مثبت، روی کاغذ/نگاهی به طرح ملی گفتگوی خانواده که در استان مرکزی کلید خورده است

شنبه ۲۱ مهر ۱۳۹۷   شماره ۹۵۱

***

وقایع استان

سحر یاری

***

خانواده اصلی ترین و اولین نهاد اجتماعی است بنابراین سلامت چنین نهادی در سلامت جامعه تاثیر بسزایی دارد؛ این ابتدایی ترین نکته در بحث های جامعه شناسی است. با وجود آگاهی از اهمیت این نهاد متاسفانه آنچه از شواهد و آمار بر می آید این است که در کشور ما خانواده با مشکلات متعددی رو به رو است و آسیب های متعددی چون طلاق، خشونت، عدم گفتگو و … در آنها مشاهده می شود.
شاید اصلی ترین مشکلی جامعه ما در سطوح مختلف دچار آن است عدم مهارت در گفتگو و برقراری دیالوگ است. مهارتی که در خانواده ها به دلیل اختلاف نسلی، اختلاف فرهنگی زوجین و حتی برخی دخالت ها و لجبازی ها بیشتر است. طلاق های رسمی و غیررسمی در میان خانواده ها و آسیب های ناشی از آن، خشونت جنسی و فیزیکی خصوصا علیه زنان و کودکان جمله بحران هایی است که خانواده های ایرانی با آن رو به رو هستند و هیچ راهکاری برای کاهش و برون رفت از آن ها به طور جدی در نظر گرفته نشده است.
با توجه به اهمیت جایگاه خانواده جامعه شناسان، پژوهشگران و کارشناسان معتقد هستند که بررسی پاشنه آشیل های چالش های خانوادگی و راهکارهایی برای ایجاد تعامل درون خانوادگی و کاهش ایـن آسیب ها می تواند نمود و بازتاب مثبتی در جامعه داشته باشد و به تبع آن ُآیب هیا و بزه های درون جامعه را کاهش دهد بدون شک اینطور است؛ اما چه برنامه ای و چگونه؟ سال هاست که طرح های مختلفی در حوزه خانواده و کاهش آسیب های آن تصویب و حتی اجرایی می شود؛ ولی نتیجه آن نه تنها مثبت نیست بلکه فقط باعث هدررفت سرمایه ها در اجرایی کردن طرح هایی می شود که روی کاغذ نتیجه خارق العاده دارد ولی آنچه در دینای واقعی می بینیم چیزی نیست جز افزایش طلاق، خشونت، اعتیاد، کودک آزاری و … مسائلی که پیکره خانواده ها را زخمی کرده است و این زخم عفونت خود را به جامعه تسری می دهد.
جالب است که هر گاه طرحی قرار است بازگو و برای اجرا اعتبار بگیرد و مصوبه هایش از نظر بگذرد بحث این می شود که طرح های قبلی نتیجه نداده اند و این طرح این بار با آسیب شناسی طرح های قبلی انجام شده و قطعا ثمره آن را خواهیم دید؛ ولی باز گامی مثبت برداشته نمی شود.
شاید مهم ترین دلیل این باشد که آن هایی که این برنامه ها و سیاست ها را می دهند نگاه انتزاعی با چنین مسائلی دارند. مانند آن هایی که فکر می کنند مرگ سراغ آن ها نمی آید. بنابراین گاه با طرح های رو به رو می شویم که ناخواسته نگاه فانتزی و دور از واقع در آن مشهود است. شاید هم این طرح ها به این دلیل موفق نیستند که هرگز آمارهای رسمی تحت اختیار آن ها با آمارهای واقعی تفاوت بسیار دارد.
البته این موضوع تنها مربوط به طرح هایی که در حوزه خانواده است نمی شود مثلا با سروصدای زیاد صحبتی از برگزاری فلان طرح با مشارکت ارگان ها و سازمان های مردم نهاد می شود ولی در عمل تنها چند همایش ها، کارگاه ها و طرح های بی نتیجه که تنها هزینه بر هستند می بینیم نمونه اش طرح های حوزه مبارزه با مواد مخدر.
در کنار تمامی طرح های بی نتیجه سال های گذشته چون بیمه زنان خانه دار، تدوین لایحه امنیت زنان در خانه، طرح پیشگیری و کاهش طلاق، ایجاد «مرکز رصد وضعیت زنان و خانواده» در ستاد ملی زن و خانواده، راه‌اندازی ضابط ویژه خانواده توسط قوه قضاییه در ستاد ملی زن و خانواده، طرح هایی که از دولت های قبل بر زمین ماند و در دولت جدید خیلی دنبال نشد طرح های جدیدتری به امید بهبود شرایط دوباره مطرح و حتی اجرا شدن که تنها این موید این مهم هستند که حوزه خانواده و زنان رد تمامی دولت ها ضعیف عمل کرده اند و تنها حوزه خوبی برای ساخت انواع شعارها و یار جمع کردن است.
جدای از تمام طرح های نیمه تمام و بدون نتیجه در حوزه خانواده به تازگی در صدر اخبار حوزه اجتماعی صحبت از طرحی با عنوان « طرح ملی گفتگوی خانواده» است که مقدمات آن در حال اجراست.
معصومه ابتکار معاون رییس جمهور در امور زنان و خانواده در این باره گفته است: طرح ملی گفتگوی بین نسلی در خانواده در ۱۹ استان کشور کلید خورده است. این طرح ملی مهارت های ارتباطی تحت عنوان گفتگوی خانواده و گفتگوی نسلی را دنبال می کند. در واقع طرح مشترک معاونت زنان و خانواده ریاست جمهوری با انجمن جامعه شناسی ایران است.
به نظر کارشناسان گفتگو درون خانواده ای حلقه مفقوده ارتباط در خانواده های امروزی است و علت ناموفق بودن اغلب طرح های اجتماعی در سال های اخیر این نادیده گرفتن نقش خانواده در توسعه پایدار جوامع بوده است.
بهر حال این طرح در استان مرکزی نیز آغاز به کار کرده و کارگاه های مربوط به آن روزهای نهم و شانزدهم مهرماه برگزار شده است.
حال باید منتظر ماند و دید این طرح قرار است چگونه در استان ما اجـرایی شود و چقدر انجمن جامعه شناسی استان و دفتر امور بانوان و خانواده استانداری در اجرای آن موفق خواهند بود.
از طرفی باید دید این گفتگوی درون خانواده قرار است چطور به خانواده ها القا شود و ضرورت آن را به آن ها یادآور شد. مساله اصلی اینجاست؛ طرحی که دولت در سطح کلان هم روی آن حساب ویژه‌ای باز کرده چه ویژگی‌هایی دارد و روند اجرای آن در سطح استان چگونه است؟ بعد از توانمند شدن افراد حاضر در کارگاه های آموزش اولیه این طرح که به گفته برگزارکنندگان طرح از توانمندان و نخبگان حوزه اجتماعی هستند چطور می خواهند به خانواده ها در تسهیل گری و القا ضرورت گفتگو در خانواده کمک کنند. آنچه در تمـــام گفتگوها پیرامون ایــن طرح می شود تماما حرف ها و نکته هاییست که در خیلی از طرح ها در حوزه های اجتماعی شنیده ایم. بعد از این آموزش قرار است این افراد در محله ها حضور پیدا کنند؛ ولی باید دید چقدر می توانند جامعه هدف را با خود همراه کنند و اصلا چگونه می توانند آن ها را با خود همراه کنند.
در این طرح نیز مانند خیلی از طرح ها صحبت از استفاده از ظرفیت سازمان های مردم نهاد است؛ ولی واقعیت این است که هنوز سازمان های مردم نهاد جایگاه درست خود را در کشور ما پیدا نکرده اند و شاید یکی از دلایل آن این باشد که خود آن ها نیز گاهی دچار سیاست زدگی می شوند و نگاه مشارکتی و داوطلبانه در این سازمان ها اغلب جای خود را به سوگیری های حزبی و یا منفعت طلبی داده است.
همانطور که گفته شد هدف اجرای طرح ملی گفتگوی خانواده ایجاد فضا برای گفت و گوی بین نسلی است، یعنی شرایطی ایجاد شود که اعضای خانواده بتوانند با هم گفت و گو کنند و این گفت و گو مسیر تعالی خانواده را هموار کند. این هدف در شعار بسیار زیباست و در خوش بینانه ترین حالت باید دید نتیجه آن چه خواهد شد نتیجه ای که اغلب در آمارها دیده می شود نه در سطح خود جامعه.