نقش اصیل

یکشنبه ۱۰ تیر ۱۴۰۳  شماره ۱۸۴۶

گفت و گوی وقایع استان با زهرا محبعلی احیاگر هنر دستی تفرشی دوزی

فاطمه چاپاری: تفرشی دوزی یکی از انواع سوزن دوزی های سنتی است که تکنیک ساده‌ای دارد و به صورت دوخت در حاشیه‌های پهن پارچه ایجاد می‌شود و عمده تولیدات آن مربوط به شهرستان تفرش است. زهرا محبعلی یکی از هنرمندان تفرشی دوزی است که از هشت سال پیش به احیای این هنر دستی در تفرش پرداخته و با پیاده کردن این هنر روی چرم ‏و چوب توانسته صنایع دستی منحصر به فردی را تولید و روانه بازار فروش کند، وقایع استان در گفت و گو با وی به معرفی بیشتر این رشته از صنایع دستی پرداخته است.

***

لطفا خودتان را معرفی کنید و از فعالیت هایی که در زمینه تفرشی دوزی داشتید بیشتر برای مخاطبانمان بگویید؟
حدود ۸ سال پیش که همراه همسرم به زادگاهمان تفرش بازگشتیم، مردم تفرش از هنر موروثی خود جدا افتاده بودند و من به همراه دخترم سپیده محبعلی شروع به آموزش تفرشی دوزی در مساجد، کانون های پرورش فکری و ..کردیم تا اینکه مسئولان شهر هم ما را در این راه حمایت کردند و به صورت استادکار مهارتی در سازمان فنی و حرفه ای تفرش آموزشات خود را دنبال کردیم و دختر من اخیرا سیستم جدید تفرشی دوزی را در سامانه فنی حرفه ای بارگذاری کرده چرا که در کتب درسی و دانشگاهی به اشتباه درویش دوزی و تفرشی دوزی را یکسان گرفته بودند و ما این دو هنر را از هم جدا کردیم چرا که درویش دوزی مخصوص درویشان محترم است و خودشان باید کار سوزن دوزی را انجام دهند اما تفرشی دوزی دوخت سنتی شهر تفرش است که از زمان صفویه در این شهر مرسوم بوده و در اواخر دوره قاجار به اوج رونق خود می رسد و در زمان پهلوی افول می کند. اشکال و نقشه های تفرشی دوزی هم در معماری برخی برج های تاریخی دیده می شود و هنوز نمی دانیم این نقوش از پارچه به معماری منتقل شده یا برعکس.

آیا این هنر به ثبت ملی رسیده است؟
بله تفرشی دوزی در سال ۹۸ به عنوان آثار ناملموس به ثبت ملی رسید و در سال ۱۴۰۰ هم شهر تفرش به عنوان شهر تفرشی دوزی ثبت شد.

می توانید کمی بیشتر از تفرشی دوزی برای مخاطبانمان بگویید؟
بله تفرشی دوزی با دوخت شلال یعنی دوخت هایی منظم در فواصل منظم انجام می شود و ما برای این کار از پارچه های تارشمار یا گونی بافت استفاده می کنیم که شمارش تار و پود آن آسان باشد و چنانچه یک تار جابجا شود یا کوکی در نقشه کم و زیاد شود نقشه هماهنگی خود را از دست خواهد داد. شاخصه اصلی کار این است که اگر ده رنگ هم استفاده کنید با اینکه روی کار دوخت افقی، عمودی و مورب را می بینید اما پشت کار فقط باید دوخت موازی و افقی دیده شود و این مهارت خاصی می خواهد و خیلی ها می پرسند چه اهمیتی دارد وقتی می توان پشت کار را با آستر پوشاند و جواب ما این است که اگر ۲۰۰ سال آینده هم باستان شناسی یک تکه از تفرشی دوزی را از زیر خاک دربیاورد می فهمد که تفرشی دوزی اصیل چه بوده است و ماندگار خواهد بود.

تفرشی دوزی بیشتر روی چه چیزهایی کار می شود؟
در قدیم تفرشی دوزی را روی پرده، رویه کرسی، سفره قند، سفره خمیر، کمربند و بازوبند به کار می بردند اما متاسفانه در زمان پهلوی این قبیل پارچه ها جمع شد و الان هم ما به شیوه سنتی و مدرن کار می کنیم و همان نقوش سنتی را بر روی مانتو، اکسسوری، چرم یا کیف و .. می آوریم و همچنین نمونه نوآورانه تری هم داشتیم که ایده آن از دخترم بوده و ما روی چوب سوراخ هایی ایجاد می کنیم و طبق نقشه های طراحی شده تفرشی دوزی را پیاده می کنیم و زیورآلات چوبی ما که با همین شیوه تولید می شود متقاضیان بسیاری دارد.

فعالیتتان در تفرش به چه شکل دنبال می شود؟
ما در تفرش حدود ۸۰ نفر را آموزش داده ایم که این خانم ها که از طریق فنی حرفه ای و صنایع دستی معرفی می شوند آموزش می بینند و بعد از آن می توانند با دریافت مجوز مشاغل خانگی یا کارگاهی به کسب و کار در این زمینه بپردازند.

شما هم در حال حاضر کارگاه شخصی خودتان را دارید؟
من سال گذشته کارگاه تولید گروهی داشتم اما به دلایلی مجبور به تعطیلی آن شدم و در حال حاضر سفارشاتم را در قالب مشاغل خانگی دنبال می کنم و از طریق شبکه های مجازی افراد بسیاری در ایران و خارج از آن ما را می شناسند و سفارشاتی که دریافت می شود را بین خانم هایی که آموزش دیده اند تقسیم می کنیم که بعد از آماده شدن، سفارشات به کارگاه منتقل می شود و پس از آن هم به دست مشتری خواهد رسید.

برای افرادی که خارج از تفرش زندگی می کنند هم آموزش دارید؟
بله کسانی که راهشان دور است و نمی توانند در آموزشگاه های ما حضور داشته باشند می توانند با استفاده از آموزش های مجازی این هنر را بیاموزند، چرا که به زودی همه مربیان فنی حرفه ای و اساتید دانشگاه و هنرستان ها باید شیوه جدید تفرشی دوزی را فرابگیرند.