نگاه «وقایع استان» به بازار داغ دستفروشی در شب عید /یک لقمه نان حلال

یکشنبه ۲۲ اسفند ۹۵ شماره ۵۵۰
وقایع استان-فرشته غلامی:
روزهای پایانی سال است و همه در تکاپومی باشند. خیابان ها جــان تازه ای گرفته اند از دم دمای صبح شلوغ اند تا واپسین ساعات شب. کاسبان زودتر از همیشه کرکره مغازه خود را بالا می دهند و دیرتر مغازه خود را می بندند. خیابان های شهر هم که از خیل عظیمی از ترافیک اعصاب شهروندان را خط خطی کرده است. اما در این میان در این آخرین روزهای سرد سال شهروندان شب ها و روزهای نسبتا سرد زمستانی را با حضور خود در مراکز خرید گرم کرده اند. همه ادعایمان هم شلوغی خیابان هاست که با فریاد دستفروشان شلوغ تر شده است.
در آستانه سال جدید بازار بسیاری از مشاغل داغ می شود، قالی شویی، مغازه هایی که بساط خود را جمع کرده اند و به هفت سین فروشی روی آورده اند، خدمات نظافتی، دادزن ها، تراکت پخش کن ها و دستفروشانی که بیش از همه این روزها بازار کاسبی شان گرم گرم است از جمله این مشاغل هستند.
این روزها خیابان های کلانشهر اراک به قدری شلوغ شده که دیگر برای پیمودن طول یک خیابان باید از روی سر و کله دستفروش ها و مشتریان گذری شان که در میان بساط های پهن شده به دنبال جنس دلخواهشان می گردند پرواز کنی. پدیده دستفروشی که به خصوص در سالهای اخیر روند رشد چشمگیری در کشور آن هم در آستانه سال نو دارد ناشی از مشکلات اقتصادی موجود در جامعه است که بیکاری و تورم در راس آن قرار دارد.
در تقسیم بندی مشاغل در علم اقتصاد، دستفروشی را شغــل کاذبی می داند چرا که این شغل هیچ سازمانی ندارد و هیچ ارگان دولتی خاصی از آن حمایت نمی کند. فقط هر از چند گاهی ماموران شهرداری به بهانه زشت شدن فضای شهر دست به آزار و اذیت آنها می زنند.
دستفروشی بخشی از اقتصاد کوچه بازاری ایرانی است که خارج از عرف ارائه کالا و خدمات و خارج از حیطه حمایتی و نظارتی دولت فعالیت می‌کند. پدیده شهرنشینی در کلانشهر اراک در نتیجه صنعتی شدن و وجود کارخانه ها در این شهر و به دنبال آن مهاجرت بسیاری از افراد از روستاها و شهرها به این کلانشهر می باشد که روز به روز موجبات بیکاری را بیش از پیش فراهم می کند.
داستــان هرســــاله شب عید همین است، بساط دستفروشی درخیابان های اصلی شهر پهن است و همه نوع جنسی را می توان در آنجا دید و پیاده روهای خیابان های مرکزی شهر در قرق دست فروشانی است و مردمانی که در کنار این اجناس ایستاده اند و جنس مورد نظر خود را می خرند. دستفروشان شب عید غالبا پوشاک می فروشند آن هم هر نوع پوشاکی که مردم به آن نیاز داشته باشند، لباس داخل خانه، مجلسی، مانتو و شلوار، کیف و کفش، جوراب های سه تا پنج تومانی که هرچه به سال نو نزدیک می شویم قیمت آن هم پایین تر می آید، هفت سین، ماهی های قرمز کوچک و انواع زیورآلات هم از دیگر کالاهای بساط دستفروشان شب عید است. شب های عید، تنوع بساط دستفروش ها بیشتر می شود و این مساله تا جایی پیش می روند که مغازه داران هم ترجیح می دهند اجناس درون مغازه خود را به کنار خیابان پهن کنند و به قیمت پایین تر به فروش برسانند . گذشته از اینها وجود دستفروشان در معابرموجبات گلایه برخی از مغازه داران را فراهم کرده است. در بساط شب عید دستفروشان اقلامی را می توان دید که با نازل ترین قیمت ها به فروش می رسد قیمت مانتو ها از بیست هزار تومان شروع می شود و شلوارها از پنج هزارتومان، کیف و کفش هم از ۱۰ هزار تومان. هفت سین هم هرچه به روزهای پـایانی نزدیک تر می شویم قیمتش پایین تر می آید.
علاوه بر دستفروشانی که فقط به روزهای پایانی سال اختصاص دارند، گروهی از دستفروشان هستند که در تمامی ایام سال چه در فصول سرد و چه گرم سال در یک مکان مشخص به فروش اجناس خود می پردازند.
اما با مشاهده تعدد دستفروشان به وضوح می توان دید که در این روزهای در آستانه نوروز به اصلاح بره کشان آنهاست و هر چه به سال تحویل نزدیکتر می شود بساط دستفروش ها پهن تر و تعداد دستفروش ها بیشتر می شود. اگرچه عمر این کسب درآمد کوتاه است اما سود زیادی دارد.
این روزها که بازار دستفروشی داغ داغ است و گروهی بالاجبار و نه از سر اختیار که به دلیل شرایط سخت زندگی به این شغل روی آورده اند، شهرداری نیز فرصت را برای برخوردهای قهری خود غنیمت می داند و با همان روش های قاجاری همیشگی خود سعی در رفع سد معبر حتی به بهای کتک زدن برخی دستفروشان دارد. برخوردهایی که موجبات آزار و اذیت این قشر از جامعه را فراهم آورده و موجبات نارضایتی دیگر شهروندان شده است.
بارها مشاهده شده دستفروشانی که در مراکز شهر ودر مقابل مجتمع های تجاری اراک بساط انداخته اند، این روزها توسط شهرداری مورد اذیت قرار گرفته اند حال آنکه اگر شهرداری ها به این قشر کمک کنند می توانند جزئی از چرخه فروش و عرصه کالای ایرانی باشند تا در این ایام با برخورد های نامناسب ماموران شهرداری از تامین هزینه های شب عید خود بازنمانند.
اغلب دستفروشان نه برای دهن کجی به قانون و نه از روی سرگرمی به این شغل هرچند کاذب روی آورده اند، بلکه تنها دلیل آنها برای این کار تامین درآمدهای خانواده ای است که از پوشش مناسب مالی در کشور برخوردار نیست و دستفروشی را تنها راه پیش روی خود برای امرار معاش می داند. ماموران شهرداری اگر مطابق قانون ۵۵ شهرداری با دستفروشان برخورد می کنند پس چگونه است که مطابق همین قانون به ساماندهی و برنامه ریزی برای اینگونه افراد نمی پردازند.
دستفروشی همانطور که گفته شد طی چند سال اخیر آن هم در کلانشهرهایی چون اراک روند رو به رشدی داشته است و در تمام این سالها برخوردهای سلبی و تنبیهی نتوانسته این پدیده را از میان بردارد و از طرفی رها کردن آن نیز به خودی خود راه به جایی نبرده بلکه روز به روز بر دامنه آن افزوده و بیش از پیش به بروز انواع دیگری از آسیب های اجتماعی دامن می زند.
نابرابری‌های اجتماعی، نبود توازن و تعادل یا به عبارتی عدالت اجتماعی و اقتصادی در توزیع امکانات بین مردم، برخی کاستی‌ها در اجرای سیاست‌ها و برنامه‌های رفاهی و… از تنگناهای اجتماعی و اقتصادی جامعه است که موجب بروز برخی مشکلات در زندگی افراد و خانواده‌ها می‌ شود و از این رو در موارد این چنینی افراد برای جلوگیری از بروز مسائل حاد و برآوردن نسبی انتظارات و نیازها به این مشاغل روی می‌آورند.
ایجاد محیطی امن و کم هزینه به عنوان محل فروش دستفروشان، فرهنگ سازی مناسب در جامعه بین شهروندان و برنامه ریزی می‌ تواند راهکاری مناسب و بلند مدت برای برطرف کردن این مشکل و جلوگیری از ایجاد مسائل دیگر باشد.
حال اگر کمی از درد دل دستفروشان را بشنویم بدون شک با اخبار و اتفاقات ناخوشایندی روبرو می شویم، جوانانی که سال های عمر خود را صرف تحصیل درس و دانشگاه کرده اند امروز چرا باید برای تامین معاش خود و کسب درآمد به گوشه خیابان پناه ببرد، اگر شهرداری واقعا نگران ایجاد سد معبر و زشت شدن چهره شهر توسط دستفروشان است چرا تاکنون اقدامات لازم برای ایجاد فضای کار انجام نداده است؟