شنبه ۲۶ تیر ۱۴۰۰  شماره ۱۴۴۶

وقایع استان گزارش می دهد؛ با بحران کم آبی چه کنیم؟

فریاد زمین

زهرا مدنی

به دنبال خشکسالی های اخیر همواره کارشناسان حوزه آب خطرات ناشی از وقوع بحران کم آبی را گوشزد کرده اند، بخش کشاورزی همواره از پرمصرف ترین حوزه ها در استفاده از منابع آبی کشور بوده است به طوری که بر اساس آمارهای موجود آب منطقه ای استان ۹۲ درصد از حجم آب استان مرکزی به کشاورزی اختصاص یافته است و اولین کسانی که با وقوع بحران کم آبی بیش از همه متضرر شده و خطر را به شکل ملموس تری احساس می کنند، کشاورزان هستند.
شهبازی یکی از کشاورزان استان مرکزی که با کاهش بارش ها در سال جدید برای برداشت محصول خود با مشکل مواجه شده بود به خبرنگار وقایع استان گفت: از آن جا که کشت ما مثل کشت خیلی از نقاط مختلف استان دیم است وقتی باران نبارد ما هم در برداشت محصولات خود دچار مشکل خواهیم شد، در حال حاضر کشت ما که گندم بوده رشد نکرده و کشاورزان مجبور شده اند گندم ها را درو کرده و به عنوان علوفه به فروش برسانند. میوه ها هم همین طور از طرفی رشد کافی نداشتند و از طرفی دیگر گرمای بیش از حد به آن ها آسیب زده است، با کم آبی سال های اخیر کشاورزان در گذران زندگی خود دچار مشکل شده اند امسال که با کم آبی مواجه ایم نباید میوه های پر آب بری چون هندوانه کشت می شد.
با این همه یک فعال حوزه آب استان مرکزی در گفت و گویی که با وقایع استان داشته، بحرانی که گریبان گیر فعالان بخش کشاورزی و همچنین صنعت در حوزه آب شده را نتیجه کاهش بارندگی ها طی یک دو سال اخیر ندانسته و به بررسی این مشکل در پنجاه سال اخیر پرداخته است.
احسان آخانی در گفت و گو با خبرنگار وقایع استان گفت: مصرف کنندگان آب در حوزه های مختلف کشاوری، صنعتی، شرب و فضای سبز دچار چالش شده اند، اما نمی توان علت این مساله را کاهش بارش ها در سال آبی گذشته دانست، واقعیت مساله این است که رسیدن بحران آب به این نقطه در نتیجه روند اشتباه چهل تا پنجاه ساله ای است که برای توسعه در کشور به کار گرفته شده است. درصورتی که حد مجاز برداشت از منابع تجدیدپذیر استان مرکزی ۴۰ درصد می باشد، بعضا تا ۱۲۰ درصد (۸۰ درصد بالاتر از حد مجاز) از این منابع برداشت شده است.
این فعال حوزه آب استان مرکزی افزود: منابع تجدید پذیر همان میزان آبی است که در کشور در اختیار داریم و در برهه ای از زمان ۱۲۰ میلیارد متر مکعب بوده است که به تدریج کاهش پیدا کرده و به ۹۰ میلیارد متر مکعب رسیده است. ما مجاز هستیم برای نیل به توسعه پایدار چهل درصد از این منابع را برداشت کنیم که بخشی از کارشناسان با توجه به تفاوت های اقلیمی ایران با دیگر نقاط جهان با برداشت ۶۰ درصدی از منابع آبی نیز موافق هستند.
وی اظهار کرد: سو برداشت از منابع آبی کشور باعث بحران آب در کشور شده و منابع آبی کشور تا سیصد متر زیر زمین رسیده است. در نتیجه اگر مشکلات کمبود آب در بخش کشاورزی، صنعت و مصارف خانگی را نتیجه کاهش بارش ها در یک سال بدانیم عملا مدیریت غلطی که طی پنجاه سال منجر به ایجاد چنین مشکلاتی گشته است را نادیده گرفته ایم و همین رویکرد غلط است که باعث شده مدیران کشور در حوزه آب با کمی افزایش بارش در مقطعی از زمان(سال ۹۸) بی توجه به سوبرداشت منابع آبی طی سالیان گذشته در مصاحبه های خود اعلام می دارند که وارد ترسالی شدیم، حال جای این پــرسش مطرح است که آیا با یک سال افزایش بارش، آبخوان های کشور که صدمه دیده و دچار فرونشست و فروچاله شده اند و فرسایش خاک حاصله قابل جبران می باشد؟
آخانی خاطرنشان کرد: ایران سرزمین خشک و نیمه خشکی است یعنی ممکن است در دوره ای بارش داشته و در دوره ای دیگر نداشته باشد بنابراین چرا ما نباید تاب آوری و پایداری کشور را بر اساس میزان نزولات آسمانی برنامه ریزی کنیم و چرا واژه حکمرانی آب در در ذهن مدیران ما حک نشده و در نتیجه آن به توسعه ناپایدار کشاورزی و صنعت رسیده ایم.
این فعال زیست محیطی در ادامه گفت: در مجموع نزدیک ۹۰۰ هزار حلقه چاه مجاز و غیر مجاز در سراسر کشور وجود دارد، حال در نظر بگیرید این چاه ها در حوزه های مختلف کشاورزی، صنعت و فضای سبز چه میزان آب تخلیه می کنند؟ در استان صنایع بزرگ کشور همانند پالایشگاه و پتروشیمی و بسیاری از مجموعه های کشاورزی که بخش بزرگی از منابع آبی را به مصرف می رسانند.
وی افزود: برای برنامه ریزی در حوزه آبی و جلوگیری از تداوم شر ایط کم آبی که در سال جاری رخ داده است نیازمند دسترسی به اطلاعات مشخصی از میزان آب ورودی و برداشت هستیم، عدم وجـود داده ها و اطلاعات شفاف و عدم دسترسی همه مردم به خصوص متخصصان و فعالان مدنی به این اطلاعات از جمله مشکلات حوزه آب می باشد در صورتی که اگر این داده ها به طور شفاف قابل دسترسی باشد قطعا برنامه ریزی بهتری برای آینده شکل خواهد گرفت. به اعتقاد من در حال حاضر کشور برنامه ریزی مشخصی در حوزه آبی ندارد و ایجاد سد ها یا طرح برنامه هایی چون انتقال آب از زاینده رود و دریای خزر و غیره همه در نتیجه بی برنامگی بوده و راهگشا نخواهد بود. اگر مدیریت مصرف و تولید اصلاح نشود شعار مدیریت آب تنها وعده وعید خواهد بود.
احسان آخانی بیان کرد: میزان ۵ تا۸ میلیارد متر مکعب آب در این کشور از بین می رود تنها به یک دلیل؛ و آن هم پسماند بخش کشاورزی است، روند تولید در شکل نادرستی از مزرعه تا خانه انجام می گیرد، در زنجیره حمل و نقل، بسته بندی، عرضه در میادین میوه و تره بار و خرده فروشی های سطح شهر و روستاها و مصرف مردم مشکلاتی وجود دارد که منجر به سو مصرف آب گشته است.
وی افزود: الگوی مصرف در تمام بخش های یاد شده نیازمند اصلاح است و این نگاه مبنی بر خودکفایی کشاورزی در تمام بخش های کشور بایستی تعدیل شود؛ قرار نیست ما در همه بخش های کشور انواع مختلف خوراکی ها را تولید کنیم، با برنامه ریزی دقیق می توان برای مردم غذا تولید کرد و بخشی از آن را نیز وارد نمود.
این فعال حوزه آب خاطرنشان کرد: این بی برنامگی باعث شده وقتی یک سال بارش ها کاهش می یابد ما در بخش کشاورزی، صنعت و غیره کاسه چه کنم به دست بگیریم، آبی که امروز در اختیار ماست سهم ما نیست حق آیندگان است و ما نمی توانیم تمام آن را برداشت کنیم، خالی کردن آبخوان ها باعث فرونشست شده و این مساله کشور را در تمام زیرساخت های امنیتی، راه آهن، نظامی اقتصادی، علمی و فرهنگی دچار مشکل خواهد کرد. در اکثر نقاط کشور ما با پدیده فرونشست روبرو هستیم، زمین به صدا درآمده و خطری جدی را گوشزد می کند.