وقایع استان آسیب شناسی مهاجرت را بررسی می کند/پرستوهای خسته؛ دیوارهای بلند

شنبه ۶ آذر ۹۵ شماره ۴۷۱

روشنک مشتاق
وقایع استان

وقایع استان: مهاجرت نوعی جابه جایی از یک منطقه به منطقه دیگر است. انسان از زمانی که خود را شناخته، پیوسته در جست و جوی نان، مسکن و سرپناه بهتر و امنیت بیشتر، از مکانی به مکان دیگر کوچ کرده است. اما حمل و نقل آسان و ارزان ابعاد تازه ای به مهاجرت بخشیده است.اکنون مردم راحت تر از زمان های قبل می توانند نقل مکان کنند و وقتی این کار را انجام می دهند کمتر احتمال داده می شود که برای همیشه در محل جدید اقامت گزینند.همه مهاجرت ها به صورت اختیاری، از روی تمایل فرد و با اهداف اقتصادی انجام نمی شود و بسیاری از مهاجرت ها در قرن حاضر به صورت اجباری و بدون اختیار است و در این نوع مهاجرت ها عامل اصلی جنگ، بلایای طبیعی یا تبعید است که افراد را مجبور به ترک کشور و یا محل زندگی می کند . این نوع مهاجرت در سال های اخیر در کشورهای جنگ زده مثل افغانستان و سوریه به وفور دیده می شود. کشور ایران در طی پنجاه سال اخیر با مشکلات زیادی ناشی از مهاجرت بی رویه از روستا به شهر، از شهرهای کوچک به بزرگ و مهاجرت افراد متخصص و آموزش دیده به کشورهای صنعتی که از آن با عنوان فرار مغزها یاد می شود، رو به رو بوده است. به عبارتی مهاجرت روستا به شهر در کشور ما به افزایش شهرنشینی منجر نشده بلکه افزایش شهرگرایی را داشته و این به معنی رشد نامتعادل و غیر اصولی شهرهاست که علاوه بر تخلیه روستاها و تخریب بخش کشاورزی، موجب بروز مسائل و مشکلات زیادی در شهرها شده است و اساسا اینگونه مهاجرت ها به توسعه نابرابر در کشور منجر می شود.
مطابق با سرشماری سال ۸۵، ۴۶ درصد از علل مهاجرت داخلی پیروی از خانوار، ۸٫۷ درصد جست و جو برای کار، ۸٫۵ درصد تحصیل، ۵٫۳ درصد انتقال شغلی، ۶٫۵ درصد پایان خدمت وظیفه، ۵ درصد جست و جو برای کار بهتر، ۱٫۳ درصد پایان تحصیل و ۱۵ درصد اظهار نشده بوده است.به عبارتی جست و جو برای کار، تحصیل، پایان خدمت، انتقال شغلی و جست و جوی کار بهتر از مهم ترین دلایل مهاجرت در ایران مطابق با آخرین سرشماری نفوس و مسکن بوده است.
در بعضی مواقع مهاجرت می تواند یک راه حل مناسب برای بحران های جمعیتی باشد و جمعیت اضافی را از منطقه ای به منطقه دیگر سوق دهد که این کار بیشتر با برتری داشتن جاذبه های مقصد بر جاذبه های مبدا صورت می گیرد، هرچند که گاهی مهاجرت بی رویه به یک منطقه مشکلات فراوانی برای آن شهر به وجود می آورد. برای مثال شهراراک که با مهاجرت بی رویه افراد از شهرهای دیگر روبه رو بوده است با مشکلات فراوانی دست و پنجه نرم می کند، که می توان به حاشیه نشینی و حلبی نشینی، افزایش آلودگی هوا و آلودگی های زیست محیطی، بالا رفتن میزان جرم به ویژه در شهرک های حاشیه نشین، افزایش ترافیک در سطح شهر، برهم خوردن ساختار سنی جمعیت و تضاد فرهنگ ها اشاره کنیم.این مشکلات تنها به شهر مقصد محدود نمی شود و برای روستاها و شهرهایی که مبدا افراد بوده اند و مهاجران آنجا را ترک کرده اند نیز مشکلات فراوانی از جمله برهم خوردن ساختار سنی، کاهش پتانسیل تولید و خالی از سکنه شدن روستاها را به دنبال دارد. این مشکلات باعث می شود توسعه در کشور به صورت یکسان دیده نشود و برخی از مناطق به طور کلی خالی از سکنه شوند و برخی شهرها از شدت زیادی جمعیت رو به سوی انفجار داشته باشند.
معمولا در شهرها و روستاهای مبدا به علت اینکه مردان، آن شهر یا روستا را برای به دست آوردن شغل بهتر ترک می کنند، شمار زنان مجرد در مکان های مبدا بیشتر از مردان است که این باعث افزایش تجرد زنان در مکان مبدا می شود که پیامدهای جمعیتی فراوانی را به دنبال دارد و باعث افزایش سن ازدواج در مکان مبدا می شود.
بخش اعظم مهاجرت به شهر اراک به علت وجود کارخانه ها و افزایش نیاز به نیروی کار بوده است، به عبارتی براساس نظریه راونشتاین مهاجرت در شهر اراک ارتبط مستقیمی با توسعه داشته است و با گسترش کارخانه ها و افزایش سطح توسعه در جامعه افراد بیشتری به سمت مراکز صنعتی هجوم اورده اند که در پس همه این مهاجرت ها انگیزه اقتصادی نهفته است.به عبارتی پایین بودن سطح توسعه اقتصادی و اجتماعی در مناطق روستایی و اطراف موجب دفع جمعیت از این مناطق و جذب و کشش آن به این منطقه شده است. بر اساس اعلام مرکز آمار ایران در سال ۹۴؛ ۱۴ استان کشور افزایش نرخ بیکاری و ۱۶ استان کاهش نرخ بیکاری را داشته اند و استان مرکزی جز ۱۶ استانی بوده که کاهش نرخ بیکاری را تجربه کرده است در نتیجه استان مرکزی و شهر اراک توانسته اند برای افراد شانس اشتغال به وجود بیاورند البته شهر اراک از طرفی شاهد مهاجرت افراد از شهرها و روستاهای اطراف برای دستیابی به شغل مناسب بوده است و از طرف دیگر بسیاری از جوانان اراکی برای ادامه تحصیل به شهرهای بزرگ از جمله تهران مهاجرت کرده اند و یا برخی سالمندان به دلیل آلودگی بیش از حد شهر را ترک کرده اند. با رفتن نخبگان و تحصیلکرده ها از شهر اراک شاهد حضور افراد در جست و جوی کار از شهرهای اطراف به اراک هستیم . در نتیجه مسئولان شهر نیز باید با حمایت از نخبگان، امکان جذب آنها در دانشگاه ها و بخش های صنعتی را فراهم کنند و برای جلوگیری از مهاجرت آنان به شهرها و کشورهای دیگر تلاش کنند.