظهار کرد: بعد از آن به منظور تغییر کاربری طرحی در راستای تبدیل این حمام به مجتمع آب درمانی و چایخانه سنتی از سوی تهران داده شد.
صفایی در خصوص اقدامات انجام شده برای بهسازی این بنا توضیح داد: در ابتدا بنای سه طبقه ای که بر روی حمام ساخته شده بود را خراب کرده و با همکاری میراث استان یک و نیم متر نیز خاکبرداری شد تا سقف اصلی بازار و گنبد های آن مشخص شد.
وی ادامه داد: باید توضیح دهم بخشی از سقف این حمام از یک سو در زیر هشت مغازه بازار و بخشی دیگر نیز در زیر نیمی از یک ساختمان دیوار به دیوار است، بنابراین کار اصلی بر روی آن قسمت از سقف که بیرون بود انجام شد.
صفایی گفت: طبق طرح میراث فرهنگی برای محافظت از سقف بنا شد که یک سقف سیزی بر روی آن زده شود تا پشت بام حمام و گنبدهای آن پوشیده شود البته تمامی این مراحل با نظارت میراث فرهنگی استان و نظر کارشناسان انجام شد.
وی ابراز کرد: برای ایجاد این سقف یکصد میلیون تومان هزینه کردم؛ ولی به دلیل عدم همکاری و توجه به در خواست من طی بارش شدید باران در هفته های گذشته این سقف به طور کامل فرو نشست.صفایی با بیان اینکه میراث فرهنگی وظیفه دارد از یک اثر ملی محافظت کند، گفت: در مهرماه امسال طی نامه ای از میراث فرهنگی استان خواستم تا اجازه دهن بر روی سقف تازه احداث یک شیروانی موقت زده شود تا در شرایط جوی و باد و باران از آسیب های احتمالی امان باشد؛ سپس با اتمام فصل بارندگی بارندگی هر دستور و طرحی که از جانب آن ها داده شد اجرا شود؛ ولی میراث فرهنگی به این درخواست اهمیت نداد.
وی ادامه داد: در اواخر آذرماه نیز باز من نامه دیگری نوشته و درخواست خود را اینطور اعلام کردم که خطر بارندگی سقف را به دلیل تازه بودن بنا تهدید می کند اجازه دهید تا با هزینه و مسئولیت خود یک شیروانی از کنار دیوار بزنم در غیر این صورت اگر این بنا آسیب ببیند من هیچ مسئولیتی را به عهده نمی گیرم زیرا حفظ و احیای ملک حمام و ثبتی بر عهده سازمان میراث فرهنگی است.
صفایی گفت: اهمیت ندادن به این مسئله باعث شد تا در بارندگی چند روزه و شدید اخیر آب به پی های جدید نفوذ کند و سقف الحاقی به طور کامل تخریب شود و بر روی سقف اصلی حمام آوار شود.
وی تصریح کرد: هم اکنون خطری که این بنا را تهدید می کند این است که با آوار شدن مصالح بر روی سقف های گنبدی ممکن است با یک بارندگی شدید سقف اصلی به طور کامل فرو بریزد و یک بنای تاریخی نابود شود.
مالک حمام نو گفت: متاسفانه میراث فرهنگی در برابر انتقاد من و مصاحبه ام با صدا و سیما مبنی بر عدم پیگیری و اهمیت از سوی آن ها اعلام کرده که مقصر این ماجرا من بوده ام و به دلیل استفاده مصالح نامرغوب و قرار دادن چند شاخه آهن بر روی سقف موجب این اتفاق شده ام و هیچ اشاره ای به بارندگی نکرده است.
صفایی اظهار کرد: در پاسخ به این توجیه میراث فرهنگی استان در برابر کوتاهی اش باید بگویم اگر این بنا برای من مهم نبود از ابتدا بدون اینکه میراث فرهنگی مطلع شود آن را تخریب می کردم زیرا همانطور که اشاره کردم میراث استان از چنین بنایی با خبر نبود.
وی ادامه داد: نکته دیگر این است من چطور می توانستم از مصالح نامرغوب استفاده کنم در حالیکه از ابتدای طرح با نظارت و حضور کارشناسان و بازرسان میراث فرهنگی تمام مراحل خاکبرداری و ساخت سقف انجام شده است، اگر واقعا من نکات را رعایت نمی کردم باید در همان میانه راه جلوی من گرفته و کار تعطیل می شد.
صفایی توضیح داد: در مورد آهن هایی که میراث ادعا می کند باعث تخریب سقف شده نیز باید بگویم وزن کل آن ها ۷۵۰ کیلوگرم بود که بر روی سطح سقف پخش شده بود و همانطور که می دانیم مقاومت سقف های سیزی در برابر بار بسیار زیاد است و جالب اینکه سقف از جایی که کمترین فشار بود تخریب شده است.
وی بیان کرد: من به جرات می گویم که در تمام این سال ها از این بنا حفاظت کردم و میراث فرهنگی با سخت گیری های خود باعث آسیب زدن به آن شد اگر طبق قانون درگذرهای بازار نباید شیروانی باشد چرا الان نزدیک به ۹۸ سقف شیروانی در بازار است قانون برای همه است این توجیه که این سقف ها از گذشته بوده درست نیست طبق قانون پس آن سقف ها نیز باید اصلاح شود.
صفایی گفت: متاسفانه تصمیمات میراث فرهنگی استان سلیقه ای و تک بعدی گرفته می شود با تغییر هر مدیر نظرها و برنامه ها تغییر می کند و طبق ضابطه عمل نمی شود و در این میان افرادی چون من که برای میراث فرهنگی و بناهای تاریخی ارزش قائلند اینطور مورد بی مهری قرار می گیرند.