مردی از دیار کریمان

دوشنبه ۲ اردیبهشت ۱۳۹۷   شماره ۱۰۷۰

به مناسبت معرفی «حجت الاسلام عباس دانشی» به عنوان مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان

مردی از دیار کریمان

سعیدرجبی فروتن

کارشناس رسانه و از مدیران ارشد سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

یادی از گذشته ها
دوره دو ساله ۱۳۵۷ تا ۱۳۵۹دو وزارتخانه «فرهنگ و هنر» و «علوم و آموزش عالی» در یکدیگر ادغام شدند. در این دوره بی ثباتی حاکم بر اغلب ادارات، سبب شد تا اداره فرهنگ و هنر اراک، شش رییس و سرپرست را به خود ببیند. از سال ۱۳۶۰ با تشکیل وزارت ارشاد اسلامی و پس از آن وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال ۱۳۶۶، تا قبل از انتصاب اخیر، یازده نفر بر صندلی مدیریت فرهنگ و ارشاد اسلامی استان جلوس کردند. در بین این مدیران محمد حسین مطیعی به مدت ۸ سال رکورد دار محسوب می شود. آقایان نوربخش، مظفری و هاشمی در کسوت روحانی و سه تن نیز بومی بوده اند. اینک انتصاب حجت الاسلام دانشی وزن و سهم مدیران روحانی را در مسند مدیریت این اداره کل سنگین تر می کند.

دوران جهش های تازه
در یک نگاه اجمالی بیشترین زیر ســاخت هــا و ابنیه های فرهنگی و هنری در دوران ۸ ساله مدیریت محمد حسین مطیعی ایجاد شد و علاوه بر شهرستانها، اغلب شهرهای استان نیز از یک تا چند باب کتابخانه عمومی بهره مند شدند. در شهرهای ساوه و اراک احداث مجتمع های اداری و فرهنگی که در اوایل دهه هفتاد به بهره برداری رسیدند، اوج دستاوردهای دولت را در زمینه ایجاد اماکن بخش فرهنگ پدیدار نمودند. خرید سینما استقلال در اواخر دهه شصت به مبلغ ۲۵۰ میلیون ریال با همراهی و روحیه خیرخواهانه مالک آن آقای امیرقلی دهش در مرکز شهر اراک، امکان مضاعفی را برای اجرای برنامه های فرهنگی و هنری فراهم ساخت. چهار سال آخر مدیریت مطیعی را باید دوره احیا و نشاط فعالیت های گسترده فرهنگی و هنری از رهگذر ایجاد و گسترش فعالیت های انجمن های ادبی، سینمای جوان، نمایش و تجسمی به حساب آورد. سال هایی که هنرمندان استان در جشنواره های استانی، منطقه ای و ملی مجال حضور یافتند.

کارهایی در ابعاد بزرگ
طی سال های ۷۲ تا ۷۶ مقارن با مدیریت محمد مهدی احمدی، نخستین بار اراک میزبان برنامه های بزرگی از جمله نمایشگاه سراسری کتاب و سوگواره تعزیه شد و در همین دوره نعمت الله فاضلی فصلنامه تحقیقاتی «راه دانش» را با موضوع فرهنگ و هنر استان منتشر ساخت. نشریه ای که متاسفانه به ۱۱ مجلد محدود شد و مدیران پس از وی چندان دغدغه استمرار آن را نداشتند. بعد از تتبعات پژوهشگران و استان شناسان درگذشته ای همچون؛ استاد ابراهیم دهگان، مرتضی واعظ زاده، حسن صدیق، محمد رضا محتاط و مرتضی ذبیحی، بی تردید فصلنامه«راه دانش» یکی از منابع ارزشمند برای مطالعه پیشینه فرهنگی، تاریخی و هنری اراک و استان بویژه از منظر مطالعات مردم شناختی است. رویکردی که تا حد زیادی از گرایش علمی سردبیر آن دکتر نعمت الله فاضلی متاثر است.

توسعه برون زا
اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان مرکزی در حد فاصل سال های ۱۳۷۶ تاکنون در دولت های مختلف و گرایش های سیاسی غالب، روند ثابت و یکنواختی را پشت سر گذاشته و عموم مدیران بومی و غیر بومی آن جز در موارد استثنایی، مبتکر فعالیت های درخشان و چشمگیری نبوده و به دلیل کمبود و فقر نیروی انسانی و مالی بیشتر به تمشیت امور جاری اشتغال داشته اند. در یک دهه اخیر به تناسب سیاست دبیران جشنواره های فرهنگی و هنری، اراک و سایر مراکز استان های کشور بطور همزمان در مقاطعی میزبان بخشی از برنامه های جشنواره های ملی بوده اند. در این رابطه برگزاری جشنواره فیلم کودک، نماز و نیایش به روایت دوربین، فیلم کوتاه، فرهنگی و هنری رضوی، فیلم فجر و … قابل ذکر است.

چالش های فرهنگی و اجتماعی استان
شهرهای مختلف استان از گذشته تا حال میل به واگرایی و الحاق به استان های مجاور از جمله قم و تهران داشته اند. از جمله دلایل تاریخی که به این مسئله دامن زده است، فقدان ارتباط و تعامل فرهنگی و اجتماعی بصورت مستمر در ادوار تاریخی است. البته توسعه نیافتگی و محرومیت شهرهای استان نیز مزید بر علت بوده و به مطالبات شهروندان شهرهای استان دامن زده است. در همین رابطه نزدیکی اغلب شهرهای استان به پایتخت کشور شرایطی را پدید آورده است که توسعه اغلب راههای مواصلاتی نه به سمت مرکز استان بلکه به تهران منتهی شود.! از جمله سیاست های راهبردی برای تشدید پیوندهای عاطفی و همبستگی اجتماعی بین آحاد مردم در پهنه استان مرکزی، اتخاذ سیاست ها و برنامه های متنوع فرهنگی و هنری به تناسب مزیت نسبی هر نقطه از این اقلیم دیرپای تاریخی است. در سال ۹۳ ابتکار برگزاری هفته های فرهنگی شهرها و شهرستان های استان اقدام پسندیده ای بود که صدا و سیمای استان هم پوشش خوبی به ویژه برنامه های پیش بینی شده داد.

کارکرد و نقش صدا و سیما در همگرایی
در همین راستا نقطه عطف استفاده از وسایل ارتباط جمعی برای تقویت رشته های پیوند بین ساکنین استان،راه اندازی شبکه استانی صدا درسال ۱۳۷۹ و شبکه سیمای استانی آفتاب در سال ۱۳۸۲ است. رسانه فراگیر استان با همه ضعف و قوت های خود تلاش هایی را برای شناساندن زوایای گوناگون فرهنگی، تاریخی و گردشگری استان به ساکنین آن صورت داده است. مع الوصف تاسیس و راه اندازی دیر هنگام همین شبکه ها باعث شده است که در کوران رقابت رسانه های داخلی و خارجی، انتخاب و تماشای شبکه استانی صدا و سیما نه اولین انتخــاب بلکه در بهتریـن حالت یکـی از انتخاب های شهروندان و حتی روستانشینان در اقصی نقاط استان مرکزی باشد.

جایگاه نشریات استانی در سناریوی همبستگی اجتماعی
انتشار جراید و نشریاتی که قلمرو انتشار آنها در سطح استان مرکزی باشد، کمک زیادی به بهبود روابط و ارتباطات اجتماعی مرکزی نشینان می کند. چاپ و انتشار دهها هفته نامه، روزنامه و ماهنامه در این خصوص قابل اشاره می باشد. با این حال تیراژ ناچیز و بی رغبتی مردم به خرید و مطالعه نسخه چاپی جراید استانی و نازل بودن سرانه مطالعه در کشور، ضریب نفوذ قابل اعتنایی را به نشریات برای پیشبرد و تحقق اهداف عام فرهنگی نبخشیده است. طی سال های اخیر دو روزنامه عطر یاس و وقایع استان با راه اندازی کانال اختصاصی در پیام رسان های اجتماعی، تلاش کرده اند تا رابطه خود را با مخاطبان حفظ کنند. نقطه عطف تحولات مطبوعاتی استان در دو سال اخیر، انتشار فصلنامه رازان به مدیر مسئولی یوسف نیکفام و چشمه خورشید به همت خانم سلیمی است که انتشار تقریبا منظم خود را حفظ کرده اند.

انجمن های مردم نهاد
حافظه فرهنگی استان کمتر به یاد دارد که به جز مسابقات و جشنواره های رسمی-دولتی در استان، برنامه هایی به عاملیت و محوریت تشکل های مردم نهاد برای تقویت شور و علائق مشترک فرهنگی بین مردمان استان اجرا شده باشد. (البته اگر آیین های دیرپای دینی و مذهبی را استثنا کنیم) به نظر می رسد هر قدر دستگاه هایی نظیر ادارات فرهنگ و ارشاد اسلامی از تصدی گری فاصله گرفته و زمینه ساز پویش فرهنگی و هنری فعالان استانی باشند، همگرایی و رشته مودت و همدلی بین اهالی استان بهتر برقرار خواهد شد. نگارنده به تناسب تجربیات و علائق شخصی خویش مزیت های فرهنگی استان را در رشته هایی همچون؛ فرهنگ قرآنی، شعر، موسیقی، داستان نویسی، خوشنویسی و هنرهای سنتی و آیینی(تعزیه) دانسته و معتقد است، برگزاری ادواری جشنــواره، هفته هــای فرهنگـی و شب های فرهنگ و هنر شهرهای استان می تواند سبب ساز همبستگی و الفت مردم این سامان گردد. بدیهی است منافع این سلسله اقدامات پاسخ موثری به جلوه گری فرهنگ های مهاجم بوده و مصونیت نسبی را در جوانان بر بستر هویت ملی و بومی آنها ایجاد خواهد کرد.
در دهه نود انجمن های ادبی خودجوشی با حضور اهالی ادبیات و فرهنگ شهرها بویژه در اراک شکل گرفته اند تا در ادامه راه انجمن های سلف، زمینه مشارکت اجتماعی اهل ادب را فراهم سازند. چاپ و انتشار چندین کتاب شعر و داستان از نویسندگان و شاعران بومی روح تازه ای به حیات فرهنگ استان بخشیده است. بزرگداشت مفاخر معاصر مرکز استان به سنت حسنه ای تبدیل شده است که خوشبختانه در بیشتر موارد اشخاص حقیقی باعث و بانی آن بوده اند. در این میان تلاش های خیرخواهانه اقای حاج حسینجانی در تکریم بزرگان شهر الگویی مثال زدنی است و قدر و قیمت این سلسله اقدامات برکسی پوشیده نیست.

فرصت های پیش روی مدیریت فرهنگی استان
-در دو دهه گذشته بسیاری از چهره های فرهنگی و هنری استان همانند بسیاری از استان های دیگر کشور به دلیل فراهم نبودن شرایـط لازم برای فعـالیت در رشته های مورد علاقه فرهنگی خویش و امرار معاش از طریق آن، جلای وطن کرده و به جمعیت پرشمار ساکنین پایتخت کشور پیوستند. برنامه ریزی برای تقویت انگیزه هنرمندان و هنرجویان پرشمار کنونی ولو در برقراری حسن رابطه و حمایت معنوی و تبلیغاتی از فعالیت های خلاقه آنها اهرم موثری به شمار می رود.
-برخورداری از سالن و تالارهای هنری که در گذشته های نه چندان دور در زمره آرزوهای اهالی موسیقی و تئاتر بود، امروزه بالنسبه در مرکز استان و بعضی از شهرهای بزرگ استان مهیا شده است. جدا از جانمایی نامناسب در احداث چنین اماکنی متاسفانه به دلیل قطع ارتباط و شکاف بین نسل های مختلف هنرمندان و دور ماندن آنها از یکدیگر، آنگونه که باید از ظرفیت فضاهای ایجاد شده استفاده به عمل نمی آید و سطح فعالیت های خلاقه کنونی تا رسیدن به مرز پختگی و حرفه ای فاصله معناداری دارد. دعوت از هنرمندان پیشکسوت مهاجر برای حضور در برنامه های فرهنگی و هنری شهرهای بزرگ استان تحت لوای هفته فیلم، نمایشگاه عکس، خوشنویسی و دیگر آثار تجسمی، رونمایی از کتاب و … متعلق به هنرمندانی که اصالتاً اهل و بزرگ شده یکی از شهرهای استان هستند، به پیوند و ارتباط بین هنرمندان کمک کرده و علاقه به توسعه فرهنگ و هنر استان را در مهاجرین تقویت می کند.
-حضور مستمر گروه های موسیقی سنتی و پاپ در اراک و استقبال زاید الوصف علاقمندان از برنامه های آنها گویای آن است که مردم خصوصاً اقشار متوسط برای استفاده از آثار برجسته هنری بهای لازم را می پردازند. پرهیز از هرگونه مانع تراشی و ایجاد تسهیلات اداری برای اجرای برنامه های فاخر و ارزشمند، در کوتاه مدت می تواند اراک را به کانون برگزاری اجراهای حرفه ای بدل کرده تا به مرور شایستگی لازم را برای محوریت برنامه هایی در مقیاس ملی احراز کند.
-سابقه ۲۵ ساله رشته نمایش در دانشگاه آزاد اسلامی اراک و نیز فعالیت ده ساله مرکز علمی -کاربردی فرهنگ و هنر و وجود چندین آموزشگاه آزاد تجسمی، سینمایی و نمایشی در اراک و دیگر شهرهای استان، عقبه ای غنی از نیروهای آموزش دیده را نمودار می سازد. بستر سازی برای فعالیت تجربی و اشتغال فارغ التحصیلان چنین مراکزی می تواند پویایی فعالیت های فرهنگی، رسانه ای و هنری استان را تضمین کند و به پرورش و ظهور استعدادهای برجسته و درخشان یاری رساند. باید اذعان نمود، علیرغم ظرفیت ها و منابع انسانی مستعد در بخش های مختلف فرهنگی و هنری استان، اماکن و تاسیسات زیربنایی لازم و درخوری که معرف و مروج آثار هنرمندان در رشته های مختلف باشد، کمتر به چشم می خورد. این پرسش باقی است که چرا در تمام این سالها شهرداری اراک برای ساخت فرهنگسرا سرمایه گذاری نکرده است و مراکز فرهنگی و هنری به اندازه ساخت مجتمع های تجاری و پارکینگ برای مدیران شهری ارزش و اهمیت نداشته اند. اگر کتابخانه مرکزی در حال ساخت اراک در میدان سرداران را استثنا کنیم، از بد حادثه اغلب اماکن فرهنگی در شهرک ها و مناطق پیرامونی شهر اراک قرار دارند و کارکرد آنها بیشتر محله ای است. آیا فعالیت نیم بند تنها ۸ کتابفروشی در اراک زنگ خطر و هشدار را برای مدیران فرهنگی و اجتماعی شهر به صدا در نیاورده است تا فکری عاجل در این زمینه کنند و درصدد بازیابی سیمای فرهنگی شهر برآیند؟ کلان شهر شدن و کلان شهر ماندن قطعا در گروی توسعه متوازن شهر است. مباهات کردن به پیشینه فرهنگی شهر و مشاهیر خوشنام آن، وقتی ارزش مضاعف می یابد که برای ادامه راه آنها بستر سازی لازم صورت گیرد و موجبات پرورش و درخشش چهـره هــای مستعد شهـر و استان در رشته های فرهنگی و هنری فراهم گردد.
در پایان برای حجت الاسلام دانشی مدیر کل اصالتا کرمانی استان مرکزی صمیمانه آرزوی موفقیت می کنم و امیدوارم که با تداوم راه و منش خوب مدیران پیش از خود، مبدع فعالیت های گسترده و امیدبخشی برای همه آحاد مردم بویژه ساکنان کوی فرهنگ و هنر باشد.