آیا سازمان محیط زیست استان مرکزی موفق عمل کرده است؟/روزگار ناخوشی

دوشنبه ۱ مرداد ۱۳۹۷   شماره ۸۹۱

***

وقایع استان

فرشته غلامی

***

توجه به محیط زیست در سلامت انسان و محیط زندگی او تاثیر به سزایی دارد، از همین رو بیش از چهل سال است که سازمانی بدین منظور بنیان نهاده شده تا انسان و محیط را ایمن سازد و از خطرهای احتمالی که در کمین او است محفاظت کند. اما آنچه که امروزه در عملــکرد این ســازمان می بینیم با آنچه که به عنـوان اهداف و قــوانینش پایه گذاری شده در عمل تفاوت های بسیاری دارد. آلودگی هوا، وجود ریز گردها،کمبود فضای سبز، آلودگی آب و… از جمله مسائلی است که در حوزه محیط زیست بسیار حائز اهمیت است و هر از چندگاهی توسط مسئولان امر جلساتی در این خصوص برگزار می شود و به ارائه راهکار برای جلوگیری از این مشکلات زیست محیطی می پردازند که بسیاری از آنها تنها در مرحله گفتار باقی می مانند.
در این میان هوا یکی از پنج عنصر اصلی برای ادامه حیات انسان از اهمیت بسیار برخوردار است. به طوری که هر فرد روزانه نزدیک به ۲۲۰۰۰ بارتنفس می کند و تقریبا به ۱۵ کیلوگرم هوا در روز نیاز دارد. معمولا انسان می تواند به مدت ۵ هفته بدون غذا و به مدت ۵ روز بدون آب زنده بماند، اما نمی تواند بدون هوا حتی ۵ دقیقه زنده بماند. این در حالی است که با توجه به گسترش شهرها و افزایش منابع آلاینده هوا، هوای اکثر شهرهای بزرگ و صنعتی آلوده می باشد و با توجه به خطراتی که این آلودگی برای سلامت افراد ساکن در مناطق آلوده دارد شناخت و آگاهی نسبت به جوانب مختلف این مسئله از اهمیت بسزایی برخوردار است و تنها با آگاهی و شناخت از این مسئله امکان جلوگیری یا کاهش خطرات آن وجود دارد. آلودگی امروزه اصطلاحی است که در تمام دنیا شنیده می شود. ما در مورد انواع مختلف آلودگی می شنویم و در رسانه ها این واژه را زیاد می بینیم. اما «آلودگی هوا» یکی از انواع آلودگی است که صرف نظر از مکان آن چه در محیط بسته و چه در محیط باز، به هوایی که در آن آلاینده ها وجود داشته باشند گفته می شود. آلودگی هوا می تواند به دو بخش تبدیل شود: آلودگی هوای قابل مشاهده و آلودگی هوای نامرئی یا غیر قابل مشاهده. کلانشهر اراک به دلیل ویژگی‌های اقلیمی و به دلیل محاط شدن توسط ارتفاعات، عدم جریان‌های جوی تاثیرگذار در رفع آلودگی‌های ناشی از فعالیت‌های صنایع آلاینده ای چون ایرالکو و نیروگاه حرارتی و…، وجود تالاب میقان که در تابستان‌ها منبع تولید گرد و غبار و در زمستان‌ها منبع تولید مه است و پدیده وارونگی دما در فصول پاییز و زمستان به شدت نیازمند اتخاذ تدابیر لازم در راستای رفع آلاینده‌ها است. آلودگی هوا در شهر اراک که به تازگی هم رتبه نخست آلودگی در کشور را کسب کرده است به یک درد تاریخی در اراک تبدیل شده و نفس های بسیاری را به شماره انداخته است و ورود حجم زیادی از آلودگی‌ها به شهر اراک نشان می‌دهد که درصد بالایی از آلودگی در شهری با وسعت کم، متمرکز شده که این حجم از آلودگی، هم برای انسان و هم برای محیط زیست خطرناک است و این در حالی است که رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور گفته آلودگی هوای اراک نسبی است و مدیرکل سازمان حفاظت محیط زیست استان هم از کمبود اعتبارات سخن می گوید و اذعان دارد که هیچ اعتباری برای حوزه اداره کل محیط زیست استان و آلودگی هوا اختصاص نیافته است.
رضا میرزایی حتی گفته برای انجام هر کاری باید بانک اطلاعاتی و دیتای لازم در اختیار باشد، برای کسب دیتای درست در حوزه وضعیت آلودگی هوای اراک باید ۱۰ مرکز سنجش آلودگی هوا در مناطق مختلف شهر داشته باشیم که در حال حاضر تنها چهار مرکز فعال است و راهبری این تعداد نیز هزینه های بالایی دارد. تلویزیون و نمایشگرها باید به روز شوند که این مهم به شهرداری ها محول شده است. اینکه با به روز شدن تمامی اقدامات تنها محیط زیست و میزان سنجش آلایندگی ها همچنان به روز نشده در حالی که اصلی ترین دغدغه مردم اراک آلودگی هوایی است که حتی تابستانها هم دست از سر مردم بر نمی دارد جای بسی تاسف است و پاس کاری آن به سازمان دیگر تاسف برانگیزتر. این در حالی است که «مرتضی ذوالفقاری» مدیرکل هواشناسی استان مرکزی هم با اشاره به وظیفه پایش گفت: اصل پایش گرد و غبار را بیش از ۶۰ سال است که هواشناسی انجام می‌دهد که دستگاه‌های آن باید تهیه شود و محیط زیست وظیفه پایش ۵ آلاینده مشخص را دارد، متاسفانه در داخل استان یک ریال هم برای خرید دستگاه‌های مورد نیاز هواشناسی پرداخت نشده از محل اعتبارات ملی یک دستگاه سنجش باران اسیدی تهیه کرده‌ایم.
آلودگی هوای اراک هفتمین عامل خطر در ایران است و هیچ یک از مسئولین به این نکته توجه خاصی ندارند که به گفته رئیس امور بیماری های خاص کشور آلودگی هوای اراک بسیار بیشتر از تهران است اما جامعه نسبت به آن آگاهی ندارد و مسئولان باید کاری کنند؛ و این امر سبب شده است تا شهر اراک آمار بالایی از بیماری های ام اس و سرطان نسبت به شهرها و استانهای دیگر داشته باشد. امروز لازم است که مسئولان این امر را رسانه‌ای کنند. هم‌اکنون هرچه دارو برای بیماران ام.اس و سرطانی اختصاص دهیم قطعا با این شرایط آب و هوایی نتیجه‌ای نمی‌گیریم و مشکلی برطرف نمی‌شود، تنها هزینه بسیاری به مردم تحمیل می‌شود و در عین حال آمار بیماری‌ها افزایش می‌یابد.
مسئله یا بهتر است گفته شود معضل آلودگی هوا با وجود آنکه سالهای سال به عنوان اصلی ترین معضل در شهر اراک شناخته می شود و بیش از ۱۰ سال است که از تنها اقدام برای کاهش این آلودگی که همان پیشنهاد طرح جامع کاهش آلودگی هوا است می گذرد اما همچنان بر زمین مانده و متولیان امر کمبود اعتبار و عدم تخصیص بودجه را دلیل این امر می دانند و اگرچه مدیرکل محیط زیست فعلی استان از اجرایی شدن برخی از این طرح ها سخن به میان می آورد و آماری از کاهش تعداد روزهای آلوده در اراک می دهد اما ما باز هم شاهد آلودگی هوا در سطح شهر هستیم. به طوری که همین چند روز پیش هم بود که میرزایی در خصوص آلودگی هوای اراک هشدار داده و گفته بود هوای شهر اراک به علت افزایش غلظت ذرات معلق کمتر از ۲.۵میکرون، برای دومین روز متوالی در وضعیت ناسالم برای گروه های حساس قرار دارد و این تنها هشداری نبود که توسط مدیر کل محیط زیست در سال جاری داده شده و قطعا به غیر از این هشدارها روزهای دیگری هم بوده که در کلانشهر ما این آلودگی را تجربه کرده ایم. آلودگی ای که برخی از مسئولین آن را به استفاده زیاد از خودروهـا نسبت داده اند و برخی دیگر حضور ریزگردها و عده ای هم دلیل آن را استقرار کارخانه های غیراستاندارد در استان قلمداد می کنند. گذشته از قصور و کوتاهی که سازمان محیط زیست استان درخصوص آلودگی هوای استان انجام می دهد، به نظر می رسد که وجود ریز گردهای تالاب میقان و کوچک شدن آن مدتی است که موضوع بحث قرار گرفته است. کویری که مرکز گردشگری و یکی از آثار چشم نواز و زیبای استان می باشد و در شمال شرقی شهر قرار گرفته و در بخش های جنوبی کویر، رسوب های رس و نمک سدیم سطح سخت و متراکمی را بوجود آورده و در شمال غربی کویر بر اثر فعالیت باد، تپه های ماسه ای به چشم می خورد. در زمستان و بهار که میزان بارندگی زیاد است سطح آن را آب فرا گرفته و به دریاچه تبدیل می شود و در تابستان به علت تبخیر شدید، قشر نمکی سخت، آن را می پوشاند. این روزها حال و روز خوشی ندارد و حتی به گفته رضا میرزایی در سفر اخیر ریاست جمهوری هم مبلغ ۱۱ میلیارد تومان برای مقابله با ریزگردهای این تالاب در نظر گرفته شده است. ضرورت دارد مسئولان برای استفاده بهینه از این موهبت الهی و گنجینه ارزشمند سرمایه طبیعی و جانوری که هم زیستگاه امنی برای پرندگان نادر و وحوش است و هم در صورت اجرای طرح های تثبیت خاک می تواند از انتشار ریزگردها جلوگیری شود، با بکارگیری راهکارهای مدون و اختصاص اعتبارات لازم ۸ هزار هکتار باقیمانده کویر میقان را هم با کاشت گیاهان مقاوم تثبیت کنند تا مانع انتشار ریزگردها از این تالاب به شهر اراک شوند و مردم این شهر بالاخره بتوانند نفس راحتی بکشند.
همچنین آب آشامیدنی اراک که دارای مقدار بالایی از یون نیترات درون آن است و سلامت شهروندان اراک را به مخاطره می اندازد و سرانه پایین فضای سبز شهر اراک و وجود درختان کوتوله که عمر زیادی ندارد و در سطح شهر و در پارک های انگشت شمار شهر به وفور یافت می شوند و به طوری که یکی از مصوبات و الزامات طرح جامع کاهش آلودگی هوای اراک توسعه فضای سبز بوده است به نحوی که ظرف ۱۰ سال اخیر باید هزار هکتار توسعه فضای سبز در اراک اجرایی می‌شد که تاکنون این مصوبه به صورت کامل محقق نشده است و از طرفی گاه شاهد قطع درختان به منظور توسعه عمرانی شهر بوده‌ایم در حوزه عملکرد و وظایف محیط زیست استان است که مورد غفلت واقع شده و شاید جا به جایی زودهنگام مدیران در حوزه مذکور را بتوان دلیل ناموفقی بهبود اوضاع مطرح کرد اما اگر مسئولان استانی به اندازه کافی تعهد داشته باشند مسئله آلودگی هوای اراک و دیگر مسائل و معضلات زیست محیطی اگرچه در بلند مدت اما در نهایت بـه انجام رسیــده و حل خواهد شد.