مروری بر فیلم های ساخته شده از زندگی امیرکبیر/مردی که در قاب نمی گنجد

دوشنبه ۲۰ دی ۹۵ شماره ۵۰۲
وقایع استان:
صد و شصت و پنج سال پیش در چنین روزی یکی از شایسته‌ترین مردان نام‌آور تاریخ ایران، بر اثر توطئه‌ بیگانگان کشته شد و دوره‌ درخشانی که با صدارت او آغاز شده بود، رو به افول و خاموشی گذاشت. قتل میرزا تقی‌خان امیرکبیر بی گمان ضربه‌ای بر پیکر تاریخ ایران بود. نام امیرکبیر را هر ایرانی شنیده است و می داند که در دوره ای بر تحولات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی این سرزمین تاثیر مستقیم داشته است. مردی بزرگ از خطه فراهان استان مرکزی، شناخت این مرد بزرگ همیشه مورد اهمیت بوده است و در مورد او مقاله ها، کتاب ها، سریال ها و فیلم های مختلفی نوشته و ساخته شده است.
از مهم ترین کتاب ها و پژوهش ها در مورد امیرکبیر می توان به کتاب های «امیرکبیر و ایران» نوشته فریدون آدمیت، «میرزا تقی خان امیرکبیر»به کوشش زنده یاد ایرج افشار، «زندگانی میرزا تقی خان امیرکبیر» نوشته حسین مکی، «اسناد و نامه‌های امیرکبیر (داستان‌های تاریخی درباره او) و کتاب «نامه‌های امیرکبیر به انضمام رساله نوادرالامیر» نوشته سید علی آل داوود، «سیاست خارجی امیرکبیر» نوشته علیرضا کاوه‌چیلی، «غروب در پگاه: امیرکبیر قربانی استبداد و استعمار» به قلم بهرام افراسیابی، «فراز و فرود اصلاحات در عصر امیرکبیر» حاصل پژوهشی است که به قلم محمدامیر شیخ نوری، «چهره امیرکبیر: کاوشی در تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران در دوره امیرکبیر» به قلم ناصر نجمی، کتاب «زندگی امیرکبیر میرزا تقی خان فراهانی» به قلم قاسم مفرده فراهانی از جمله این کتاب هاست. یکی از متاخرترین این پزوهش ها در کتابی با نام «امیرکبیر ستاره تابناک تاریخ ایران» نوشته غلامعلی ولاشجردی فراهانی از پژوهشگران برتر این استان است؛ اما مسئله مورد اهمیت این است که در جامعه ما مخاطب کتاب بسیار نیست و خیلی از مردم شاید همیشه فرصت و علاقمندی ای برای خواندن کتاب و پژوهش نداشته باشد بنابراین تلویزیون و در رأس آن مجموعه های تلویزیونی بعنوان یک رسانه می تواند در معرفی شخصیت های مورد اهمیت و تاریخی موثر باشد. در باب زندگانی امیرکبیر البته خیلی به طور ویژه کار نشده است تنها سریال امیرکبیربود که به طور مستقل به زندگی و عملکردهای این شخصیت پرداخت. اما سریال های دیگری نیز بودند که محوریت اصلی آن امیرکبیر نبود ولی در آن به بخش هایی از زندگی او اشاره شده بود از جمله مجموعه های سلطان صاحب قران به کارگردانی علی حاتمی، سال های مشروطه به کارگردانی محمدرضا ورزی و فیلم سینمایی ناصرالدین شاه اکتور سینما به کارگردانی محسن مخملباف بوده است.
از مهم ترین سریال های امیرکبیر بود که در سال ۱۳۶۳ آغاز شد و در سال ۱۳۶۴ پخش آن از تلویزیون آغاز شد. پرویز زاهدی فیلمنامه امیرکبیر را نوشت و سعید نیکپور آن را کارگردانی کرد.
اما مهم تر از این سریال ها نقش و تصویری است که از امیرکبیر در ذهن مردم باقی مانده است؛ اما چه کسانی تا کنون توانسته اند در اذهان مردم در نقش امیرکبیر بمانند. اولین بار ناصر ملک مطیعی در سلطان صاحب قران این نقش را ایفا کرد، بعد سعید نیکپور در مجموعه امیرکبیر البته قرار بود برای این مجموعه محمدعلی فردین انتخاب شود؛ ولی او با وجود پیگیری های کارگردان این مسئله را قبول نکرد و گفته بود « بگذارید من برای مردم فردین باقی بمانم.»، داریوش ارجمند نیز در فیلم ناصرالدین شاه اکتور سینما است این نقش ها را ایفا کرده است. در سریال سال های مشروطه محمد صادقی این نقش را بر عهده داشت ولی بی شک نقش سعید نیکپور یکی از ماندگارترین تصاویر امیرکبیر است.