گل کوچک بازی محبوب نسل های قدیم که امروزه مانند گذشته دیگر طرفدار ندارد/لایه های پرخاطره

پنجشنبه ۱۶  آذر ۱۳۹۶   شماره ۷۳۸

***

وقایع استان

مهرداد یاری

***

تا همین چند سال پیش کمتر خیابانی را می شد، یافت که پسرها در آن دروازه نکاشته و توپ بازی نمی کردند. البته که فوتبال مال زمین چمن بود و این خود یک بازی دیگر که گل کوچک نام داشت.کمتر پسری است که از گل کوچک خاطره ای نداشته باشد. اگر سراغ نسل های گذشته برویم قطعا ساعت ها خاطره دارند از این بازی.همچنین خیلی از فوتبالیست های بزرگ ایران و جهان نیز از همین گل کوچک کارشان را شروع کردند.آدم یاد آن توپ های پلاستیکی که می افتد اصلا حس و حال و رنگ و بوی همان ساعت های بازی تماما به ذهنش هجوم می آورد آخر ظاهر راه راه و صدایی که آن توپ ها در برخورد با سطوح مختلف داشتند فقط مخصوص توپ های پلاستیکی بود و بس. همین که وارد نوجوانی می شدیم دیگر وقت آن بود که توپ ها را به اصطلاح دو پوسته یا دو لایه کنیم چون حالا دیگر پای مان ضرب داشت و توپ یک لایه سبک به نظر می رسید و بازی با آن حال نمی داد.
یکی از ویژگی های بازی گل کوچک این است که به هیچ طیف خاصی تعلق ندارد پولدار و فقیر نمی شناسد و از بچه نوپا تا پیر سرپا می توانند بازی کنند. اغلب روی آسفالت کوچه ها بــازی می کنند .یادم هست بیشترمان کتانی هایمان را می پوشیدیم و می رفتیم بازی اما یک نوع کفش بود که چند سانتی متر نوک و کف آن از جنس پلاستیک فشرده بود استوک داشت و محکم بود. در مجموع ظاهرش شبیه استوک فوتبالیست ها بود و خلاصه کلی ارج و قرب داشت و هر کس از آن ها می پوشید یعنی خیلی بازی سرش می شد البته عده ای هم با دمپایی بازی کردند. حتــی عده ای پا برهنه راحت تر بودند.
پاچه ها را بالا می زدند و پای بر سطح سفت و خشن آسفالت می گذاشتند متاسفانه حاصل این کار همواره خاطرات دردناکی بود که این افراد برای خود و ما می ساختند چــرا که یا پــای شــان می گرفت به زمین و یا بقیه پای شان را لگد می کردند بنابراین همیشه با پاهایی زخمی و خونی راهی خانه می شدند. هنوز هم صدای نفس نفس زدن هم بازی هایم را به خاطر دارم. عرق از تمام تن و جان مان بیرون می زد و لباس هایمان خیس عرق می شد. بعد از پایان هر بازی گویی جان از جسم مان در آمده باشد خسته و کوفته می رفتیم خانه؛ اما امان از انرژی که جوان ها و نوجوان ها دارند آخر نوبت عصر باز هم پر توان تا ساعات انتهایی روز بازی می کردیم.
خوبی گل کوچک این است که می شود عین آب خوردن و با کمترین امکانات بازی کرد البته این روزها این بازی به گونه ای کمرنگ شده که گویی در حال فراموشی است. این درست می باشد که حالا بازی کردن در زمین های چمن مصنوعی و سالن های ورزشی که مخصوص این ورزش هستند لذت بیشتری دارد و با توجه به اینکه این محیط ها از جو سالم تر و رفاه بیشتری برخورد دار هستند بازی کردن در آن ها منطقی تر به نظـر می رسد اما گل کوچک ویژگی هایی دارد که سبب شده است این بازی هیچ گاه از بین نرود. یکی از شعارهای فیفا و دوستداران فوتبال این است که (فوتبال بازی فقراست) به همین دلیل هنوز هم در محله های فقیرنشین شهر و در روستاها این بازی همچنان محبوب است.
گل کوچک به عبارتی شکل اولیه فوتبال و پدر بازی های خیابانی است چـرا که اگر تمام تکنولوژی ها روزی از کار بیافتند باز هم به سادگی می توان گل کوچک بازی کرد. یک شی کروی انعطاف پذیر، چند قطعه سنگ برای کاشتن دروازه به علاوه شما و دوستان تان کافی هستید برای بازی کردن و ساعت ها لذت بردن. گل کوچک از آنجایی که به دور از هر گونه قاعده یا امکانات خاص و محدودکننده ای است همواره می تواند بهترین انتخاب برای قشر متوسط و فقیر جامعه باشد تا اینچنین خیال والدین را از بابت فراغت و شادی کودکان و نوجوان هایشان راحت کند.
جالب است که گل کوچک هیچ گاه قوانین ثابتی ندارد و در هر حالتی می شود قوانینی که جوابگوی شرایط همان لحظه است را وضع کرد و از بازی کردن لذت برد. این درست است که برخلاف فوتبال، فوتسال و… که اندازه زمین، بزرگی دروازه ها، مقررات بازی و … در چگونگی بازی تاثیرگذارند در این بازی تاثیرگذار نیستند و با توجه به تعداد افراد و سن و سال آن ها می شود همه چیز را تغییر داد و مثلا زمین را بزرگ یا کوچک کرد، طول و ارتفاع دروازه ها را تغییر داد و بسیاری کارهای دیگر؛ اما با این وجود باید گفت بازی گل کوچک هم به طور کلی قوانینی دارد که در صورت مهیا بودن شرایط همه به آن ها پایبند هستند به همین بهانه برای یادآوری خودمان و آشنایی بقیه با این قوانین، مناسب می بینیم که اشاره مختصری به این قوانین داشته باشیم.
گل کوچک معمولاً با ۲ الی ۴ بازیکن انجام می‌شود.
 دروازه
دروازه‌ها (گل‌ها) بسیار کوچک‌تر از ابعاد رایج هستند و حدودا ۱۶۰سانتی‌متر عرض و۱۰۰ سانتی‌متر ارتفاع دارند تا گل زدن سخت‌تر باشد. دروازه‌ها ممکن است دارای تور یا فاقد آن باشند. جنس دروازه‌ها معمولا فلزی است و در صورتی که دروازه مهیا نباشد، با چیدن آجر، دروازه‌ها «کاشته می‌شود».
 توپ
توپ گل کوچک که «توپ‌پلاستیکی» یا «توپ‌دولایه» نامیده می‌شود، متشکل از دو توپ از جنس پلاستیک است که در درون یک دیگر «لایه شده‌اند». علت استفاده از توپ پلاستیکی این است که گل کوچک معمولا روی زمین آسفالت بازی می شود و توپ های چرمی روی آن فقط غلت میخورند ولی توپ پلاستیکی روی زمین آسفالت هم سُر می خورد و هم غلت و به این ترتیب انجام تکنیک های خاص این بازی فقط با توپ پلاستیکی قابل انجام است.
برای لایه‌کردن توپ‌دولایه، ابتدا با استفاده از چاقو یکی از توپ‌ها با فرم خاصی پاره می‌شود و پس از تا کردن لبه‌های آن، توپ دیگر را درون آن فرومی‌کنند. دلیل لایه‌کردن توپ این است که توپ‌های پلاستیکی علاوه بر این که بسیار سبک هستند، ضخامت کمی دارند و به‌راحتی می‌ترکند، بنابراین لایه‌کردن برای افزایش وزن و عمر توپ انجام می‌شود همینطور لایه کردن تــوپ باعث می شود که جرم توپ به صورت چند لایه باشد و ثبات حرکت آن را بهتر می کند. گاه یک لایه برای چند توپی که می‌ترکند استفاده می‌شود و تا زمانی که پوسیده نشده کاربرد دارد. لایه‌کردن توپ به‌طوری که در هنگام بازی دچار مشکل نشود به مهارت نیاز دارد و معمولا توسط افرادی که ماهرتر هستند انجام می‌شود از مشکلات رایج توپ‌هایی که بد لایه می‌شوند می‌توان به بیضی‌کردن توپ، تاب‌دادن در هنگام شوت‌زدن و لق‌زدن لایه در هنگام چرخش اشاره کرد. برای مدتی در سالهای دهه شصت به دلیل کیفیت پایین توپ های پلاستیکی و نازکی زیاد، توپ های سه‌لایه هم مرسوم شده بود. اندازه توپ‌پلاستیکی، کمی از نصف یک توپ فوتبال استاندارد بزرگ‌تر است. رنگ توپ‌های گل کوچک، معمولاً راه‌راه سفید و بنفش یا سرخابی است.
 زمین بازی
زمین بازی گل کوچک، معمولا روی آسفالت کوچه‌ها و خیابان‌هاست، و همزمان با گذر خودروها بازی انجام می‌شود .بن‌بست‌ها به دلیل تردد کمتر خودروها مکان ایده‌آلی برای گل کوچک هستند.گاهی بازی در زمین‌های خاکی نیز انجام می‌شد، زمین‌هایی که اکنون جای خود را به چمن مصنوعی داده‌اند.البته بازی در زمین های خاکی دیگر گل کوچک محسوب نمی شود چــرا که بــه علت گسترده بودن فضا به راحتی می شود گل بزرگ یا فوتبال بازی کرد در حالی که گل کوچک بازی ای مخصوص کوچه و خیابان و فضاهای تنگ یا کوچک است. با توضیحاتی که ارائه شد متوجه شدیم گل کوچک آن چنان هم بی قانون نیست اما به شما اجازه می دهد با قانون دلخواه خود از انجام آن لذت ببرید.
محمدرضا که حالا جوانی ۲۲ است درمورد گل کوچک می گوید: با اسم گل کوچک کلا تصویر ذهنی ام برمی گردد به زمان کودکی تصویری که پر از صدای نفس نفس زدن است، عرق کردن، تصویر توپ دو لایه، ترسیدن و فرار کردن به خاطر برخورد توپ به پنجره همسایه و خاطراتی که همیشه شیرین هستند و نکته شیرین تر اینکه همه دوستان در این سنین خاطرات مشترک این گونه دارند و به اشتراک گذاشتن این خاطرات لذت بخش است.
محسن یکی از بچه های دهه شصتی است که به گفته خودش این مسائل، خاطرات آن هایی است که متولدین این دهه هستند.او می گوید گل کوچک برای ما بسیار خاطره انگیزتر است چرا که آن موقع زمین چمن و سالن کمتر در دسترس بود و توی خیابان و روی آسفالت بازی می کردیم خطر هم داشت زخمی می شدیم. هر خانواده چند تا پسر داشت و کوچه ها شلوغ بود تازه ماشین ها هم هی از وسط بازی رد می شدند و چه توپ ها که رفت زیر ماشین و پاره شد و… اما سال هاست از هر کوچه و خیابانی رد می شوم دیگر این چیزها را نمی بینم یعنی این پسر بچه ها دارند چه کار می کنند؟
حال باید به این پرداخت دلیل اینکه کوچه ها از سر و صدا و بازی بچه ها خالی شده چیست؟ همان طور که پیش تر گفتیم یکی از دلایل این است که با وجود زمین های بازی اختصاصی و با کیفیت تر بچه ها بیشتر آنجا می روند؛ اما وقتی به تعداد این بچه ها توجه می کنیم، می بینیم آن ها درصد کمی از جمعیت کودک و نوجوان ها را تشکیل می دهند به عقیده ی اهالی فن با شروع عصر اطلاعات، تکنولوژی های مختلف از جمله تبلت ها، گوشی های تلفن همراه، بازی های رایانه ای و … بدون فرهنگ سازی وارد کشور شده و در اختیار کودک ها و نوجوان ها قرار گرفته اند که این موجب شده است آن ها را خانه نشین و با بازی های جسمی، گروهی و حقیقی غریب سازد. در این مورد انگشت اتهام ابتدا به سوی مسئولین و بعد والدین این بچه ها است.مسئولین حوزه کودک و نوجوان باید فکری به حال این وضعیت کنند تــا بتوانیم از این اوضــاع خارج شویم و نسل های شاد و سالم تری داشته باشیم. این در حالی است که کشورهای اروپایی، آمریکایی و شرق آسیا پیش از ما وارد عصر اطلاعات شده و صاحب تکنولوژی های روز شده اند اما می بینیم همچنان شادی و نشاط را میان کودکان شان حفظ کرده اند در سرتاسر جهان همچنان بازی گل کوچک انجام می شود و جام های بین المللی مختص به خود دارد. آخرین مورد آن برگزاری جام جهانی گل کوچک برزیل بود که در کوچه و خیابان ها برگزار شد و مردم نیز از آن استقبال زیادی کردند در انتها هم به برندگان جوایز ویژه ای تعلق گرفت. فابیو مدیر تیم گل کوچک برزیل در این باره می گوید: فوتبال خیابانی بزرگ‌ترین فعالیت نوجوانان و جوانان برزیلی است و هر بچه‌ای که به دنیا می‌آید اولین هدیه‌ای که از پدر و مادرش دریافت می‌کند پیراهن ورزشی و یک توپ فوتبال است و اکثر بازیکنان معروف و سرشناس برزیل مانند رونالدینیو فوتبالشان را از فوتبال خیابانی شروع کرده‌اند.
آخرین بار در ایران سال ۱۳۸۶ بود که با حمایت چند اسپانسر و به همت جمعی از فوتسالیست ها جام گل کوچک در ایران نیز برگزار شد که با استقبال چمشگیر و با حضور ۴۰۸ تیم به علاوه تیم گل کوچک شهر ریودوژانیرو برزیل برگزار شد. اما در دهه ۹۰ شاهد کمرنگ شدن این بازی و بقیه ی بازی ها شدیم تا حالا با مشکل جدید و بزرگی روبه رو شویم. ای کاش کسی هم به داد بچه های امروز که نسل های آینده را می سازند برسد.