آگاهی؛ گام اول جلوگیری از خشونت خانگی

یکشنبه ۲۸ مرداد ۱۳۹۷ شماره ۹۱۲

***

وقایع استان

نیلوفر ملکی

***

خشونت خانگی به معنی رفتار خشونت آمیـز و سلطه گرانه یک عضو خانواده علیه عضو یا اعضای دیگر همان خانواده است. بر اساس پژوهش ها و مطالعات انجام شده در زمینه جامعه شناسی، هدف اصلی خشونت خانگی معمولا کودکان خردسال هستند. دومین نوع خشونت معمول در خانواده نیز بیشتر شامل خشونت علیه زنان است. خشونت درون خانواده بازتاب الگوهای کلی تر رفتار خشن است. بسیاری از مردانی که زنان و کودکان شان را از نظر فیزیکی مورد تعرض قرار می دهند در زمینه های دیگر سابقه خشونت دارند. پذیرش فرهنگی شکل هایی از خشونت خانگی مانند تنبیه بدنی، از عواملی است که میزان خشونت خانگی را افزایش می دهد. گاهی نیز این مردان هستند که قربانی خشونت خانگی از سوی همســران خـود می شوند. آمارها در بریتانیا نشان می دهد از هر ۳ قربانی خشونت خانگی، دو نفر زن و یک نفر مرد هستند. بر این اساس برخی فعالان معتقدند برای مقابله موثرتر با معضل خشونت خانگی و جنسی باید ابتدا از آن جنسیت زدایی کرد. خشونت خانگی انواع مختلفی دارد و می توان در ۴ دسته کلی آن را تقسیم بندی کرد: ۱)خشونت فیزیکی: تنبیه بدنی، قطع عضو و قتل ۲) خشونت جنسی: تجاوز جنسی و سو استفاده جنسی ۳) خشونت روانی: باج خواهی، توهین، تحقیر، تهدید، حسادت و شک ۴) محرومیت و محدودیت: از بین بردن استقلال مالی، مصادره اموال و از خود بیگانگی. رایج ترین و پر شیوع ترین نوع خشونت در میان انواع مختلف خشونت خانگی، خشونت روانی (توهین و تحقیر) است. خشونت عموما از شروع تا پایان خود یک چرخه ۴ مرحله ای را طی می کند. فاز اول تنش است که مهاجم در این قسمت عصبانی شده و شروع به تهدید می کند و سکوت سنگینی را به قربانی تحمیل می کند. قربانی سعی در آرام کردن فضا دارد و دائم مراقب است در رفتار و گفتار خود خشم طرف مقابل را بر انگیخته نکند. فاز دوم بحران است که در آن به قربانی با خشونت جسمی، جنسی، روانی، اقتصادی و کلامی حس تحقیر شدگی القا می کند و خود را در وضعیتی غیر عادلانه گرفتار می بیند. توجیه فاز سوم این چرخه و فرایند است که در آن مهاجم سعی دارد رفتار خشن خود را توجیه کند. قربانی نیز تلاش می کند تا این توضیحات را درک کند، درباره رفتار و گفتار خود دچار شک می شود و خود را مسئول وضع پیش آمده احساس می کند. مرحله یا فاز آخر به ماه عسل مشهور است. مهاجم عذر خواهی می کند، درخواست کمک می کند یا حتی سخن از خود کشی به میان می آورد. قربانی هم معمولا شانس دیگری به مهاجم می دهد و تلاش می کند رفتار خود را تغییر دهد. قربانی نیز ضمنی می پذیرد که رفتارش را تغییر دهد اما به صورت تدریجی فضا را برای اعمال خشونت بعدی فراهم می کند. اگر بخواهیم به مقوله خشونت خانگی در سطح جهانی نگاهی بیاندازیم باید گفت نتیجه پژوهش های سازمان بهداشت جهانی نشـان می دهد که در هر ۱۸ ثانیه یک زن مورد آزار قــرار می گیرد و باردار بودن زنان هم آن را از خشونت مصون نمی دارد. خشونت خانگی امری است پنهان و متاسفانه در برخی کشورها به دلیل عدم حمایت از قربانیان بسیاری از این خشونت ها گزارش نمی شود. در همه جای دنیا کم و بیش زنان در معرض خشونت هستند. ۳۰ تا ۳۵ درصد زنان آمریکایی مورد آزار جسمی همسران خود هستند و ۱۵ تا ۲۵ درصد آن ها در هنگام بارداری مورد ضرب و شتم واقع می شوند. در هند ۴۱ درصد در اثر آزار جسمی همسران خود دست به خود کشی می زنند و در بنگلادش ۵۰ درصد قتل ها ناشی از خشونت مردان است. در شیلی این آمار به ۶۳ درصد در زنان مورد آزار جنسی قرار گرفته تعلق می گیرد. در کشور ایران در یک دهه اخیر پژوهش های زیادی در مورد خشونت خانگی انجام شده است. دفتر امور اجتماعی وزارت کشور با مشارکت معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری این پژوهش را انجام داده اند. این پژوهش ها نشان می دهد که ۶۶ درصد زنان در ایران از اول زندگی مشترک تا کنون یکبار مورد خشونت قرار گرفته اند. با این حال در استان های مختلف ایران این آمارها با توجه به فرهن گ ها و سنت های قومی مذهبی تفاوت های معنا داری با یکدیگر دارند. طبق طبقه بندی های انجام شده خشونت روانی و کلامی رتبه نخست و خشونت جنسی رتبه آخر را به خود اختصاص می دهد. واضح است که در شرایط موجود جامعه که شاهد بالا بودن آمار خشونت هستیم آگاهی به این معضل می تواند ما را حتی از خشونت هایی که ناخواسته و به علت عدم آگاهی بر خود اعمال می کنیم بازدارد.