«وقایع استان» اجرای طرح دوام در اراک را بررسی می کند/رو در روی بحران

چهارشنبه ۲۴ مرداد ۱۳۹۷   شماره ۹۰۹

***

وقایع استان

فرشته غلامی

***

آتش سوزی، سیل و زلزله از جمله حوادث غیرمترقبه ای هستند که نمی توان آنها را پیش بینی کرد. حال وجود برخی از عوامل مانند قرار گرفتن روی گسل باعث می‌شود اثرات این حوادث مخرب و ویرانگرتر شود. با توجه به مطالعات جغرافیایی انجام شده، سست بودن خاک منطقه، ساخت‌وسازهای غیر‌مجاز که هیچ اصول مهندسی در آنها رعایت نشده، وجود بافت فرسوده و قدیمی و معابر باریک، وجود ساختمان ها و ابنیه های کم دوام و وجود جریان های سیلابی معضلات مهمی است که در صورت وقوع بحران هایی چون سیل و زلزله دامنه آن را تشدید نموده و عمق و وسعت فاجعه را مضاعف می کند و ما را در برابر حوادث غیرمترقبه با تهدید جدی روبه‌رو می‌کند.
علیرغم تدوین قوانین و مقررات کلان به ویژه در سال های اخیر نظیر چشم انداز ایران در سال ۱۴۰۴، مصوبات و سیاست گذاری های کلان مجمع تشخیص مصلحت نظام و سایر ضوابط و دستور العمل های دولتی در زمینه ایمن سازی و مقاوم سازی، متاسفانه به دلیل عدم شکل گیری ساختارهای مربوطه، وقوع هر نوع بحرانی ما را با مشکلات و تهدیدهای ناگواری مواجه می سازد.
به موازات پیشگیری ها و پیش بینی های پایه تدوین اصول و راهکارهای مدیریت بحران در نقاط شهری امری ضروری است. هرچند که مدیریت بحران یک مجموعه منسجم از سازمان های دولتی و نهادهای مردمی است اما پیشگامی مدیریت شهری در مدیریت بحران حائز اهمیت می باشد.
در این میان نقش شهرداری ها به عنوان یک نهاد عمومی یک نقش و مسئولیت محوری است که هماهنگ کننده سایر سازمان ها و عوامل دخیل در مدیریت بحران می باشد لذا با سازماندهی، تدوین برنامه های منسجم و عملیاتی نمودن آنها در شهـر می توان نظام پویای مدیریت بحران را پی ریزی نمود تا بدین طریق اثرات بحران ها در هنگام وقوع و پس از آن را کاهش داد و این امر زمانی میسر می شود که عوامل دست اندر کار آن دانش، آگاهی و توانایی کافی در این امر را داشته باشند.
در همین راستا چند سالی می شود که طرحی به عنوان «طرح دوام» برای مقابله با حوادث غیرمترقبه در برخی از شهرها تشکیل شده است که اساس و پایه اصلی ایجاد تشکل‌های مردمی داوطلب امداد و نجات در محلات با عنوان داوطلبان واکنش اضطراری محله که به اختصار«دوام» نامیده می‌شود به تجربه‌های کسب‌شده جهانی و داخلی بازمی‌گردد که طی آن مشخص شد بیش از ۸۰درصد نجات یافتگان در سوانح بزرگ مانند زلزله، نجات خود را مدیون کمک‌های مردمی حاضر در محل و در همان ساعت‌های اولیه هستند و به این ترتیب آشکار شد که مردم حاضر در صحنه حادثه تا رسیدن نیروهای امدادگر رسمی و حرفه‌ای نقش مهمی در نجات جان انسان‌ها دارند و به میزانی که آنان آموزش دیده باشند یا در قالب تشکل‌های داوطلب به‌صورت گروهی و با تجهیزات اولیه وارد عمل شوند، نقش موثری در نجات جان گرفتارشدگان در ساعت‌های اولیه حادثه (ساعات طلایی) ایفا خواهند کرد؛ به‌ویژه آنکه در حوادث بزرگ و دارای وسعت، نیرو‌های کمکی و امدادگران تا حضور و پوشش کامل سانحه مدت زمانی را از دست می‌دهند و این همان زمان موثر نیرو‌های امدادگر محلی است.
طرح دوام و ایمنی، تشکلی مردمی و داوطلبانه در سرای محله است که در راستای تاکید و تمرکز هماهنگی‌ها در حوزه ارتقا و حفظ آمادگی و ایمنی شهر و شهروندان در مواجهه با حوادث در سطح محله فعالیت می‌نماید. عضویت در گروه‌های دوام، داوطلبانه است و افرادی که عضو این گروه می‌شوند برای شرکت در کلاس‌های آموزشی هزینه‌ای پرداخت نمی‌کنند. همچنین این افراد پس از پایان دوره‌های آموزشی و شروع فعالیت‌شان در محله‌ها حقوق و دستمزد نمی‌گیرند.
با توجه به این‌که ورود به بافت تاریخی در مواقع بحران به دلیل معماری و وجود معابر باریک و کم عرض آن به‌سهولت ممکن نیست، آموزش جوامع محلی می‌تواند از شدت خسارت بکاهد.
این طرح البته کمی دیرتر اما بالاخره خبرها از چندماه قبل به گوش رسید که قرار است در اراک هم برگزار شود و در پی آن شهردار کلانشهر اراک اظهار داشت که این طرح باید با سرعت بیشتری به مرحله اجرایی شدن برسد و برای اجرای آن از گروه‌های مردمی استفاده شود که در این طرح عضو شوند و در مرحله اول آموزش‌های لازم ارایه شود و با مدیریت ستاد بحران، کار توسط سازمان آتش‌نشانی و اورژانس آغاز شود و این آموزش در تمامی محله‌های سطح شهر فراگیر شود.
داود تاجران در ادامه با اشاره به اینکه طرح دوام باید در سطح وسیع در شهر اجرایی شود؛ افزود: گروه‌هایی که در مرحله ابتدایی تحت آموزش قرار می گیرند؛ می‌توانند با برگزاری مسابقه امداد و نجات و کنترل بحران در ارایه آموزش‌های بعدی و همچنین ارتباط‌های بین بخشی دستگاه‌ها موثر واقع گردند و صدا و سیما نیز با پخش برنامه مربوط به مسابقه توجه سایر شهروندان را نسبت به اهمیت این موضوع جلب نماید.
وی خاطرنشان ساخت: گروه‌های دوام هر چه سریعتر توسط شهرداران مناطق شش‌گانه شهر اراک با استفاده از ظرفیت خوب مساجد، مدارس، پایگاه‌های بسیج و سازمان‌های مردم نهاد تشکیل و به کارگیری شوند و آموزش لازم نیز ارایه شود.
شهردار اراک بیان داشت: مدیریت بحران تنها به زلزله، سیل و آتش‌سوزی خلاصه نمی‌شود انواع بیماری‌های واگیردار نیز می‌تواند به یک بحران تبدیل شود، لذا ستاد مدیریت بحران می‌بایست ظرفیت شهر اراک در زمینه‌های مختلف حوادث را شناسایی نماید.
تاجران همچنین به اهمیت شناسایی امکانات مختلف ارگان‌ها و سایر دستگاه‌های اجرایی اشاره کرد و افزود: امکانات سالن های مدیریت بحران سطح شهر باید مورد توجه قرار گیرد؛ لذا طرح دوام آغازی برای مدیریت بحران می‌باشد که باید کم کم گسترده‌تر شود.
نماینده مردم اراک ، خنداب و کمیجان هم در مجلس شورای اسلامی در خصوص این طرح گفته بود در شرایط بحرانی که امکان کمک رسـانی دستگاه های امدادی به همه آسیب دیدگان وجود ندارد، مردم می توانند با بهره گیری از این گونه آموزش ها به یاری یکدیگر بشتابند.
اما اکنون چند روزی است که خبر از اجرای این طرح مبنی بر اینکه این طرح با همکاری شهرداری و نهادهای امداد رسان و آتش نشانی در شش مسجد شهر اراک اجرا شده شنیده می شود تا بتواند از میزان خسارت های ناشی از حوادث کاسته شود.
ایجاد تشکل های کوچک، کارآمد و دانش محور در سطح محلات یکی از ضروریات کلانشهرهای بزرگ دنیا به شمار می آید. برای افزایش آمادگی شهروندان و ارتقای ظرفیت مقابله به موقع و موثر می توان تشکیلات مدیریت بحران را در رده محله و حتـی پایین تر یعنی در سطوح همسایگی، خانوادگی و فردی فعال نمود. ایجاد گروه های داوطلب واکنش اضطراری محله، اقدام مهمی جهت توانمندسازی شهروندان در پاسخگویی و مقابله مناسب با اثرات ناشی از بلایای طبیعی می باشد. همچنین از آنجایی که امدادرسانی در ۷۲ ساعت اولیه بعد حادثه، نقش به سزایی در کاهش خسارت و تلفات حوادث دارد، از این رو آموزش جوامع محلی در این مورد کارساز خواهد بود. با ایجاد، سازماندهی و آموزش گروه های داوطلب واکنش اضطراری می توان ابزار مهم و موثری را جهت افزایش توان مقابله با حوادث در سطح شهر در اختیار مدیران قرار داد.
اکنون کمتر از ۱۰ سال است که این طرح در برخی از شهرها اجرا می شود و با توجه به ضرورت اجرای طرح دوام در کلانشهرها و با توجه به حوادث غیرمترقبه ای که چندسالی است گریبانگیر کشور شده و لزوم کمک رسانی در همان ساعات اولیه حادثه و از آنجایی که اراک سرانه بالایی از بافت فرسوده را درون خود دارند و ساکنان منطقه را تهدید می کند اجرای چنین طرحی که به تازگی و در مدت کوتاهی است که با کمک شهرداری صورت گرفته می تواند مفید واقع شود و برای مردمی که نگرانی از وقوع حوادثی چون سیل، زلزله و آتش سوزی و … را دارند و در شرایط مساعدی از نظر روحی و روانی در زندگی قرار ندارند شاید بتواند دلخوشی اندکی باشد.