بایدها و نبایدهای دانشجویی

سه شنبه ۱۶ آذر ۹۵ شماره ۴۷۶
مجید آهنگرانی
این روز ها پای صحبت دانشجویان سال های گذشته یا اساتید که بنشینی، انتقاد هایی به لختی حاکم بر فضای دانشگاه ها دارند و آن را به نبود انگیزه در بین دانشجویان نسبت می دهند. در دهه های گذشته دانشگاه یکی از اثر گذارترین محافل و کانون اتفاقات مهم در جامعه بوده و همواره توانسته جریان ساز باشد. اما در سال های اخیر جریان سازی به جریان پذیری مبدل شده و بجای اینکه دانشگاه تفکر مستقل خود را داشته باشد، بپروراند و در نهایت در جامعه اشاعه دهد، محل زد و بند های سیاسیون و جولانگاه احزاب و جناح ها شد و جمع این مسئله با هیجانات دانشجویی هزینه های بسیاری به بار آورد و همین امر موجب شد که دانشجو و دانشگاه دوچار وضعیت کنونی بشود.
وضعیتی که در آن جنس دغدغه ها عوض شد و دانشجویی که در همه زمینه ها حرف داشت به دانش آموزی بیخیال مبدل شود که فراموشی بسیاری از باید ها و نباید ها بی تاثیر نبوده و اخلاق مهمترین آنهاست. به مجموعه ی رفتارها و اخلاقیاتی که دانشجویان در فضا و محیط خاص دانشگاه و دانشجویی باید بدان پای بند باشند اخلاق دانشجویی گویند؛ مانند احترام به استاد، برخورد مناسب با دانشجویان دیگر، نداشتن غرور ملی، پرورش روحیه ی خدمت به مردم، برخورد منصفانه و کارشناسانه و عالمانه با مسائل گوناگون، وقت شناسی، برنامه ریزی دقیق برای پیشرفت های علمی و عملی، آگاهی از مسائل روز، تبیین درست سخن بزرگان، داشتن روحیه فرهنگی و تلاش برای بهبود وضعیت فرهنگی جامعه، تلاش برای پیشرفت در زمینه تحصیلی خود و شکستن مرزهای علم و دانش و در کل دغدغه مند بودن و…
آداب اخلاقی آموختن
۱٫انگیزه الهی (اخلاص): پیامبر اکرم، در حدیث بسیار مشهور و معتبری می فرماید: « هر کس خود را چهل روز برای خدا خالص کند، چشمه های حکمت از قلب او بر زبانش جاری خواهد شد.»نخستین مسئله ای که یک دانشجو باید به طور جد به آن توجه نماید، مساله « نیت» و « انگیزه تحصیل است. بر اساس نظام اخلاقی اسلام، نیت و انگیزه، بیش از خود عمل اهمیت دارد و به همین دلیل است که پیامبر اکرم فرموده اند:« نیت مومن بهتر از عمل اوست » »
۲٫انتخاب استاد شایسته: تأثیر استاد و نوع ارزشها و نگرشها و جهان بینی و ایدئولوژی او در شاگردان، جای هیچ تردیدی ندارد. تجربه نشان داده است که شاگردان هر اندازه هم که مقاومت نمایند نمی توانند از تأثیر گذاری آشکار و نهان استادان در روند زندگی خود جلوگیری کنند. به همین دلیل است که انتخاب استاد و معلمی شایسته و وارسته همواره مورد توجه وتأکید فراوان اولیاء دین بوده است. امام باقر در پاسخ به این سوال که منظور از «طعام» در این آیه که می فرماید: «فلینظر الانسان الی طعامه» چیست؟ فرمود: «علمه الذی یأخذه عمن یأخذه» یعنی دانشجو تا جایی که شرایط به او اجازه می دهد باید به دنبال انتخاب استادان شایسته باشد.
۳٫رعایت اولویتها: مسئولیت ها و وظایف دینی، اجتماعی، علمی، فرهنگی و سیاسی دانشجو آنقدر زیاد است که دیگر فرصتی برای انجام کارهای مباح و مستحب باقی نمی ماند. البته این مسئله نه اختصاص به دانشجویان دارد و نه ویژگی دوران معاصر است. شهید اول در این باره فرموده اند: « گذراندن عمر در کارهای مباح و پرداختن به امور غیر ضروری، هر چند به میزان اندک، حاصلی جز زیان ندارد».
مهم ترین وظیفه دانشجویان تحصیل علوم نافع به حال جامعه است. علومی که در جهت ارتقای همه جانبه جامعه اسلامی باشد. پیامبر اکرم، وارد مسجد شدند و مشاهده کردند که گروهی از مردم، در اطراف شخصی حلقه زده اند. پرسیدند: «این شخص کیست؟» مردم گفتند «شخصی بسیار دانشمند و علامه است». پیامبر اکرم از علم او پرسید. مردم گفتند: داناترین مردم نسبت به انساب عرب و وقایع و ایام جاهلیت و اشعار عربی است.» پیامبر فرمودند: این دانشی است که اگر کسی آن را نداند ضرر نکرده است و کسی که آن را می داند، سودی نمی برد.»
۴٫خوب گوش دادن: یکی از آدابی که رعایت آن برای هر فردی، به ویژه دانشجویان و طالبان علم، لازم است، هنر خوب گوش دادن است. این مسئله نه تنها ادب شاگرد در برابر استاد را نشان می دهد، بلکه در زندگی هم دانشجو یاد می گیرد همیشه ابتدا سخن طرف مقابل خود را بسنود، سپس پاسخ مناسب را ارائه بدهد. امام علی (علیه السلام) در این باره می فرماید: «زمانی که در نزد دانشمندی نشستی، پس برشنیدن نسبت به گفتن حریص تر باش و خوب گوش دادن را بیاموز همانگونه که خوب گفتن را می آموزی و سخن هیچ کس را قطع نکن.»
یک مستمع خوب کسی است که : اولا، در سخنان گوینده دقت لازم را داشته باشد. ثانیا: بردبار و شکیبا بوده و احساس خستگی نکند. و ثالثا: بتواند میان نکات اصلی گفتار گوینده و شاخ و برگهای آن تفکیک نماید.
۵٫پرسش و پرسش گری: پرسش و پرسش گری اگر به منظور کشف حقیقت و فهم واقعیت باشد، نه تنها از فضایل اخلاقی به حساب می آید، که پاره ای از مواقع از نظر شرع و فقهی نیز امری واجب است.
دانشجو باید مطالبه گر باشد و در مقابله وقایعی که حق مردم کشورش و یا همنوعانش را ضایع کند ساکت نباشد.
۶٫خودشناسی: آموختن برخی از علوم و دانش ها از واجبات عینی بوده و بر هر فردی لازم است که پیش از هر دانشی دیگری به آموختن آنها بپردازد. یکی ازاین دانشها،«خود شناسی» است. خودشناسی مقدم بر همه دانش ها و معرفت های دیگر است. از یک دانشجو هرگز پذیرفتنی نیست که صرفا به تحصیل و تعلیم علوم بیرونی پرداخته و از خود غافل باشد. بنابراین هر دانشجویی برای رسیدن به اهداف والا و سعادت حقیقی باید شرایطی چون نیت خالص، انتخاب استاد برتر و تواضع در برابر ایشان،خودشناسی، حق طلبی، مطالبه گری، آگاهی از وقایع روز، بصیرت و… را رعایت کند