چهارشنبه ۱۳ شهریور ۱۳۹۸   شماره ۱۱۴۲

گفتگو با «اسماعیل مجللی» نویسنده کتاب «شبیه نامه»  که در انتظار چاپ دوم این کتاب است

تابو شکنی چشمگیر

کتاب شبیه نامه (سیری در چگونگی شکل گیری تعزیه و تعزیه خوانی) هم اکنون رو به اتمام و در انتظار چاپ مجدد است. اسماعیل مجللی مولف و نویسنده این کتاب تخصصی در این باره به خبرنگار وقایع استان گفت: به لطف خدای متعال و عنایات اهل بیت تعداد بسیار محدودی از کتاب شبیه نامه باقی مانده و در صدد آن هستم که چاپ مجدد این اثر را به انجام برسانم .
وی در ادامه افزود: خوشبختانه کتاب شبیه نامه با اقبال خوبی مواجه شد و ظرف اندک مدتی در سراسر کشور توزیع و در اختیار علاقمندان قرار گرفته است.
این فارغ التحصیل ادبیات نمایشی که علاوه بر بحث پژوهش و تحقیق در امر تعزیه به اجرای این هنر نیز می پردازد اظهار کرد: ما در بحث پژوهشی تعزیه خیلی فقیر هستیم و منابع مکتوب و صحیحی در اختیار نداریم و بیشتر به اظهارات شفاهی بسنده کرده ایم و گاهگاهی این اظهارات نادرست را مکتوب کرده ایم و خودبخود به عنــوان یک سند تبدیل شده اند بنابراین اظهارات جدید در این زمینه با واکنش مواجه خواهد شد .
مجللی در ادامه افزود: کتاب شبیه نامه تنها کتابی است که صفر تا صد تعزیه از همان ابتدای پیدایش تا کنون در سراسر کشور را در بر می گیرد و همین موضوع باعث استقبال از این کتاب ۱۲۰۰صفحه ای با قیمت ۱۰۰هزار تومانی شد .

دانشجویان بسیاری برای پایان نامه های مقاطع فوق لیسانس و دکترا دست به قلم شدند
مجللی در ادامه بیان کرد: پس از چاپ اول و توزیع کتاب شبیه نامه دانشجویان بسیاری از سراسر کشور برای پایان نامه های مقاطع فوق لیسانس و دکترا دست به قلم شدند. این نکته را باید ذکر کنم که در بسیاری از استانها حتی یک سطر پژوهش اختصاصی تعزیه در آن استان وجود نداشت که خوشبختانه منبعی کاملا علمی را تحویل جامعه دانشگاهی کشور داده ام. در این کتاب از تعزیه ای که در موسیان ایلام اجرا میشود تا تعزیه ضیابر گیلان به طور مفصل مطلب آمده است .در شهرهایی از کشور تکایایی به جای مانده از دوران قاجار وجود دارد که کتیبه ای در سر در آن نصب شده و هیچ کسی حتی از اهالی همان شهر متن آن کتیبه را نمیدانست که خوشبختانه متن همان کتیبه های سنگی که به صورت شعر میباشد در کتاب شبیه نامه به ثبت رسید.

تابو شکنی کاملا چشمگیری در این کتاب رخ داد
نویسنده کتاب شبیه نامه در ادامه اذعان کرد: مساله تاریخچه تعزیه مساله مهمی بود که بنده در این کتاب برای نخستین بار تاریخ کاملا متفاوتی نسبت به سایر تواریخی که پژوهشگران ســـابق گفته اند اعلام کرده ام و علاوه براینکه برای همه گفته ها مستندات بسیاری ارائه شده است با جسارت و قاطعیت اعلام میکنم که از رازی کاملا علمی با کمترین نقص و پیچیدگی پرده برداری کرده ام. سابق بر این نسخ تعزیه ای را برخی افراد تبدیل به کتاب میکردند و آن نسخه را که به قول خودشان از روستاها به دست آورده اند با تاریخی مربوط به دوران صفویان به چاپ میرساندند. سوال اینجاست وقتی که از عهد صفوی تا دوره قاجار تعداد شاعران ما به اندازه انگشتان دست هم نمیرسیدند و یا اینکه موسیقی در این دوره کلا تحریم مذهبی بود، تئاتر و تئاتر نویسی در کشور مرسوم نبود ، بیش از ۹۸درصد مردم ایران بی سواد بودند شما چگونه از روستاها نمایشنامه موزون کشف کرده اید که آهنگهای (که تدوین موسیقی در دوره قاجار صورت گرفت) بر روی اشعار سوار شده و برای معصومین نقش در نظر گرفته شده و قرار شده که مردها در این نمایشها در نقش زنان ظاهر شوند آیا این مواردی که ذکر شد جزو موارد مجهول نیست؟ آیا نباید پاسخی برای اینها داشت؟ خوشبختانه در کتاب شبیه نامه تا جایی که توانسته ام به این موارد به صورت علمی و مستند پاسخ داده ام. در این اثر به مطالبی پرداخته شد که تا کنون هیچ پژوهشگری به آنها اشاره نکرده بود یکی از شاخص ترین موارد سبک زندگی اسلامی ایرانی است که به خوبی در نسخ تعزیه جای باز نموده است. پیشتر به تعزیه نگاه نمایشی میشد و همه چیز آن را به عنوان یک نمایش می سنجیدیم، بنده در این کتاب با نگاه ادبیات و با رویکر جامعه شناسی ایران در قرن نوزدهم و کارکرد رسانه ای این هنر پیش رفته ام و نمایش و موسیقی و…. در ردیفهای پس از موارد فوق گنجانده شده است. در کتاب شبیه نامه کوچکترین ، جزیی ترین و ریزترین مساله در مورد تعزیه در سراسر کشور مکتوب شده است برای همین دلیل جزء جزء زندگی ایرانیان در قرن نوزدهم مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت.

فیلمسازان و مستند سازان را به مطالعه کتاب شبیه نامه دعوت میکنم
وی افزود: با توجه به اینکه خود علاوه بر اجرای تعزیه، فارغ التحصیل رشته های هنری در مقاطع عالیه هستم لذا ازکنکاش و کاووش به نفع تعزیه از منظر هنر غافل نبوده ام. در پیدایش تعزیه و چگونگی اجرای این هنر در سطح کشور ایده های بسیار زیبایی در این کتاب به ثبت رسیده که به تصویر کشیدن آنها، دست فیلمسازان و مستند سازان را میبوسد .از هنرمندان فیلمساز ومستند سازان که تولید فیلم و سریال و مستند با موضوع تعزیه را در دستور کار خود قرار داده اند در خواست میکنم که حتما نگاهی به کتاب شبیه نامه داشته باشند

برگزاری ۶ دوره رونمایی برای این کتاب امتیاز کاملا منحصر به فردی بود
مجللی اظهار کرد: این اثر در ۶ شهر تهران، اراک، کرمانشاه، بوشهر، خوانسار و کرمان با حضور مسئولان کشوری و استانی هر استان رونمایی شد که میزان کاملا بی سابقه ای بود به خصوص در حیطه تعزیه که برای نخستین بار چنین اتفاقی رخ داد و هم اکنون نیز چند استان دیگر درخواست برگزاری جلسه رونمایی داده اند و انشاالله به همه این استانها سفر خواهم کرد(با توجه به اینکه شمارگان پایانی این اثر نیز رو به اتمام)

تبرک کتاب شبیه نامه با دستان مبارک رهبر معظم انقلاب، لطف خدا و عنایات اهل بیت بود
نویسنده کتاب شبیه نامه، بیان کرد: در جلسه دیدار مقام معظم رهبری در شب میلاد امام حسن مجتبی با شاعران و اساتید زبان فارسی ، یک نسخه از این کتاب تقدیم رهبر معظم انقلاب شد ، لحظه ای کاملا باور نکردنی بود همان لحظه ای که تصویر مقام معظم رهبری در حالی که کتاب را در دست گرفته بودند به دستم رسید، جالبتر اینکه در گزارشی که از اخبار نیمروزی از تلویزیون پخش شد دقیقا همین لحظه را از تلویزیون دیدم که این موضوع فقط لطف خــدا بود و عنایات اهل بیت و بی شک قلم زدن در راه امام حسین بی پاسخ نخواهد ماند. این تصویر به طور شگفت انگیزی در فضاهای مجازی دست به دست شد.

از موافق خوانان تقدیر میکنم و مخالف خوانان را به مناظره علمی دعوت میکنم
وی یادآور شد: از تمامی موافق خوانان این اثر که صدها نفر هستند تقدیر میکنم و سپاسگزارم و از طرفی تعداد معدود افرادی که ساز مخالف میزنند و برای این اثر مخالف خوانی میکنند را به مناظره علمی دعوت میکنم .
مجللی در پایان گفت: برای چاپ مجدد این اثر تغییر و تحولات و افزوده هـــای دیگری نیز آماده کرده ام چنانچه در هر نقطه از کشور، اطلاعاتی در اختیار کسی باشد به طور حتم استقبال می کنم و چنانچه مطالب جدیدی در اختیارم قرار بگیرید با حفظ امانت و رعایت حقوق شخصی که اطلاعات را در اختیار قرار داده در کتاب ثبت خواهد شد . وی در پایان با انتقاد از بحث پژوهشی در این هنر در طول دو دهه اخیر افزود: جنگ و دعواهای کاملا کذب و نادرست را در بین برخی افراد در استانهای مختلف شاهد هستیم که هر کسی داعی دار این است که استان و شهر او و یا حتی روستای او محلی است که نخستین پله و پایه های این هنر در آن گذاشته شده که خوشبختانه با تحقیقاتی که برای کتاب شبیه نامه در استانهای مختلف داشتم به این مساله نیز به طور کلی پرداختم و مکتوب نمودم که تعزیه ایران یک تابلوی رنگارنگی است که هر بخش آن توسط یک قوم و یک استان رنگ آمیزی شده که برخی استانها پررنگ تر و برخی دیگر کم رنگ تر هستند و این کمرنگی و پررنگی زیبایی تعزیه در ایران را مضاعف نموده است. این تحصیل کرده ادبیات نمایشی که نگارش دو پایان نامه با محوریت تعزیه را در مقاطع لیسانس و فوق لیسانس در کارنامه علمی خود دارد در پایان اذعان داشت : مساله آسیب شناسی تعزیه مساله مهم دیگری است که اذهان شبیه خوانان و علاقمندان به این هنر را به خود مشغول نموده و از آسیب شناسی در این موضوع استقبال می کنند اما در عمل چیز دیگری را شاهد هستیم به نحوی که هر کسی هر کاری که دلش بخواهد را در تعزیه انجام میدهد . بنا براین قوانین نانوشته شده در تعزیه منجر به این شده که تعزیه از مسیر اصلی خود به انحراف کشیده شود به گونه ای که آهنگها، اشعار و حتی شیوه حضور یک تعزیه خوان در میدان تعزیه دچار تغییر چشمگیری شده است و با اینکه تعزیه از پر طرفدار ترین هنرها در بین مردم محسوب میشود اما جزو مظلوم ترین هنرهاست که برای رساندن این هنر به جایگاه واقعی خود باید با عجله اقدام کرد.