چالش های پیش روی تئاتر استان مرکزی/تئـاتر بی رمق

دوشنبه ۲۴ خرداد ۹۵    شماره ۳۴۳

گروه فرهنگی- سمیه انصاری فر

تئاتر همیشه به عنوان یکی از هنرهای مهم و تاثیرگذار در جامعه معرفی شده است، هنری که قدمتی طولانی دارد و از دل آئین ها و تمدن های اصیل آمده است. تئاتر از آنجایی جایگاه مستحکم تری نسبت به باقی انواع هنر دارد زیرا به طور زنده و ارتباط رو در رو با مخاطب می باشد، بنابراین تاثیرگذاری مضاعفی دارد.
تئاتر به شکل امروزی در کشور ما با توجه به قدمت نمایش های آئینی و مذهبی چون تعزیه باز هم یک هنر وارداتی است و مانند داستان کوتاه و رمان، نگارش اولین نمایشنامه ها در دوران مشروطه همزمان با شروع تحول در ایران آغاز شد. هرچند به نظر می رسد با گذشت بیش از یک قرن از ورود تئاتر به کشور ما هنوز نگاه به این هنر مانند نگاه به یک کالای لوکس خارجی است که فقط برخی حق استفاده از آن را دارند؛ ولی نباید از ظرفیت و پتانسیل بالای آن در تاثیرگذرای بر مخاطب گذشت. امروزه هنر تئاتر در کشور ما به دلایل مختلف با چالش هایی رو به رو است که ریشه در نگاه به خود تئاتر دارد. چالش ها و مسائلی که روز به روز تئاتر ایران را ضعیف تر کرده است و هنرمندان این عرصه را با مشکل های گوناگونی روبه رو کرده است. فرسودگی سالن ها، بودجه ی اندک، کمبود سالن های تئاتر و ممیزی های دست و پاگیر از جمله این مشکل ها هستند که موجب شده اند تئاتر و اهالی آن این روزها حال و روز چندان خوشی نداشته باشند.
این در حالی است که استعدادهای درخشانی در عرصه ی تئاتر ایران حضور دارند استعدادهایی که در صورت بهره مندی از امکانات لازم و استاندارد می توانند به ارتقای سطح هنر مردمی تئاتر کمک کنند و شکوفایی را برای این عرصه به ارمغان بیاورند.
از این رو به نظر می رسد باید هرچه زودتر فکری به حال بهبود وضعیت تئاتر کشور کرد؛ چراکه این عرصه ی هنری هم علاقه مندان زیاد دارد و هم هنرمندان واقعی.
استان مرکزی نیز مانند سایر نقاط کشور این روزها از این چالش ها به دور نمانده است، خصوصا که این وضعیت در شهرستان ها بسیار اسف بارتر است.
در گذشته های نزدیک چیزی نزدیک به یک دهه پیش استان مرکزی و به طور خاص اراک در زمینه نمایش یکی از قطب های کشور به شمار می رفت؛ وجود رشته نمایش در دانشگاه آزاد اراک حضور اساتید برجسته و هنرمندان خلاق همه و همه تئاتر اراک و استان مرکزی را در کشور زبانزد کرده بود؛ اما حالا چند سالی است که دیگر خبری از آن رونق نیست و تئاتر اراک و استان مرکزی در انزوا به سر می برد و بغیر از حضور گاه گاهی نمایش های این استان در جشنواره فجر دیگر خبری از تئاتر و چراغ روشن سال های دور نیست.
نگاهی اجمالی به تئاتر استان مرکزی نشان می دهد که تئاتر تعریف درستی در میان آن هایی که در ارتباط مستقیم با این پدیده هستند ندارد، مانند مردم، مسئولین فرهنگی و هنرمندان…
تئاتر استان مرکزی از مسائل و مشکلات عدیده سخت افزاری و نرم افزاری رنج میبرد، مهم ترین معضلی که امروز تئاتر استان در تمامی شهرها و حتی در مرکز استان با آن رو به رو است نبود سالن مناسب با امکانات ویژه در تمامی شهرستان های استان است، هیچ کدام از شهرستان های استان یک سالن مختص تئاتر با تجهیزات مناسب نور و صدا ندارند و بیشتر اجراهای نمایش در سالن های چندمنظوره با سِن غیر استاندارد انجام می شود؛ البته اگر همین سالن نیز در مواقعی به دلایلی از آن ها گرفته نشود مشکلی که این اواخر در شهر ساوه کمی بحث برانگیز شده بود.
مسئله دیگر ضعف آموزش است، جوان ها و علاقمندان بسیاری در شهرستان های استان هستند که می خواهند تئاتر را علمی دنبال کنند و در این زمینه فعال باشند؛ ولی نبود آموزش صحیح و فرصت برای بروز توانایی هاشان در شهر خود و از طرفی هزینه های بالای رفت و آمد به مرکز باعث شده یا تئاتر را کنار بگذارند و یا فقط به اجرای نمایش هایی که بی شک خالی از اشکال نیست روی بیاورند. هم اکنون رشته بازیگری در دو دانشگاه آزاد و علمی کاربردی اراک وجود دارد؛ ولی استقبال از این رشته به دلیل نبود اساتید مطرح خیلی زیاد نیست، همین باعث شده تا فرصت برای رشد کم تجربه ها در این زمینه فراهم نباشد و به تدریج ضرورت یادگیری یعنی چه دیدن تئاتر خوب و چه خواندن کتاب در میانشان از بین برود و به تئاتری بدون عمق و سواد بپردازند، موضوعی که متاسفانه گاه با آن روبرو هستیم.
مشکل دیگر تئاتر استان مهاجرت است، هم اکنون بیشتر فارغ التحصیلان تئاتر و آن هایی که در تئاتر استان پیشرو و تاثیر گذار بودند عطای ماندن را به لقایش بخشیده اند و به امید رشد و روزهای بهتر پایتخت نشین شده اند و همین مسئله استان را از ظرفیت حضور هنرمندانی که می توانند در ارتقا و رشد تئاتر موثر باشند محروم کرده است.
جشنواره زدگی دیگر مشکل اهالی تئاتر استان مرکزی است، از آنجاییکه هنوز تئاتر نتوانسته به دلایلی چون تبلیغ نامناسب ضرورت حضورش را در سبد فرهنگی خانوارها توجیه کند مخاطب کمی به دنبال تماشای هنری به نام تئاتر هستند بنابراین نبود حمایت مالی از سوی دولت و از طرفی نبود گیشه رغبت اجرای عموم را از هنرمندان تئاتر گرفته است و آن ها ترجیح می دهد بیشتر به دنبال حضور در جشنواره ها باشند تا بتوانند از طریق وروردی و جوایز آن درآمدزایی کنند، البته گاه استثناهایی در برخی شهرستان های استان وجود دارد مثلا تئاتر در ساوه توانسته جای خود را در میان مخاطبان پیدا کند؛ ولی در بیشتر شهرستان ها تئاتر جدی یا مخاطب ندارد و یا اگر مخاطبی هست به تماشای تئاترهای گیشه ای و بدون محتوا می رود.
نگاه بی تفاوت و شناخت کم مسئولین فرهنگی از دیگر معضلات تئاتر استان مرکزی است، معمولا مسئولین حوزه های مختلف فرهنگی یا نسبت به تئاتر و اهمیت آن شناختی ندارند و آن را پدیده ای مزاحم و بی مصرف می دانند یا اگر هم نگاه مثبتی است به دلایلی چون کمبود بودجه و اعتبار از حمایت این حوزه سر باز می زنند، البته اهالی تئاتر استان در موارد بسیار از عدم حمایت معنوی مسئولین انتقاد دارند، آن ها معتقدند حال اگر مسئولین برای ما سالنی نمی سازند یا در تلاش برای جذب بودجه و اعتبار برای این بخش از راه های مختلف نیستند، حداقل در مورادی که می توانند کمک و حمایت معنوی ای داشته باشند این کار را بکنند.
شاید در کنار این ها اصلاح ساختار انجمن هنرهای نمایشی به صورت شورایی و همدلی بیشتر بین هنرمندان تئاتر استان کمی از بار سنگین این مشکلات بکاهد. به هر روی وضعیت کنونی تئاتر به ویژه در شهرستان ها را می توان اسفبار توصیف کرد. هنرمندان تئاتر در شهرهای کوچک از امکانات اندکی برای اجرای نمایش خود برخوردارند. نه بودجه ای در اختیار دارند و نه سالنی که مخاطب برای تماشای اثرشان در آن احساس آرامش کند. از این رو هنرمندان در فشار قرار گرفته اند؛ فشارهایی که با اندک توجه مسوولان فرهنگی کمرنگ تر خواهد شد. نگاه سلیقه ای و کم توجهی در سال های اخیر تئاتر کشور را بی رمق تر از قبل کرده است، سالن های نمایش فرسوده هنرمندان را نیز بی رمق کرده اند هنرمندانی که گلایه هایشان به گوش مسئولین فرهنگی نمی رسد.