بررسی خشونت علیه سالمندان/عصاهای شکسته

سه شنبه ۱۰ اسفند ۹۵ شماره ۵۴۱

روشنک مشتاق
وقایع استان

سالمندان در جوامع سنتی از قدرت و منزلت زیادی برخوردار بودند، اما با گذشت زمان و تغییر در نوع خانواده و تبدیل شدن خانواده های گسترده به هسته ای کم کم سالمندان از کنار بچه ها دور شدند و بچه ها دیگر مسئولیت نگهداری سالمندان را برعهده نگرفتند. این امر موجب شد با گذشت زمان سالمندان به مراکز اختصاصی افراد سالمند سپرده شوند.با توجه به افزایش نسبت سالمندی در سال های آینده هرگونه مطالعه درباره مشکلات سالمندان از اهمیت بالایی برخوردار است. این شماره وقایع استان به یکی از مهم ترین دغدغه های سالمندان که سالمندآزاری است، می پردازد.
یکی از مسایل عمده جمعیتی عمدتا در کشورهای جهان مساله سالخوردگی جمعیت و پیامدهای ناشی از آن است. در حال حاضر کشور ایران نیز مرحله انتقال ساختار سنی جمعیت از جوانی به سالخوردگی را تجربه می کند با اینکه جمعیت سالمند سهم کمی از جمعیت کشور را به خود اختصاص داده است اما فزونی سرعت این جمعیت بر جمعیت کل کشور بیشتر است و این امر موجب می شود که در سال های آینده در صورت فراهم نکردن امکانات لازم برای سالمندان و عدم بهبود کیفیت زندگی جوانان با مشکلات فراوانی رو به رو شویم.
حسن حاجی تبار جامعه شناس سالمندی را به عنوان آخرین مرحله از فرآیند رشد و تکامل هر انسانی تعریف می کند که در این دوره، افراد معمولاً به دلیل خصوصیات خاص جسمانی و روانی و نیز وابستگی شدید به دیگران، به عنوان آماج بالقوه و مستعد بزه دیدگی، مورد سوءاستفاده های گوناگون در درون و یا بیرون از محیط خانواده قرار می گیرند.
سلامت سالمندان و تامین سلامتی آنها از جمله اهداف بزرگ هر جامعه ای است که بسیار هزینه بر است سازمان جهانی بهداشت بـــر داشتــن سلامت روان در سالمندان برای تضمین دوران بازنشستگی تاکید می کند و اعلام کرده که عوامل اجتماعی، روانی و زیستی از جمله عوامل خطرساز برای ایجاد مشکلات روحی و روانی در میان سالمندان به شمار می‌رود.
به گزارش سازمان جهانی بهداشت تا سال ۲۰۱۵ بالغ بر ۹۰۰ میلیون سالمند در جهان زندگی می کنند که این رقم تا سال ۲۰۵۰ به ۲ میلیارد سالمند خواهد رسید.
از سال۲۰۰۰ تا ۲۰۵۰ تعداد افراد بالای ۸۰ سال جهان ۴ برابر شده و به ۳۵۰ میلیون نفر خواهد رسید.
در ایران بنا بر سرشماری سال۹۰، ۷۵ میلیون نفر جمعیت وجود داشته که تعداد سالمندان بیش از ۶ میلیون نفر بوده اند و تعداد زنان سالمند از مردان بیشتر بوده است.بر طبق سرشماری سال ۹۰ استان گیلان، مرکزی، مازندران، آذربایجان شرقی، خراسان جنوبی، همدان، اصفهان، سمنان، تهران، زنجان، اردبیل، کرمانشاه و یزد به ترتیب دارای بیشترین سالمند هستند.
سالمند آزاری یکی از مهم ترین دغدغه های سالمندان است که عبارت است از انجام هرگونه عمل یا اقدام و رفتار یا بیان هر شکلی از گفتار و کلامی می باشد که با رعایت شأن و منزلت و رفاه و آسایش سالمند یا سالمندان در تعارض است.
معمولاً معضل سوءرفتار با سالمندان رویدادی است که پنهان است. پدیده سالمند آزاری بر خلاف کودک آزاری که با حضور کودکان در مدرسه به کشف آزار منجر می شود، سالمندان اغلب به علت ماندن در منزل، یعنی درست جایی که سوءرفتار به طور پنهان و ناشناخته شروع شده و ادامه یافته، باقی میماند. به گزارش سلامت نیوز سابقۀ آزار سالمندان توسط افراد خانواده به قرون وسطی باز می گردد. تا زمان ارائۀ راه کارهایی برای برخورد با کودک آزرای و خشونت های خانگی در ربع قرن گذشته، این مساله بیشتر موضوعی خصوصی محسوب شده و از افکار عمومی مخفی می ماند. این مشکل که در ابتدا تنها به عنوان یکی از مسائل مرتبط با رفاه اجتماعی سالمندان شناخته می شد، امروزه همانند دیگر اشکال خشونت خانگی به مساله های مورد توجه سیستم های قضایی و سلامت همگانی تبدیل شده است. در سال ۱۹۷۵ و دهۀ ۸۰ برای اولین بار موارد بد رفتاری با سالمندان در مجلات علمی بریتانیا مطرح شد. و بررسی های علمی و فعالیت های دولتی در استرالیا، کانادا، چین، نروژ، سوئد و ایالات متحده امریکا و گزارش های حاصل از کشورهای در حال توسعه مشخص کرد که این پدیده جهان شمول است.در مطالعه ای که در کـره جنوبی انجام شده نشـان داده شده اسـت کـه ۳٫۶ درصـد از جامعه آماری به نحوی مورد سوءاستفاده قرار گرفتـه بودنـد کـه بیشترین حد مربوط به سوءرفتار عاطفی و احساسـی و کمتـرین حد مربوط به سالمندآزاری فیزیکی بوده اسـت .
سـالمند آزاری در ایـران بـه دلایـل مختلـف از جملـه مسـایل فرهنگی، مورد توجه قرار نگرفته است و هنـوز آمـار دقیقـی از میزان سالمند آزاری و خصوصیات آزار دیده ها و آزار دهنده هـا در دست نیست. چراکه هیچ مرجع رسمی در ایران بـه طور خاص مسئول رسیدگی به وضعیت سالمندان نمی باشـد.
متاسفانه مطالعات مختلف نشان می دهد سالمند آزاری در ایران رو به افزایش است، البته این افزایش می تواند به علت افزایش تعداد سالمندان نسبت داده شود.
خشونت نسبت به سالمندان نمود مختلفی دارد که می توان به خشونت جسمانی مانند تنبیه بدنی ، خشونت روانی مانند دشنام ، سرزنش، تحقیر و … ، خشونت اقتصادی مانند در مضیقه مالی دائم قرار دادن سالمند و همچنین خشونت اجتماعی مانند انزوای اجتماعی و خشونت جنسی اشاره کرد.

راهکارهای مبارزه با خشونت علیه سالمندان چیست؟
۱. آگاه سازی خانواده و اطلاع رسانی از نیازمندیهای دوران سالمندی
۲. بهبود امکانات درمانی برای سالمندان
۳.تشکیل انجمن حمایت از سالمندان
۴٫ تشکیل کلاس های آموزشی برای خانواده هایی که سالمند دارند درباره موضوع سالمندآزاری و عواقب آن.
۵٫ ساخت برنامه های تلویزیونی و تیزرهای تبلیغاتی برای بهبود برخورد و رفتار با سالمندان